Obraz Matki Boskiej z Buszcza
Obraz Matki Boskiej z Buszcza (obecnie Ukraina) w Racławicach Śląskich, pow. prudnicki. Jeden z szeregu kresowych obrazów Matki Boskiej znajdujących się dziś na Śląsku Opolskim.
Według podania ludowego obraz Matki Boskiej z Buszcza został przywieziony do Rzeczypospolitej z Rzymu przez Aleksandra Sieniawskiego, najmłodszego syna Katarzyny i Adama Sieniawskich. Gdy orszak Aleksandra zatrzymał się na popas w Buszczu, konie nie chciały iść dalej. Dowiedziała się o tym Katarzyna Sieniawska i poleciła wybudować na tym miejscu kościół, w którym zawieszono ów obraz. Wkrótce miejscowa ludność uznała, że dochodzi przy nim do cudów i łask. Spowodowało to napływ pielgrzymów, nie tylko katolików, lecz również wyznania prawosławnego, którzy modlili się przed tym obrazem o zdrowie.
J. Widajewicz napisał, że murowany kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buszczu, został wybudowany w latach 1624-1638 przez Sieniawskich na miejscu drewnianego kościółka, spalonego na początku XVII w. Umieszczony w nim na ołtarzu głównym obraz późnorenesansowy z ok. połowy XVII w., został namalowany na lipowej desce o wymiarach 130x90 cm i przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem, stojącą na półksiężycu i depczącą smoka. Nad jej głową znajduje się 12 gwiazd ułożonych w aureolę. W lewej dłoni trzyma ona kwiaty róży i lilii, do których wyciąga lewą rączkę mały Jezus. Taką postać określa się Matką Boską Niepokalaną, lecz w Buszczu nazywano ją Wniebowziętą, prawdopodobnie od wezwania tamtejszego kościoła. Rodzina Sieniawskich ufundowała dla tego obrazu dwa sznury korali, które przymocowano do prawej dłoni Matki Boskiej. Był on zasłaniany obrazem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Ks. Alojzy Fridrich w 1904 r. napisał:
Obraz ten od niepamiętnych czasów wsławił się łaskami. Lud okoliczny, tak ruski, jak łaciński z ufnością spieszy do Buszczu, by sobie tam wypraszać u N. Panny łaski rozmaite, a zwłaszcza zdrowie. Zdobi go kilka srebrnych wotów, ofiarowanych w ostatnim stuleciu; dawniej było ich przeszło 240, jak o tem czytamy w starym inwentarzu. Nadto zdobiły ten obraz złote korony, sadzone rubinami i diamentami, bogata, drogimi kamieniami wysadzana sukienka, perły, korale, tudzież inne złote i srebrne ozdoby; co wszystko z początkiem zeszłego stulecia [XIX w.] zabrane zostało do skarbu rządowego”.
W niedługim czasie Buszcze stały się ważnym ośrodkiem kultu maryjnego. Informatorzy autora dzieła pt. Kościół Buszczecki, ks. Stanisława z Brzeżanki Brzeżańskiego (w latach 1677-1693 wikariusz, a w latach 1693-1738 – proboszcz parafii Buszcze) wspominali, że podczas powstania Bohdana Chmielnickiego obraz Matki Boskiej był wywożony do Lwowa. W 1667 r. miał się przed nim modlić sam hetman koronny, późniejszy król Rzeczypospolitej Jan III Sobieski. Ks. Brzeżański wymienił w swoim dziele również cuda, które wydarzyły się dzięki modlitwie do tego obrazu. Odpusty w Buszczu odbywały się na Wniebowzięcie i Narodzenie NMP. Do wizerunku Matki Boskiej przybywało wówczas kilka tysięcy pielgrzymów, m.in. z miejscowości Brzeżany, Pomorzany i Wyżniany. Gdy w 1899 r. obchodzono jubileusz 500-lecia parafii, wydano okolicznościowy wizerunek Matki Boskiej Buszczeckiej, przechowywany w niektórych rodzinach z Buszcza i okolic, osiadłych po II wojnie światowej w Racławicach Śląskich. W 1918 r. wydano kolejne takie reprodukcje obrazu, na których odwrocie znajdował się następujący tekst:
Obraz ten z Rzymu przywieziony przez Aleksandra, syna Hieronima i Katarzyny z Kostów – Sieniawskiej, która kościół obecny ufundowała.
Wielu i wiele tu łask doznało. Tu Tyszkiewicz sparaliżowany zdrowie – tu człowiek z ręką obezwładnioną, siłę w tej ręce – uzyskali.
