Rudolf Weigl
ur. 12.07.1914 r. w Jarosławiu (województwo lwowskie), zm. 3.01.1952 w katastrofie lotniczej w okolicach Szamotuł, magister inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, pilot szybownik, organizator lotnictwa sportowego
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Rudolf Wojciech Weigl |
| Data i miejsce urodzenia | 12.07.1914, Jarosław |
| Data i miejsce śmierci | 3.01.1952, okolice Szamotuł |
| Zawód | pilot szybownik, konstruktor lotniczy |
Ojciec Rudolfa Wojciecha Weigla z rodzeństwem, siostrą Lilly i bratem Rudolfem (później znanym biologiem)
Zwycięski zespół Aeroklubu Lwowskiego w Krajowych Zawodach Lotniczych - 1938 r. Rudolf Weigl trzeci od prawej
Rudolf Weigl
Nekrolog Rudolfa Weigla opublikowany przez Zarząd Główny Ligi Lotniczej
Nagrobek Rudolfa Weigla
Był synem Fryderyka (sędziego) i Olgi z domu Macher. Jego stryjem był wybitny biolog, profesor Rudolf Weigl, wynalazca szczepionki na tyfus. Ojciec i stryj pochodzili z rodziny austriackiej. W dzieciństwie osieroceni przez ojca, zostali wychowani przez ojczyma, Józefa Trojnara, Polaka, patriotę, profesora gimnazjum. Fryderyk wychowywał swojego syna Rudolfa w polskiej tradycji. R.W. ukończył szkołę podstawową w Gnieźnie, gdzie pracował wtedy jego ojciec i gdzie zamieszkała cała rodzina. Naukę kontynuował w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a po otrzymaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, gdzie w 1938 r. otrzymał dyplom inżyniera mechanika. W czasie studiów pracował najpierw w Zakładzie Biologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, którym kierował brat jego ojca, Rudolf.
Równolegle, wkrótce po rozpoczęciu studiów, rozpoczął swoją przygodę szybownictwem. W latach 1932-1935 zdobywał kolejne kategorie uprawnień pilota (A, B i C). Stale doskonalił swoje umiejętności lotnicze, m.in. uzyskał IV stopień wyszkolenia lotniczego i uprawnienia instruktorskie. W 1936 zdobył Srebrną Odznakę Szybowcową i rozpoczął pracę jako instruktor szybownictwa w Wojskowym Obozie Szybowcowym w Ustjanowej, a następnie w szkole szybowniczej w Czerwonym Kamieniu, gdzie objął stanowisko kierownika wyszkolenia.
W 1937 r. zdobył wraz z zespołem II miejsce na Krajowych Zawodach Szybowcowych. W sierpniu 1938 r. uczestniczył w VIII Krajowych Zawodach Lotniczych jako szef zwycięskiego zespołu Aeroklubu Lwowskiego. Sam indywidualnie otrzymał najwyższy wynik z wszystkich uczestniczących w zawodach pilotów (4,9 punktów na 5 możliwych), co świadczy o jego umiejętnościach. We wrześniu rozpoczął zasadniczą służbę wojskową w 33 pułku piechoty we Lwowie oraz w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Sadkowie koło Radomia. W czasie kampanii wrześniowej w 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej, udało mu się jednak zbiec i powrócić do Lwowa, gdzie nadal mieszkali jego rodzice. We Lwowie zatrudnił się jako asystent na Politechnice Lwowskiej i rozpoczął badania nad przygotowaniem dysertacji doktorskiej: Wykorzystanie ciepła odpadkowego silników lotniczych. Doktoratu jednak nie ukończył, gdyż w styczniu 1940 r. wyjechał do brata do Tarnowa, gdzie podjął pracę w jego fabryce marmolady (na stanowisku kierowniczym). W styczniu 1943 r. wstąpił w szeregi Armii Krajowej, a w grudniu tego samego roku został aresztowany. Skazano go na karę śmierci, ale ta została zamieniona na więzienie. Wyrok odsiadywał początkowo w Tarnowie i w więzieniu Montelupich w Krakowie, skąd został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen, a stamtąd do Funf Teichen, Mauthausen i Gusen.
Po wyzwoleniu obozu w Gusen (8 maja 1945) powrócił do Polski i osiadł na Górnym Śląsku. Początkowo podjął pracę w Instytucie Naukowo-Badawczym Przemysłu Węglowego w Katowicach w charakterze inżyniera – adiunkta. Był to jednak czas, gdy zaczęto myśleć o odbudowaniu polskiego szybownictwa. A to właśnie szybownictwo było pasją R.W. W listopadzie 1945 r. w Jeżowie Sudeckim odbyła się Pierwsza Ogólnopolska Konferencja Szybowcowa. Podczas tej konferencji inż. R.W. wysunął propozycję stworzenia ośrodka badawczego poświęconego szybownictwu. 25 stycznia 1946 r. Minister Komunikacji powołał do życia Instytut Szybownictwa (IS) z siedzibą w Bielsku, a R.W. został jego pierwszym kierownikiem. Tak wspominano po latach:
W marcu 1946 roku kierownictwo Instytutu obejmuje mgr inż. Rudolf Weigl. Jest to człowiek o niespożytej energii i inicjatywie. Oddany bez reszty sprawom lotnictwa mobilizuje wszystkie dostępne środki, by wyprowadzić z impasu podległe. mu przedsiębiorstwo [...] był człowiekiem, który nie poddawał się chwilowym niepowodzeniom. Pomagał, radził, proponował. (Ludzie i skrzydła, „Kronika Beskidzka” 1966, nr 39, s. 3).
