Opolski oddział stowarzyszenia „Wspólnota Polska” Kresom

Z Kresowianie na Śląsku
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” jest organizacją pozarządową, której celem jest umacnianie polskiej tożsamości narodowej wśród osób pochodzenia polskiego zamieszkałych za granicą. Rozwija swoją działalność w dziedzinie oświaty, nauki, kultury, religii, gospodarki, turystyki i sportu.

Realizuje swoje statutowe cele poprzez:

  1. Pomoc w nauczaniu języka polskiego.
  2. Wspieranie polskiej kultury i dziedzictwa narodowego poza granicami kraju.
  3. Wspieranie organizacji polskich i polonijnych za granicą.
  4. Pomoc charytatywną dla polskich środowisk na Wschodzie.
  5. Wspieranie aktywności zawodowej i gospodarczej w środowiskach polonijnych.
  6. Rozwój organizacji młodzieżowych, harcerstwa oraz sportu polonijnego.
  7. Promocję spraw polonijnych.

Organizacja powstała w lutym 1990r. w Warszawie z inicjatywy ówczesnego marszałka Senatu prof. Andrzeja Stelmachowskiego, natomiast Oddział w Opolu powołano do życia w marcu 1991 r. Wśród inicjatorów powstania tej organizacji byli pracownicy naukowi Instytutu Śląskiego: Teresa Kaczmarek, prof. Michał Lis oraz Zbyszko i Róża Bednorzowie. Wśród członków tej organizacji przeważali zdecydowanie ludzie mający korzenie kresowe, zarówno na starcie działalności, jak i w późniejszym okresie. Na początku opolski oddział postawił na kontakty z Polonią na Zachodzie, zwłaszcza w Niemczech, co wynikało bezpośrednio z zainteresowań naukowych działaczy związanych z Instytutem Śląskim. To oni, jako pierwsi zasilili szeregi Stowarzyszenia. Wkrótce dołączyli do nich pracownicy naukowi Uniwersytetu Opolskiego (prof. Stanisław Nicieja, prof. Stanisław Senft, prof. Danuta Kisielewicz, dr Adam Wierciński, dr Tadeusz Detyna, dr hab. Aleksandra Trzcielińska-Polus).

Pierwszym prezesem, wybranym w 1991 r, został opolski poeta i publicysta, historyk literatury i działacz kulturalny dr hab. Zbyszko Bednorz, rodowity Ślązak. Działacze Stowarzyszenia podejmując w tym czasie szereg kontaktów z Polakami w Europie Zachodniej ( w Niemczech, Austrii, Danii, Szwecji) mieli na uwadze nie tylko potrzebę współpracy kulturalno-oświatowej z Polonią na Zachodzie, wymianę młodzieży, organizowanie imprez artystycznych, spotkań autorskich, konferencji ect. ale także chodziło o uzyskanie pomocy finansowej i rzeczowej dla zubożałej społeczności polskiej z terenu byłego Związku Radzieckiego, latami rusyfikowanej, która nieśmiało acz konsekwentnie, budziła się do walki o podmiotowość, prawo do własnej kultury, języka i tradycji.

W roku 1993 prezesem Stowarzyszenia zostaje prof. Józef Byczkowski, pracownik naukowy Zakładu Badań Historycznych i Niemcoznawczych w Instytucie Śląskim w Opolu. Nowy prezes był kresowianinem wywodzącym się z terenu polskich Inflant. Urodził się i wychował w Dyneburgu i jego marzeniem było zamieszkanie w ojczyźnie przodków. Po wielu latach starań, pod koniec lat pięćdziesiątych, udało mu się osiąść wraz z rodziną na Opolszczyźnie. Po przeprowadzce z Kędzierzyna-Koźla do Opola prowadził działalność naukowo-badawczą, a także owocną działalność społeczną. Okres jego prezesury w opolskim SWP to pełne otwarcie na potrzeby Polaków na Wschodzie.

