Roman Łysakowski
ur. 8.08.1899 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 13.09.1992 r. we Wrocławiu – artysta malarz i grafik.
Imię i nazwisko | Roman Łysakowski |
Data i miejsce urodzenia | 8.08.1899, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 13.09.1992, Wrocław |
Zawód | artysta malarz i grafik |
Roman Łysakowski pochodził z rodziny ormiańskiej, był synem Leopolda i Marii z Agopsowiczów, wnukiem Leopolda i Felicji z Krzeczunowiczów. Uczęszczał do lwowskiego gimnazjum humanistycznego. W 1917 r. w przyśpieszonym trybie (z powodu I wojny światowej) zdał maturę i trafił do oficerskiej szkoły artylerii w Ołomuńcu oraz pułku w Litomierzycach. Po zakończeniu działań wojennych i powstaniu niepodległego państwa polskiego wstąpił w 1919 r. we Lwowie do pułku artylerii ciężkiej i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 1923-1925 studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej, ale bardziej pociągało go malarstwo. Wakacje i święta spędzał w rodzinnym majątku babci, Kobylec (pow. kołomyjski), gdzie zajmował się malowaniem. Tak wspominał tamte lata:
Bardzo dziwna ta ludzka pamięć. Jak się to dzieje, że po upływie siedemdziesięciu (i więcej) lat mogę wywołać przy jej pomocy dokładny obraz tego domu, ogrodu, wszystkich drzew i kwiatów; usłyszeć chrzęst żwiru pod podeszwą i ujrzeć znowu rozległy krajobraz, jaki rozpościerał się przed oczyma patrzącego z werandy przez prześwity pomiędzy grupami drzew na obrzeżu ogrodu pod ogromnym niebem. Z tego niewielkiego wzniesienia lekko sfalowana równina wyglądała jak wklęsły talerz. Pola, nieliczne grupy wierzb (Słyszę utyskiwania babci: „Ciągle malujesz te jakieś kulki zamiast drzew"). [https://wiki.ormianie.pl/index.php/Roman_%C5%81ysakowski].
W 1927 r. przeniósł się do Krakowa i rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych. Uczył się w pracowniach Władysława Jarockiego, Wojciecha Weissa, Fryderyka Pautscha. Już w czasie studiów otrzymał kilka nagród i pochwał za szkice. Po uzyskaniu dyplomu wyjechał w podróż artystyczną do Francji. Spotkał tam polskich artystów, w tym malarzy kolorystów, pół roku przebywał w pracowni Józefa Pankiewicza. Po powrocie do Krakowa zorganizował własną pracownię (najpierw wspólnie z kolegą Andrzejem Jurkiewiczem) i kilkakrotnie prezentował swoje prace na krakowskich wystawach. Obrazy prezentował też w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, we Lwowie, w Katowicach, w Poznaniu, a także na międzynarodowej wystawie w Budapeszcie.
Tę świetnie rozwijającą się karierę artystyczną przerwał wybuch II wojny światowej. We wrześniu, jako porucznik artylerii został zmobilizowany i po udziale w kampanii wrześniowej w okolicach Przemyśla trafił na Węgry. Został internowany w Egerze i tam tworzył liczne szkice i akwarele. Malował portrety olejne na zamówienie Węgrów, a także zilustrował przewodnik po Egerze. Po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1943 r. został deportowany i trafił do oflagu Luckenwalde koło Berlina. Po zakończeniu II wojny światowej wrócił do Krakowa, ale jego pracownia została zniszczona i rozgrabiona. Wtedy zdecydował się na wyjazd na Ziemie Odzyskane. Trafił do Świdnicy, gdzie pracował w różnych instytucjach: Cukrowni, Świdnickiej Fabryce Wagonów Ogniotrwałych oraz w Powiatowym Domu Kultury, jako instruktor. Stopniowo powracał do swojego zawodu: tworzył oprawy plastyczne wystaw rolniczych i wydarzeń kulturalnych. Od lat pięćdziesiątych powstawał jego szkicownik roślinny, a później szkice i akwarele utrwalające krajobrazy, zabytkowe budowle i widoki natury okolic Świdnicy. Artysta był jednym, z pierwszych świdnickich społecznych opiekunów zabytków Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). Został członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, a w 1960 r. jednym z członków założycieli Towarzystwa Kulturalnego Ziemi Świdnickiej. Tworzył w bardzo różnorodnych technikach: akwarele, oleje, grafiki (akwaforty), szkice kredką, ołówkiem, piórem, kolaże, malowidła ścienne i mozaiki. W 1968 r. w barze rybnym „Płotka” skomponował ekspresyjną mozaikę ze skorup porcelany, fajansu i kamieni. Kolejne mozaiki i malowidła ozdobiły ściany lokali gastronomicznych: kawiarni „Casanova” i restauracji „Piast”. Projektował też polichromie do kaplic katedry w Świdnicy oraz kościoła w Pszennie.
