Romana Obrocka
z domu Gredżuk, ur. w 1953 r. w Obornikach Śląskich, pochodzi z ormiańskiego, kresowego rodu Manugiewiczów – miłośniczka historii lokalnej, dokumentalistka tematyki ormiańskiej w Polsce, uprawia dziennikarstwo. Związana z Kutami (obecnie Ukraina).
| Imię i nazwisko | Romana Obrocka |
| Data i miejsce urodzenia | 1953, Oborniki Śląskie |
| Zawód | dziennikarka |
Romana Obrocka jest córką Franciszka (1900–1984) i Wandy (1906–1970). Rodzice pochodzili z mieszanych małżeństw polsko-ormiańskich osiedlonych w Kutach nad Czeremoszem (obecnie Ukraina). Jakub (ojciec mamy Wandy) i Tekla (mama ojca Franciszka to brat i siostra) – dzieci Anny i Kajetana Manugiewiczów. Ojciec Franciszek miał warsztat szewski w Kutach. Od 1946 r. rodzice mieszkali w Obornikach Śląskich, ekspatriowali się z Kut ostatnim transportem, który ruszył z Wiżnicy 6 stycznia 1946 r., po spaleniu domostwa przez ukraińskich banderowców. Podróż trwała 6 tygodni. Urzędowa data zameldowania w Obornikach Śląskich – 21 lutego 1946 r. Ojciec często powtarzał: My z Ormian. To przesłanie stało się w latach późniejszych inspiracją do odkrywania przez R. O. dziejów rodu. Przełomem stał się rok 1988, kiedy rozpoczął się proces m.in. opisywania rodzinnych fotografii osadzanych w kontekście historycznym, jak również podejmowania działań popularyzujących problematykę ormiańską w Polsce.
Do aktywności R. O. należą organizowane zjazdy rodzinne: 15.09. 2018 r. w Oławie i 8-10.10. 2021 r. w Orelecu. Jest współzałożycielką Towarzystwa Ormian Polskich (Wrocław). Współpracuje z Fundacją Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich (Warszawa). Znana jest z propagowania ormiańskich tradycji kulinarnych, organizacji spotkań przy skubaniu pietruszki i przygotowywaniu zupy gandżabur i przyprawy chorut.
W latach 2000–2011 pracowała w urzędzie miasta w Obornikach Śląskich, zajmowała się promocją miasta. W latach 2000–2012 koordynowała Program Wydawniczy Gminy Oborniki Śląskie. W tym czasie zostały wydane 23 druki zwarte oraz sześć druków ciągłych. Na podstawie każdej publikacji powstawał spektakl teatralny, wystawa lub koncert. Ważną w dorobku była 400 stronicowa, redagowana przez nią praca My Oborniczanie. Wielka księga Obornik Śląskich (2005). W zawartości której znalazły się biografie osób także o rodowodzie kresowym, przybyłych na Śląsk po II wojnie światowej. Na 70 tekstów kresowy ślad znajdujemy w 23 tekstach, np.: Michał Aniszewski (ur. 1924) – Pińsk na Polesiu, Janusz Baszniak (ur. 1928) – Lwów, Antoni Bogucki (1911–1990) wspomnienie pośmiertne – Żaboczyce na Podolu, Genowefa Dedyńska (ur. 1929) – Czercz na Podolu, Wojciech Laska (ur. 1933) – Wolica, woj. tarnopolskie, Helena Łysiak (1929) – Rybno na Pokuciu, Stanisława Zasławska (ur. 1926) – Jazłowiec na Podolu, Janina Żmijewska-Maszkowska (1924) – Kowel na Wołyniu.