Letni wypoczynek - Lato z Polską. U zarania swojej działalności SWP w Opolu postawiła na młodego odbiorcę. Organizowane turnusy dla dzieci i młodzieży łączyły w sobie funkcje rekreacyjne i edukacyjne. Pierwsza kolonia dla dzieci ze Wschodu odbyła się w Opolu latem 1993 r. Uczestniczyło w niej 90-cioro dzieci z Ukrainy, które czas wakacji wykorzystały na naukę języka polskiego, historii i geografii.

Prezesura Krystyny Rostockiej (19962012), z zawodu nauczycielki języka polskiego, charakteryzowała się ścisłą współpracą z opolskimi aktorami, co przełożyło się na organizowanie warsztatów artystycznych, teatralnych w kraju i za granicą. W tym czasie opolski oddział SWP organizował kolonie z udziałem dzieci z Litwy, Ukrainy, Białorusi W roku 1996 zorganizował kolonie dla dzieci polskiego pochodzenia z Kazachstanu. W latach: 20122022, w czasie gdy prezesem opolskiego oddziału jest Halina Nabrdalik, z zawodu dziennikarka radiowa, kolonie dla dzieci ze Wschodu poszerzyły swój zasięg o Wschodnią Ukrainę (dzieci z Domu Polskiego w Nowej Kachowce) oraz z Polskiego Gimnazjum im. J. Piłsudskiego w Daugawpils (Łotwa) czyli z dawnych polskich Inflant. Na przestrzeni ponad trzech dekad istnienia opolskiego oddziału SWP w 14-dniowych koloniach, bądź 10-12-dniowych turnusach akcji „Lato z Polską", praktycznie co roku, brały udział dzieci ze Wschodu. Z Litwy: Turgiele, Butrymańce, Ejszyszki, z Białorusi: Grodno i okoliczne miejscowości, z Ukrainy: Sądowa Wisznia, Stryj, Dolina, Nowa Kachowka, z Łotwy-Daugawpils. Kilka kolonii odbyło się w Sidzinie, w parafialnym ośrodku formacyjnym, dzięki dobrej współpracy z księdzem proboszczem. W 2014r.w nowo otwartym ośrodku Caritas w Głębinowie nad Jeziorem Nyskim odbyła się kolonia o profilu „Polskie Tańce Narodowe” z udziałem dzieci z Oszmiany na Białorusi, Sądowej Wiszni na Ukrainie i z Butrymańcow na Wileńszczyźnie. W Szkole Podstawowej w Moszczance odbyły się Warsztaty dla Młodych Liderów Polonijnych z udziałem dzieci z Turgiel na Wileńszczyznie. Wiele kolonii i Akcji „Lato z Polską” odbywało się w Opolu, a dzieci i młodzież zakwaterowane były opolskich bursach i akademikach. Niektóre kolonie i warsztaty artystyczne organizowane były także za wschodnią granicą m. in. w Oszmianie na Białorusi, oraz na Ukrainie: we Lwowie, Stryju i na Krymie. Zajęcia muzyczno-wokalne, a zwłaszcza naukę polskich piosenek prowadzili najczęściej instruktorzy: Zbigniew Marcinkiewicz, Zyta Markowska-Bąk, Tomasz Szczeciński, a zajęcia teatralne aktorzy opolskich teatrów: Andrzej Mikosza i Bogdan Zieliński.

Studenci ze Wschodu-Klub Studenta Polonijnego - w latach 90-tych do Opola zaczęli napływać studenci z byłych krajów Związku Radzieckiego. Członkowie opolskiego oddziału SWP przyszli im z natychmiastową pomocą organizując korepetycje językowe oraz udzielając im pomocy prawnej i materialnej. W sierpniu 1994 r. dla 18-osobowej grupy studentów ze Wschodu zorganizowano obóz szkoleniowo-wypoczynkowy w Pokrzywnej, który miał ich przygotować do pracy kulturalno-oświatowej w rodzimych stronach. W latach 90-tych i na początku lat 2000-nych przy opolskim oddziale SWP funkcjonował Klub Studenta Polonijnego zrzeszający dużą grupę studentów z Litwy, Białorusi a także Rosji, studiujących na Uniwersytecie Opolskim. Klubem opiekował się ówczesny członek zarządu opolskiego oddziału SWP socjolog dr Tadeusz Detyna. Podczas klubowych wieczornic i spotkań integracyjnych prezentowano kulturę krajów swego pochodzenia, polską literaturę, piosenki, zwyczaje i kulinaria. Ta działalność miała na celu integrację oraz pogłębienie wiedzy członków klubu o Polsce i regionie opolskim.