R.Ł. brał udział w zbiorowych wystawach malarskich w Świdnicy, Wrocławiu, Wałbrzychu, Katowicach. W 1973 r. miał wystawę indywidualną w Muzeum w Świdnicy, a w 1987 w muzeum i galerii Zamku Książ. Jego twórczość malarską w biogramie zamieszczonym w Encyklopedii Świdnicy tak podsumował Antoni Matuszkiewicz:
W swojej twórczości malarskiej przedstawiał pejzaż, człowieka (liczne akty), sceny rodzajowe, martwą naturę. Tworzył do końca tak, jak ukształtowała go krakowska akademia i panujący w niej duch Pankiewicza, przede wszystkim, niezależnie od tematu, starając się o żywy, tzn. niosący malarski sens kolor, wysublimowaną gamę jego wariantów, o wydobycie „zasłyszanego” w odtwarzanej czy konstruowanej wizji artystycznej „głosu”, niepowtarzalnego gwaru barw.
R.Ł. był bardzo płodnym artystą, jego obrazy znajdują się w wielu zbiorach muzealnych oraz w kolekcjach prywatnych. Wystawy jego prac odbywały się także po śmierci artysty, np. w Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy 25 lutego 2000 r. R.Ł. żonaty był z Aliną z d. Hubert, miał córkę Elżbietę Łysakowską, która w 2018 r. przygotowała wystawę prezentującą życie i twórczość ojca. Córka tak wspominała ojca:
Był niezwykle wartościowym, szlachetnym, dobrym człowiekiem. O dużej wiedzy ogólnej. I – nawet jak na artystę – nieprzeciętnie wrażliwym, o ogromnej wyobraźni. Nie był osobą bardzo otwartą. Mało się odzywał i nie do każdego. Z tych ludzi, którzy mają przyjaciół niewielu, ale za to do grobowej deski. Był wymagający, bezkompromisowy. Ludzi dosyć surowo oceniał, ale zawsze oceniał człowieka jako takiego. Jego tytuły czy pozycja społeczna nie miały na to żadnego wpływu. Nigdy, ale to nigdy nie poszedł na żadne układy. Płacąc za to brakiem zleceń. [https://wiki.ormianie.pl/index.php/Roman_%C5%81ysakowski].
Nagrodzony: Nagrodami z okazji X i XV-lecia Miasta Świdnicy; Nagrodą Miasta i powiatu świdnickiego (1973).
Pochowany na Cmentarzu przy Alei Brzozowej w Świdnicy.
Bibliografia podmiotowa
Łysakowski R., Ścieżką wśród wieków. Zabytki Świdnicy w rysunkach Romana Łysakowskiego, red. A. Matuszkiewicz, Świdnica 1978.
Łysakowski R., Twórczość. Wystawa malarska, Świdnica 1980.
Twórczość Romana Łysakowskiego, katalog wystawy, Wojewódzkie Centrum Kultury i Sztuki „Zamek Książ” Galeria Sztuki Współczesnej, 1987
Bibliografia przedmiotowa
A.Sz., Wystawa prac Romana Łysakowskiego. „Wiadomości Świdnickie”, 2002, nr 42, s. 1.
Dobkiewicz A., 30. Rocznica śmierci artysty, [w:] https://historia-swidnica.pl/30-rocznica-smierci-artysty/
Łysakowska E., Roman Łysakowski, czteroplanszowa wystawa złożona z rodzinnych zdjęć https://ormianie.pl/files/pietruszka_2018.pdf
Matuszkiewicz A., Roman Łysakowski (1899-1992), [w:] Encyklopedia Świdnicy, cz. II, Świdnica 2016, http://um.swidnica.pl/media/Encyklopedia/cz%20II/cz%20II.pdf
Nawrocki E., Roman Łysakowski – artysta malarz świdnicki, „ExPressem” 2004, nr 8, s. 5.
Pawłowska U., Pamięć zaklęta w obraz, „Wiadomości Świdnickie”, 1995, nr 22, s. 16.
Roman Łysakowski, [w:] https://wiki.ormianie.pl/index.php/Roman_%C5%81ysakowski
Autor hasła
Barbara Maresz