Znane i cenione są R. O. inicjatywy muzyczno-kulturalne, pokłosiem których były publikacje: Liturgia polskich Ormian na Boże Narodzenie:
Różne historie rodzinne, w różnej formie, zostały zapisane w 70 tekstach: osobiste doświadczenie utrwalone w rodzinnym przekazie. Tęsknota za utraconym miejscem urodzenia i bliskimi przeplata się z opowiadaniem o trudach budowania nowego w obcym miejscu, które z czasem i nowymi pokoleniami powoli jest obłaskawiane. Ożywają wojenne tragedie, które w duszach uczestników wyryły głębokie rany. Jest pamięć zwyczajów przywiezionych. Jest próba określenia siebie do miejsca, które zostało nam dane. Jest również humor, przepis kulinarny i przepis na długoletnie pożycie małżeńskie. Autorzy podarowali nam cząstkę siebie, swoich myśli i emocji. [R. Obrocka, Oborniki Śląskie, 2005].
Banalny pomysł, zbieranie wspomnień, konsekwentnie rozwijany, przyniósł nadspodziewane owoce – podkreśla R. Obrocka. Przy zbieraniu wspomnień okazywało się, że informatorzy również śpiewają dawne pieśni. Miały one być uzupełnieniem wydawnictwa ze wspomnieniami. Jednak repertuar był na tyle wartościowy, że zasługiwał na odrębne opracowanie. „Głosy z przeszłości. Tradycje muzyczne we wspomnieniach oborniczan”, autorstwa Bożeny Muszkalskiej ukazały się w 2006 r. Na podstawie obu publikacji zostały napisane przez Edwarda Łysiaka scenariusze przedstawień teatralnych: „Nadzieja zgaszona w płomieniach” (premiera 3 czerwca 2005r.) oraz „Pieśni znajome” (premiera 6 stycznia 2007 r.). [R. Obrocka, Oborniki Śląskie, 2021].
Poza tym doprowadziła do upublicznienia oraz wydania na płytach CD: Liturgii polskich Ormian, CD wraz z folderem (Oborniki Śląskie 2007) oraz Liturgii polskich Ormian na Wielkanoc, CD wraz z folderem (Oborniki Śląskie 2008) oraz Liturgii Żałobnej Ormian Polskich (Opole 2010). Inicjatywie towarzyszyły każdorazowo wykonania koncertowe. Utwory opracowane zostały przez Stanisława Śmiełowskiego z materiałów podanych przez Zbigniewa Kościowa - Ormianina (ur. 1929 r. w Brodach k. Lwowa), osiedlonego o 1945 r. z Opola. Wykonywane przez Chór Uniwersytetu Wrocławskiego „Gaudium” pod dyrekcją Alana Urbanka z solistą Bogdanem Makalem – bas, baryton.
Temat muzyki polskich Ormian w zbiorze pieśni został ledwo zaznaczony, aby wspaniale się rozwinąć w dalszym ciągu. Ale jeszcze cofnijmy się w czasie. Z grupą przyjaciół o pokuckim rodowodzie organizowaliśmy wycieczki do Kut. Szukając informacji o ormiańskich mieszkańcach Kut trafiłam na opracowania pana Zbigniewa Kościowa. Zwróciłam się listownie 29 czerwca 2005 z prośbą o udostępnienie kuckich publikacji. Po niedługim czasie otrzymałam je łącznie z nagraniem „Liturgii polskich Ormian”, wykonanej i nagranej w Katowicach 6 listopada 1981 r. Ponadto z opracowań dowiedziałam się, że najcenniejsze zabytki kultury muzycznej polskich Ormian zostały nagrane w Obornikach Śląskich 13 lutego 1968 r. Państwo Stefania (1903–1975) i Mikołaj (1893–1972) Mojzesowiczowie byli również w posiadaniu odręcznie spisanej w Kutach kantyczki z tekstami kolęd, pieśni paschalnych i śpiewów pogrzebowych. Był to wystarczający powód, aby właśnie w Obornikach Śląskich doprowadzić do powtórnego wykonania mszy koncertowej polskich Ormian, utrwalić na płycie CD i wydać drukiem w nietuzinkowej oprawie graficznej, autorstwa Klaudii Maślej. [...] I tak od słowa do słowa, od listu do listu, w korespondencji z panem Zbigniewem Kościowem, omawialiśmy najdrobniejsze szczegóły koncertowego wykonania Liturgii polskich Ormian [na Boże Narodzenie] i zawartości bookletu... Finał – 7 listopada 2007 r. w kościele św. Judy Tadeusza i Antoniego Padewskiego w Obornikach Śląskich i… długo nie milknąca owacja na stojąco. [Liturgia polskich Ormian na Boże Narodzenie: R. Obrocka, Oborniki Śląskie,2021].