Współpraca z księżmi katolickimi. Pierwsze lata działalności opolskiego oddziału SWP charakteryzowały się ogromną ilością wyjazdów na kresy. Chciano bliżej poznać tę "Atlantydę przodków", przetrzeć dawno opuszczone szlaki, nawiązać kontakty z powstającymi tam organizacjami polskimi, ale także z księżmi rzymsko-katolickimi, którzy tworzyli zręby posługi duszpasterskiej w miejscach, gdzie była wprawdzie niewielka, lecz bardzo gorliwa grupka katolików. Wielu z tych księży brało na siebie ciężar odbudowywania bądź remontu zniszczonych przez sowietów kościołów. Poznani w trakcie tych kresowych wędrówek duchowni byli znakomitymi informatorami o śladach polskości, o tym co i gdzie można zobaczyć i co sfotografować. Zawsze udzielali noclegu podróżnikom z Polski i dzielili się tym co mieli. W ten sposób nawiązywała się wieloletnia współpraca, a zgłaszane potrzeby księży opolscy działacze starali się spełniać na miarę sił i środków organizując zbiórki pieniężne na rzecz prowadzonych inwestycji, kupowali szaty i naczynia liturgiczne, fundowali drogi krzyżowe dla świątyń podnoszących się z sowieckich zgliszcz. Godna podziwu była postawa takich duchownych jak ks. Ludwik Kamilewski z Żytomierza, ks. Marek Bzinkowski z Hołozubiniec, ks. Józef Czop z Mukarowa Podleśnego, ks. Ludwik Rutyna z Buczacza. Byli to księża niezwykle oddani misji odnowy życia duchowego na dawnych polskich ziemiach.

Ks. Krzysztof Panasowiec z parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Dolinie w województwie stanisławowskim, na Ukrainie wyremontował trzy kościoły: w Kałuszu, Bolechowie i Dolinie, Wybudował też dom parafialny i ośrodek formacyjny dla młodzieży w Dolinie, gdzie od 25 lat jest proboszczem. Prowadzi także Sobotnią Szkołę Kultury i Języka Polskiego, do której uczęszcza ponad 100 dzieci. organizował przy parafii zajęcia sportowe dla miejscowej młodzieży oraz zespól wokalny, z którym przyjeżdża każdego roku do Opola w okresie świąt Bożego Narodzenia. Opolski oddział ściśle z nim współpracuje od 2012 r. Organizuje występy jego zespołom, zapewnia posiłki dla przybyłych gości, organizuje letni wypoczynek dla dzieci i młodzieży z parafii w Dolinie, wspomaga materialnie przekazując dary żywnościowe, odzież i środki czystości, także przybory szkolne, zeszyty i książki.

Wystawy Fotograficzne były plonem wyjazdów na kresy. Najciekawsze wstawy powstały dzięki Stanisławowi Wierzgoniowi, który z aparatem fotograficznym przemierzył ziemie kresowe od Litwy przez Białoruś do Ukrainy. Fotografował polskie kościoły, klasztory, rezydencje magnackie, dwory, zamki i pałace kresowe, cmentarze oraz budynki szkolne i uniwersyteckie. Fotografował także to, co po tych zabytkach pozostało. Wystawy: „Kresy-ziemie wielu wyznań”, „Katedry i sanktuaria Kresowe”, „Śladami Jana III Sobieskiego” wzbudziły ogromne zainteresowanie odbiorców zarówno w Polsce jak i wśród kresowian mieszkających na Zachodzie, m.in. w Paryżu. Pokazują one niezwykłe piękno i bogactwo polskiego dziedzictwa kulturowego na kresach. Stanowią znakomity materiał edukacyjny do wykorzystania w szkołach.

