Piotr Połoński

ur. 26.11.1901 r. w Astrachaniu (Rosja), zm. 31.05.1979 r. w Białymstoku – aktor teatrów lwowskich i wileńskich oraz Teatru Śląskiego w Katowicach, reżyser.

Imię i nazwisko	Piotr Połoński
Data i miejsce urodzenia	26.11.1901, Astrachań
Data i miejsce śmierci	31.05.1979, Białystok
Zawód	aktor, reżyser

Piotr Połoński był synem Klaudiusza i Marii, wnukiem zesłańca z 1863 r. Gimnazjum ukończył w Astrachaniu i chciał zostać lekarzem, ale wysokie koszty nauki przekreśliły te marzenia. W 1918 r. zagrał pierwszą swoją rolę teatralną – Chlestakowa w Rewizorze M. Gogola w amatorskim rosyjskim zespole teatralnym. Powodzenie tego debiutu scenicznego skłoniło go do związania się z teatrem. W 1919 r. został zatrudniony w zawodowym zespole i występował niemal we wszystkich miastach okręgu astrachańskiego i witebskiego. W 1924 r. przyjechał z rodziną do Polski, najpierw grał w rosyjskich zespołach operetkowych i dramatycznych, ze względu na zbyt słabą znajomość języka polskiego. Dzięki dyrektorowi teatru lwowskiego Wilamowi Horzycy trafił na studia w Oddziale Dramatycznym przy Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Ukończył je w 1931 r. z odznaczeniem, ale już rok wcześniej grał w warszawskim Teatrze Mignon, a jesienią tego roku w Teatrze Ateneum u Stefana Jaracza. Następnie przeniósł się do Lwowa i od stycznia 1932 r. występował w zespole kierowanym przez Wilama Horzycę i Leona Schillera (swojego nauczyciela ze szkoły teatralnej).

P.P. trafił do teatru lwowskiego w niezwykłym momencie. Rozpoczynała się słynna dyrekcja Horzycy i Schillera i był to okres prawdziwej świetności teatru lwowskiego. Podczas tego angażu P.P. miał okazję pracować z najwybitniejszymi twórcami polskiego teatru, występował w słynnych przedstawieniach reżyserowanych przez Leona Schillera m.in. w: Dziadach A. Mickiewicza (premiera 18.03.1932), czy kontrowersyjnym spektaklu Krzyczcie Chiny! (prem. 15.05.1932). Poznał wtedy także takich znakomitych reżyserów, jak: Janusz Strachocki, Bronisław Dąbrowski, Edmund Wierciński. P.P. pracował w Teatrach Miejskich we Lwowie do 1936 r. Potem w sezonie 1936/1937 był aktorem Teatru Miejskiego w Bydgoszczy, a w sezonie 1937/1938 Teatru na Pohulance w Wilnie.

Po wybuchu II wojny światowej wrócił do Lwowa i grał w Polskim Państwowym Teatrze Dramatycznym, który działał w czasach sowieckiej okupacji (w latach 1939-1941 i 1944-1945). Z tym zespołem, w specjalnym przesiedleńczym transporcie teatralnym przybył do Katowic końcem sierpnia 1945 r. Grał w pierwszych przedstawieniach lwowskiego teatru w Katowicach, m.in.: Stańczyka w Weselu Stanisława Wyspiańskiego (zamiennie z dyrektorem Bronisławem Dąbrowskim) oraz Kołotowa w Misji Mr Perkinsa do kraju bolszewików Aleksandra Kornijczuka.

Z Teatrem Śląskim P.P. związał się do końca życia, z wyjątkiem sezonu 1947/1948, kiedy grał w Teatrze Miejskim w Białymstoku. Był też wykładowcą Studium Teatralnego przy Teatrze Śląskim. Na scenie katowickiej zagrał kilkaset większych i mniejszych ról. Spośród nich warto wymienić: Papkina w Zemście Aleksandra Fredry, Rejenta w Panu Damazym Józefa Blizińskiego, Ojca w Dwóch teatrach Jerzego Szaniawskiego, Argana w Chorym z urojenia Moliera, Levasina w Balu manekinów Brunona Jasieńskiego, Starca w Indyku Sławomira Mrożka i wiele innych. O głównej roli w sztuce Moliera recenzent „Trybuny Robotniczej” pisał:

Jest to rola z gatunku ról wielkich. Wielkich nie tylko dlatego, że Argan niemal nie schodzi ze sceny […] Molier nawet w swych lżejszych komediach jest mistrzem w kreśleniu charakterów, w kształtowaniu pełnej, wyrazistej postaci, Argan to jedno z jego najlepszych w tej dziedzinie osiągnięć. Właśnie ów mistrzowski rysunek centralnej postaci sprawia, że „Chory z urojenia“ nie jest zwykłą sobie farsą, że ma pełne prawo do tytułu komedii Piotr Poloński sprawił dużą niespodziankę. Nie widzieliśmy go jeszcze w tego typu roli, a przecież zagrał ją doskonale z wyczuciem jej elementów, wyraziście, stwarzając sobie do niej świetną maskę. Przyjemniej jest stwierdzić, że jest to sukces tego pracowitego i zasłużonego dla naszej sceny aktora. [Z. Hierowski, Przyjemny początek. „Chory z urojenia” Moliera w Teatrze Śląskim, „Trybuna Robotnicza” 1956, nr 228, s. 3].

23 stycznia 1970 r. P.P. obchodził w Teatrze Śląskim jubileusz 50-lecia pracy scenicznej. Zagrał wtedy Dyndalskiego w Zemście A. Fredry, a jego syn Jerzy Połoński grał w tym przedstawieniu Wacława. Syn był aktorem i dyrektorem Śląskiego Teatru Lalki i Aktora „Ateneum”, twórcą Teatru GART (działającym przy Pałacu Młodzieży w Katowicach). Także wnuk P.P. Jerzy Jan Połoński jest aktorem i reżyserem, od 2019 r. zastępcą dyrektora Teatru Miejskiego w Gliwicach do spraw artystycznych.

P.P. zagrał także w filmie jako rybak Aleksander w Miejscu na ziemi w reżyserii Stanisława Różewicza (1959) oraz w kilku przedstawieniach teatru telewizji m.in. Zdobyty horyzont (1966) w reżyserii Lidii Zamkow na postawie powieści Gustawa Morcinka Mat Kurt Kraus.

Bibliografia podmiotowa

Linert A., Lwowskie wznowienia w pierwszym sezonie Bronisława Dąbrowskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, t. 9, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1975, s. 64 -130.

Linert A., Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego 1949 -1992. Katowice 1998.

Linert A., Teatr Śląski w latach 1945-1949, Katowice 1979.

Osiński Z., Repertuar Teatrów Miejskich we Lwowie pod dyrekcją Wilama Horzycy 1932-1937, Warszawa 1992.

Piękny jubileusz 50-lecia pracy scenicznej obchodzi zasłużony aktor Teatru Śląskiego w Katowicach, pedagog i wychowawca młodych aktorów, Piotr Połoński, „Poglądy” 1970, nr 5.

Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, t. 2, Warszawa 1994, s. 568.

Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego, Aleksander Fredro, „Zemsta”. Program, Katowice 1970. [program przedstawienia jubileuszowego].

https://encyklopediateatru.pl/osoby/15527/piotr-polonski [dostęp: 29.10.2023]

https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1111858 [dostęp: 29.10.2023]

Autor hasła

Barbara Maresz