W ramach swej działalności stworzył długofalowy plan doposażania polskiego lotnictwa sportowego w szybowce. Dzięki jego inicjatywie Wydział Techniczny IS opracował założenia pięciu typów szybowców, które następnie przez wiele lat stanowiły podstawę produkcji szybowców w Polsce, były także eksportowane. Jego działalność w Bielsku miała charakter pionierski. Przyczynił się do stworzenia szkoły szybowcowej na górze Żar. Po wojnie nadal doskonalił swoje umiejętności pilotażu i uzyskał licencję kat. D pilota szybowcowego, a także uprawnienia pilota turystycznego. W październiku 1946 r. wziął udział w pierwszej wyprawie doświadczalnej Instytutu na lotnisko w Aleksandrowicach w celu zbadania koniecznej techniki lotów na falach powietrza wymuszanych przez teren górski. Był organizatorem pierwszych po wojnie kursów dla instruktorów szybowcowych oraz pierwszych krajowych zawodów lotniczych w 1946 r., we współpracy z Aeroklubem Bielskim w Aleksandrowicach. W sierpniu 1947 r. zostało mu powierzone stanowisko kierownika polskiej reprezentacji narodowej na pierwsze powojenne Międzynarodowe Zawody Szybowcowe w Samedan (Szwajcaria). W 1948 r. współorganizował pierwsze po wojnie krajowe zawody lotnicze na górze Żar. Był inicjatorem zrekonstruowania w Instytucie Szybownictwa dwóch przedwojennych szybowców: Salamandry i Komara.
We wrześniu 1948 r. opuścił Instytut Szybownictwa i objął stanowisko naczelnika Wydziału Technicznego Departamentu Lotnictwa Cywilnego w Ministerstwie Komunikacji. W jego kompetencjach leżał nadzór nad zagadnieniami technicznymi lotnictwa sportowego, produkcją sprzętu szybowcowego oraz nadzór nad lotnictwem komunikacyjnym. Ponadto pracował jako egzaminator dla członków załóg powietrznych w Ministerstwie Komunikacji. W1950 r. został przewodniczącym Komisji Badania Wypadków Lotniczych, a następnie przewodniczącym Podkomisji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Szybownictwa przy Komisji PKN lotnictwa. 1 września 1951 r. objął stanowisko kierownika Wydziału Technicznego Zarządu Głównego Ligi Lotniczej.
Prywatnie Rudolf Weigl był mężem Hanny Adamskiej, z którą miał troje dzieci, dwóch synów: Zbigniewa (ur. 1947) – inżyniera chemika; Andrzeja (ur. 1948) - inżyniera mechanika oraz córkę, Barbarę (ur. 1948) – doktor hab. psychologii.
3 stycznia 1952 r. zginął śmiercią lotnika podczas podróży służbowej w okolicy Szamotuł. W drugą rocznicę śmierci tak wspominano go na łamach „Skrzydlatej Polski”:
Niełatwo zapomnieć o człowieku, który był nie tylko wzorem pilota – sportowca, ale również wzorem organizatora lotnictwa sportowego i wzorem wychowawcy – opiekuna naszej młodzieży lotniczej. Jego niespożyta energia, jego zdolność twórczego pokonywania wszelkich trudności organizacyjnych, a przy tym jego pogodne usposobienie, które w każdej sytuacji pozwalało mu mieć – jakże znany – uśmiech na twarzy, to cechy charakteru, które uczyniły Rudolfa Weigla jedną z najbardziej wartościowych jednostek dziesięciolecia [...] sportu lotniczego. Zaś jak najlepiej pojęte koleżeństwo, którym się odznaczał, zjednało mu dziesiątki oddanych przyjaciół. („Skrzydlata Polska” 1954, nr 5, s. 70).
Pochowany został na warszawskich Powązkach. Jego grób zdobi śmigło samolotu wmontowane w krzyż.
Bibliografia podmiotowa
Informator lotniczy. Poradnik techniczny dla cywilnych pilotów sportowych, pod red. R. Weigla, Warszawa 1951.
Weigl. R., Regulatory jazdy Iversen i Schoenfeld z hydraulicznym regulatorem szybkości, Katowice 1947.
Weigl. R., Samolot CSS - 13 z silnikiem M 11 D : eksploatacja i technika pilotażu, Warszawa 1952.
Bibliografia przedmiotowa
VIII Krajowe Zawody Lotnicze, „Skrzydlata Polska” 1938, nr 8.
Babiejczuk J., Grzegorzewski J., Polski przemysł lotniczy 1945 – 1973, Warszawa 1974.
Glass A., Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939, Warszawa 1977.
Krajowe Zawody Lotnicze 1937, „Skrzydlata Polska” 1937, nr 9.
Kostia T., Weigl Rudolf, [w:] Słownik biograficzny techników polskich, t. 9, s. 154-156.
Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju, red. A. Glass, T. Murawski, Bielsko-Biała 2012.
Skarbiński Adam, Dzieje lotnictwa na Podbeskidziu 1932-2000, Wrocław 2015.
Z przebiegu krajowych zawodów lotniczych, „Katolik” 1938, nr 72, s. 7
Autor hasła
Wisława Bertman