Działalność naukowa i wydawnicza. Stowarzyszenie od początku swojego istnienia przywiązuje wagę do zjazdów, sympozjów naukowych i konferencji. W 1990 r. w Rzymie pod duchowym patronatem Ojca Świętego Jana Pawła II odbyła się konferencja” Kraj-Emigracja” i było to pierwsze od II wojny światowej oficjalne spotkanie reprezentantów całego narodu polskiego. Wzięli w niej udział przedstawiciele organizacji polonijnych i polskich z 22 krajów świata oraz delegacja Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Po 32 latach działalności SWP, we wrześniu 2022r. w Warszawie odbył się drugi taki zjazd Polaków ze wszystkich kontynentów ph. ”Światowy Kongres „Kraj-Emigracja”. Na kongresie debatowano nad polską racją stanu, tożsamością kulturową oraz rolą Polonii i Polaków z zagranicy w budowaniu ojczyzny, jako przyjaznego domu dla wszystkich, którzy kochają Polskę, a jej kulturę, historię i język uważają za swoje. Opolski oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” reprezentowały w tym kongresie prezes Halina Nabrdalik oraz członek zarządu Halina Pletenets.

Spośród konferencji zorganizowanych przez opolski oddział SWP na szczególną uwagę zasługuje konferencja ”Wkład Polek na emigracji w rozwój kultury i nauki polskiej”.

Działalność charytatywna opolskiego oddziału „Wspólnoty Polskiej” sięga lat dziewięćdziesiątych, kiedy to organizowano pierwsze zbiórki pieniężne, także używanej odzieży, żywności i leków. Gromadzono też sprzęt rehabilitacyjny by wspomóc osoby niepełnosprawne na Białorusi i Ukrainie. W latach 20052008 w Ośrodku Caritas ”Skowronek” w Głuchołazach zorganizowano dla rodaków ze wschodu turnusy rehabilitacyjne, zapewniając ludziom starym i schorowanym pierwszą w życiu rehabilitację. W realizacji tej formy pracy polonijnej zasłużyły się Krystyna Rostocka, ówczesna prezes opolskiego oddziału oraz Danuta Bryk i Halina Załuska.

Akcja Świątecznej Pomocy dla Polaków na Wschodzie organizowana jest przez opolski oddział SWP od roku 2008r. Od początku adresowana jest do ludzi starych, chorych i samotnych a także do dzieci uczęszczających do Sobotnich Szkół Kultury i Języka Polskiego. Zebrane dary (żywność, odzież, środki czystości) trafiały na przestrzeni lat na Wileńszczyznę, do seniorów w Turgielach i Butrymańcach, osób niedowidzących w Solecznikach, niepełnosprawnych w Wilnie, i podopiecznych Domu Starców w Czużekampiach, a w roku 2012 trafiły też do Polaków z Iwja na Białorusi. Na Ukrainie pomoc w ramach tej akcji trafia zazwyczaj do Polaków we Lwowie, Kamionki Buskiej, Stryja, Sądowej Wiszni, Mościsk, Iwanofrankowska i Doliny. Inicjatorami tej akcji byli Halina i Krzysztof Nabrdalikowie, zaś organizacyjnie zasłużyli się dla niej: Zofia Holeniewska i Zofia Prędka z Tułowic, Zyta Markowska, Andrzej Wajs, Karolina i Stanisław Wierzgoniowie, ks. prof.. Krystian Ziaja wraz z parafianami z Chrząszczyc, Danuta Kmiecik wraz ze społecznością wsi Puszyna, Lucyna Luda mieszkająca w Niemczech, państwo Grażyna, Dominik i Mariusz Skalni z Wierzbięcic, , Teresa Karol z Paczkowa, Henryk Zamojski ze Żlinic, Ewa Magosz z Brożca, zespół „Szwarne Dziołchy” z Górażdzy, Halina i Aleksy Pletenets, Lina Ewdokimowa z Opola, Joanna Mochniak oraz uczniowie L.O. nr 5 w Opolu, Alina i Ryszard Baranowie ze Skoroszyc, Leokadia Wodnicka, właścicielka piekarni w Kępie oraz Radio Opole, które funduje transport darów na Litwę i Ukrainę.