Utwór jest próbą rekonstrukcji Mszy św. ormiańskokatolickiej odprawianej niegdyś w okresie Bożego Narodzenia w Kutach nad Czeremoszem. Podobnym zainteresowaniem cieszyła się edycja Liturgii polskich Ormian na Wielkanoc.
W Obornikach Śląskich stała się rzecz niezwykła. Równo pół roku po listopadowym koncercie (25 listopada – 25 maja) mamy prapremierę kolejnego utworu. Aura, która towarzyszyła tamtej pracy wyzwoliła ogromne moce twórcze. Dla artysty to jest jak chleb i wino. Prapremierowe wykonanie Liturgii polskich Ormian na Wielkanoc dedykuję mieszkańcom Obornik Śląskich. [Liturgia Ormian polskich na Wielkanoc].
Kolejna była Liturgia Żałobna Ormian Polskich opracowana ku czci holokaustu podolskiego z roku 1944 (Ormian polskich i Ukraińców zamordowanych 19-21.04.1944 r. w Kutach i 10.11.1944 r. w Rybnie). Wydarzenie upamiętniono z wydaniem płyty CD oraz materiałów towarzyszących. Projekt został sfinansowany ze środków budżetu województwa opolskiego a jego finalizacja miała miejsce 26.04.2009 r. w Obornikach Śląskich w kościele pw. św. Judy Tadeusza i św. Antoniego Padewskiego. Tego samego dnia ks. Tadusz Isakowicz-Zaleski odprawił Mszę świętą ormiańskokatolicką i poświęcił Tablicę Pamięci, o następującej treści:
Z dymem pożarów, z kurzem krwi bratniej,
Do Ciebie, Panie, bije ten głos,
Skarga to straszna, jęk to ostatni,
Od takich modłów bieleje włos.
Kornel Ujejski
W HOŁDZIE OFIAROM LUDOBÓJSTWA
POLAKOM, ORMIANOM I UKRAIŃCOM
ZAMORDOWANYM PRZEZ UKRAIŃSKICH NACJONALISTÓW Z UPA
19-21 kwietnia1944 W KUTACH, 10 listopada1944 W RYBNIE
ORAZ W INNYCH MIEJSCOWOŚCIACH PODOLA I POKUCIA
KUTCZANIE, RYBEŃCZYCY i ICH POTOMKOWIE
Oborniki Śląskie, 26 kwietnia 2009 r.
Wzór krzyża z płyty nagrobnej fundatora kościoła ormiańskiego w Kutach
Piotra Kirkorowicza Romaszkana z roku 1785
R. Obrocka jest także aktywna medialnie. Dała się poznać jako redaktor stron internetowych www.wiki.ormianie.pl. Tu wiele biogramów jest jej autorstwa, szczególnie osób związanych z Kutami: http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Kategoria:Osoby_zwi%C4%85zane_z_Kutami,
m.in.:
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Anna_Kriwcowa
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Miko%C5%82aj_Jan_Cio%C5%82ek
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Petronela_Donigiewicz_(1877-1944)
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Issak_Antoni_Donigiewicz
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Miko%C5%82aj_Grzegorz_Janowicz_(1888-1965)
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Halina_Kura
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Kajetan_Manugiewicz
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Petronela_Napp
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Marian_Paradowski
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Kajetan_Petrowicz_syn_Marko
- http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Anna_Stefanowicz
Od założenia, w roku 2009, należy do zespołu redakcyjnego kwartalnika Ormian polskich „Awedis. Posłaniec niosący dobra nowinę” Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich www.awedis.ormianie.pl W „Awedisie” publikuje własne teksty: www.awedis.ormianie.pl ( w każdym numerze jest kilka jej tekstów).
Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (2015 r.)