W sierpniu 2014 r. 30-osobowa grupa opolan zwiedziła Wilno: cmentarz na Rossie, Ostrą Bramę, zabytkowe kościoły, i kompleks rekreacyjno- wypoczynkowy „Belmont”.

W Turgielach na zaproszenie miejscowego starosty Wojciecha Jurgielewicza grupa uczestniczyła w uroczystościach religijno-ludycznych znanych tam pod nazwą „Zielna”, zwiedziła też ruiny Republiki Pawłowskiej (był to oświeceniowy eksperyment społeczny ks. Pawła Ksawerego Brzostowskiego). W Trokach podziwiano pozostałości kultury karaimskiej, a w Kiejdanach, siedlisku Radziwiłów, odbyło się spotkanie z Ireną Duchowską, działaczką i poetką, prezeską miejscowego koła ZPL oraz z zespołem „ISSA” pielęgnującym polską kulturę i tradycje Polaków na Laudzie.

Dalsza trasa wyprawy wiodła przez tereny dawnych polskich Inflant ze stolicą w Dyneburgu, obecna nazwa miasta Daugawpils. Tu duże wrażenie na podróżnych z Opola zrobiła wizyta w Polskim Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego, szkole z piękną tradycją i nowoczesnym modelem edukacji. Dwa lata wcześniej gościła tu młodzież z Liceum Ogólnokształcącego nr 5 im. Prymasa Tysiąclecia w Opolu, w ramach wymiany kulturalno-oświatowej. Młodzież z Łotwy, w ramach rewizyty, gościła w Opolu kilka miesięcy wcześniej integrując się z opolskimi kolegami, zwiedzając miasto i region. Program koordynowała Halina Nabrdalik.- prezes opolskiego oddziału SWP.

W programie omawianej podróży studyjnej były zabytki polskie w Łatgalii, a więc sanktuarium w Agłonie, gdzie 1993 r gościł papież św. Jan Paweł II, Krasław siedziba rodu Platerów, kościół pw. św. Ludwika (gdzie obraz świętego Ludwika wykonano wg szkicu J. Matejki), katakumby, gdzie pochowani są przedstawiciele tego, jakże zasłużonego dla Rzeczpospolitej inflandzkiego rodu, wywodzącego się z Westfalii..

W 2015 r. opolski oddział SWP zorganizował podróż studyjną na kresy Południowo-Wschodnie. Grupa 45-osobowa podróżowała trasą: Lwów, Stryj, Stanisławów, Dolina, Skały Dowbusza, Bolszowce, Kamieniec Podolski, Chocim, Okopy św. Trójcy, Tarnopol, Brzeżany. Każde z tych miejsc to dla uczestników (nauczycieli, bibliotekarzy, pracowników kultury, studentów, samorządowców) było ogromną porcją wiedzy o dawnej Rzeczpospolitej. Uczestnicy podróży studyjnej zwykle byli w tych miejscach polskiej kultury kresowej, znanej z podręczników historii i literatury po raz pierwszy. Podziwiali i przeżywali to spotkanie z dawną Polską, niezależnie od tego czy było to na Ukrainie, na Litwie bądź Łotwie podobnie jak wszystkie inne miejsca związane z polskością.

Letnia Akademia Kultury i Języka Polskiego to wakacyjna forma edukacji, okazja do pogłębiania znajomości języka polskiego, poszerzenia wiedzy z zakresu polskiej literatury, kultury, historii i geografii. Ta forma edukacji adresowana jest do polskiej inteligencji z Litwy, Ukrainy, Białorusi, Rosji i Mołdawii. Z tej formy edukacji korzystają bibliotekarze, wykładowcy akademiccy, ekonomiści, prawnicy, lekarze. W czasie dwutygodniowego pobytu uczestnicy biorą udział w wykładach i prelekcjach, poznają ciekawe zakątki regionu opolskiego, jego złożoną historię i wielokulturowość. Odwiedzają Dino Park w Krasiejowie, zwiedzają zabytki Nysy, Otmuchowa, Paczkowa. Poznają historyczną stolicę Polski-Kraków, odwiedzają Wrocław i inne miasta Dolnego Śląska. Do tej pory odbyły się trzy edycje Akademii w: 2017, 2018 i 2019.

Polonijny Festiwal Polskiej Piosenki - organizowany jest od 2017 r. w Opolu i innych miejscowościach województwa opolskiego. Adresowany jest do pełnoletnich wykonawców polonijnych z Europy, Australii, Stanów Zjednoczonych i Kanady. Festiwal wzbudził ogromne zainteresowanie wśród wykonawców ze Wschodu. Trwa cztery dni i składa się z kilku, najczęściej czterech koncertów: powitalnego, konkursowego, laureatów i „Polonijnej Plejady Gwiazd”. Zadaniem uczestników jest przygotowanie i zgłoszenie trzech piosenek: rozrywkowej, patriotycznej, ludowej lub w stylu folk, przy czym jedna z nich może być własnego autorstwa. Zadaniem jury jest wytypowanie najlepszej piosenki autorskiej oraz wskazanie laureata nagrody Grand Prix. Wszyscy uczestnicy otrzymują okolicznościowe statuetki oraz upominki. Radio Opole, jako współorganizator Festiwalu funduje nagrodę specjalną możliwość nagrania płyty w Studiu SBB. W festiwalu, obok szeroko reprezentowanej Polonii z krajów zachodnich, bierze udział liczna reprezentacja artystów ze Wschodu.

Polaków z Litwy z sukcesem reprezentowali: Elżbieta Oleszkiewicz z Trok, Ewa Szturo i Anna Mora z Wilna, Jolanta Prowlocka,Teresa Suckiel, zespół „Art of Musik” i „Znad Solczy” z Solecznik oraz Bożena Czenko z Ejszyszek.

Wyróżniające się zespoły i wykonawcy z Białorusi to: Wiktoria Chomczukowa, która zdobyła II nagrodę w I PFPP „Opole2017”, Zespół WitaM Mariny Towarnickiej z Mińska, który w III PFPP „Opole 2019” zdobył nagrodę w kat. najlepsza piosenka autorska za utwór „Kresy”, Halina Sokolnik z Mińska, która zdobyła nagrodę Starosty Powiatu Opolskiego w III PFPP „Opole 2019”, Bożena Worono z Lidy, która otrzymała wyróżnienie za osobowość sceniczną w IV PFPP „Opole 2021” oraz Zespół Liber Cante z Mińska pod kierownictwem Katarzyny Mikhal , który zdobył Nagrodę Grand Prix .w IV PFPP „Opole 2021”. W V PFPP „Opole 2022” Waleria Ziaziulczyk z Mińska zdobyła specjalną Nagrodę Radia Opole.

Spośród wykonawców polskiego pochodzenia z Ukrainy na uwagę zasługuje Maria Guliak z Doliny, która wystąpiła w I PFPP” Opole 2017 w pięknym stroju huculskim i śpiewała akompaniując sobie na bandurze. Wykonawczyni rekrutowała się z zespołu „Perła” działającego przy parafii rzymsko-katolickiej w Dolinie, pod kier. ks. Krzysztofa Panasowca.

W latach 20172019 w festiwalu brała udział Salomea Pletenicka, wolontariuszka w Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Obywatelskiego w Iwano-Frankiwsku. W 2019 r. ze wschodniej Ukrainy przyjechał zespół „Biała Cerkiew”, a w latach 20212022 w festiwalu uczestniczył duet Katarzyna Dobrenka i Iryna Bykowa ze Starobielska.

Polonijny Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu organizowany przez opolski oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” znakomicie zintegrował polonijnych wykonawców oraz zbudował mosty pomiędzy wykonawcami ze Wschodu i Zachodu Europy. Wymieniają się pomysłami, współtworzą koncerty, zapraszają się nawzajem na występy, tworzą aktywne społeczności na portalach internetowych. Pomysłodawczynią festiwalu i jego główną organizatorką jest Halina Nabrdalik , dziennikarka Radia Opole, a zarazem prezes opolskiego oddziału SWP.

Bibliografia przedmiotowa

Archiwum Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, oddział Opole

Autor hasła

Halina Nabrdalik