Bibliografia podmiotowa
Obrocka R. z domu Gredżuk, Dwie fotografie, [W:] My, Oborniczanie, red. R. Obrocka, Oborniki Śląskie 2005.
Mom, jo skarb projekt Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu. Teksty autorskie R. Obrockiej: „Pamięć rzeczy” (2014); „Smaki tradycji dolnośląskich” (2012); . „Dolnośląskie świętowanie – miejsca, rzeczy rytuały” (2013).
Obrocka R., Listy z Łagru Issaka Antoniego Donigiewicza, „Lehahayer"
Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich” 2019, nr 6, s. 297-328.
Dom, kuchnia i ogród na Pokuciu w pamięci Ormian polskich ze współczesnego Śląska, Konferencja w Szreniawie 2016 r. http://www.skarbnica.ormianie.pl/?idw=415 [ Publikacja w materiałach pokonferencyjnych ] http://www.archiwum.ormianie.pl/archiwuma.php?ida=28&id=84639&ik=1
Ormiańskie dziedzictwo w Polsce: wywiad z Romaną Obrocką: https://myslkonserwatywna.pl/16138-2/ [dostęp: 7.02.2016].
Współpraca przy produkcji: Film DVD „Dolny Śląsk. Lud jego zwyczaje, sposób życia, pieśni, muzyka i tańce...ORMIANIE“, Muzeum Etnograficzne Wrocław 2014 https://mnwr.pl/projekt-dolny-slask/ [dostęp: 1.07.2022].
My jesteśmy przybyszami… Portret miasta. Ruch wydawniczy Gminy Oborniki Śląskie w latach 2000–2014, [w: ] kresowianie na Śląsku po 1945 r. Opole 2022 [w druku].
Bibliografia przedmiotowa
Isakowicz-Zaleski T., ks., Obrocka Romana, [W:] Personalnik subiektywny, [Kraków] 2013, s.241.
Kościów Z., Ożywianie Awedisów, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego”, 2008, nr 52/53, s. 30-36.
Lewandowska B., Liturgie polskich Ormian, „Lehahayer Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich“ 2013, nr 2, s. 271-273.
Liturgie polskich Ormian, CD wraz z folderem, Oborniki Śląsk 2007.
Liturgia polskich Ormian na Wielkanoc, CD, Oborniki Śląskie 2008.
Liturgia żałobna Ormian polskich, CD wraz z folderem, Opole 2010.
Materiał filmowy: Tam gdzie osiedli Ormianie, w cyklu Etniczne klimaty, TVP Kraków 2007.
Materiał filmowy: „Dolny Śląsk. Lud jego zwyczaje, sposób życia, pieśni, muzyka i tańce...ORMIANIE“, Muzeum Etnograficzne Wrocław 2014 https://mnwr.pl/projekt-dolny-slask/
Materiał filmowy A.Glińskiego i F. Wasyla „Ormianie we Wrocławiu“ 2021.
Nicieja S.S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, T. 6: Stryj, Kuty, Rybno, Baniłów, Kniaże, Załucze, Opole 2015, s. 253-254.
Pudło K.M., Pamięć historyczna i kulturowa mieszkańców Dolnośląskiej Ziemi Obornickiej, „Studia Salwatoriana Polonica” 2009, t. 3, s. 231-249.
Rogalki Donigiewiczów: Felieton M. Woś wyemitowany w PR Wrocław 12.08.2021 r. https://www.radiowroclaw.pl/articles/view/112507/Rogalki-Donigiewiczow
Materiały przekazane autorce M. Jędrzejewskiej, Oborniki Śląskie- Opole (2021-2022).
Muzyka polskich Ormian: https://skarbnica.ormianie.pl/?id=6 . Komplet informacji o wydarzeniach związanych z koncertami Liturgia polskich Ormian + nagrania audio, próbki koncertów live, nuty, pdf. publikacji, w tym książek autorstwa Z. Kościowa oraz bogata dokumentacja fotograficzna a także ormiańskojęzyczne audycje radiowe.
Autor hasła
Milena Jędrzejewska, Maria Kalczyńska