Tu skuteczna niejednokrotna była obrona przed Tatarami czwartkowymi,
Którzy dwakroć kościół spalili i dwakroć na głos ludu „Matko nasza Buszczecka ratuj” – ogień sam zgasł. Cicho, bez rozgłosu, setki i tysiące tu ofiarowanych uzyskuje zdrowie i pociechę, tak iż nawet w noc roznamiętnień politycznych nie ma rogatki do Bożej naszej Matki.
Ku czci Jej i uwielbieniu idzie ten Jej obrazek z prośbą, by dom jej odnowić.
Ratowałaś przodków, ratuj następców wdzięcznych, co służą Ci wiernie i wytrwale.
Dochód za odnowienie kościoła.
Za komitet ks. Stanisław Kostułowski/ Buszcze 15 sierpnia 1918.
W nocy z 22/23 stycznia 1944 r. nacjonaliści ukraińscy z UPA otoczyli Buszcze i dokonali napadu na tamtejszych Polaków. Zamordowali 33 osoby i postrzelili w rękę proboszcza ks. Filipa Zająca, któremu udało się uciec do Brzeżan i tam pozostać. Napastnicy podpalili kościół, z którego ocalały tylko: obraz Matki Boskiej Buszczeckiej, zasłaniający go obraz Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i nastawa ołtarza głównego. Parafianka Franciszka Żołnowska ukryła dwa kielichy z hostiami, następnie wraz ze swoją córką i siostrą, zaniosła je proboszczowi do Brzeżan i powiadomiła go o ocaleniu obu obrazów. Ks. Zając zwrócił się w tej sprawie do stacjonującego w Brzeżanach podoficera niemieckiego, Georga Franza, który wcześniej zachodził do tamtejszego kościoła, przyjmował komunię św. i nawet zagrał w nim na organach. G. Franz zgodził się pomóc. Sprowadził pięciu żołnierzy niemieckich i 21 kwietnia 1944 r., wraz z proboszczem i Franciszką Żołnowską, pojechali furmanką do Buszcza. Zdjęli obrazy z ołtarza i zabrali ze zrujnowanego kościoła jeszcze inne obrazy podziurawione kulami. Obraz Matki Boskiej Buszczeckiej został wyjęty z ram i owinięty w koc. Wszystkie zabrane obrazy zostały zawiezione do Brzeżan. W 1945 r., przed wyjazdem na Zachód transportem przesiedleńczym, parafianie ks. Zająca z Wolicy: Jan Kinal i Stanisław Kielarski, zobowiązali się do pomocy w przewiezieniu dwóch obrazów z ołtarza głównego. Dołączyli się do nich parafianie ze wsi Raj: Leon Janków, Mikołaj Janków, Ignacy Maziakowski i Józef Kurstosz. Zbili skrzynię z desek, do której włożyli i zabezpieczyli oba obrazy Matki Boskiej. Z powodu uszkodzenia torów kolejowych w Brzeżanach, transport miał odjechać z wsi Potutory. Jan Kinal poprosił pewnego mężczyznę ze wsi Olchowiec o przewiezienie tam skrzyni, a on spełnił tę prośbę. Gdy transport dojechał do Mikulczyc koło Zabrza na Górnym Śląsku, ks. Zając wraz z parafianami musieli wysiąść. Przebywali tam przez dwa tygodnie. W tym czasie odnalazł ich Jan Morozowski ze znajomymi i polecił im wyjazd do miejscowości Wierzch i Racławice Śląskie. Udało im się zorganizować następny transport, który jednak zawiózł ich do Brochowa koło Wrocławia. Stamtąd 15 sierpnia transport zawrócił na wschód i przyjechał do Racławic Śląskich. Ks. Zając udał się do Wierzchu, dokąd trafiły również obrazy. Kiedy później został duszpasterzem (jako wikariusz koadiutor, potem jako wikariusz substytut) w Racławicach, byli mieszkańcy Buszcza, Mazurek i Witkowski, przewieźli obrazy i sprzęt kościelny do Racławic. Początkowo obraz Matki Boskiej Buszczeckiej umieszczono w kaplicy Serca Jezusowego, a sukienkę i obraz Zwiastowania – na plebanii. Po śmierci ks. F. Zająca (zmarł w 1951 r.), w 1952 r. proboszczem parafii Racławice Śląskie został ks. Zygmunt Mikluszka. W 1957 r. przekazał on obraz MB Buszczeckiej do konserwacji. W okresie posługi ks. Mikluszki nastąpiła zmiana wezwania kościoła ze św. św. Katarzyny i Barbary na Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Odpust parafialny był obchodzony tak jak w Buszczu, 15 sierpnia. Tego dnia obraz Matki Boskiej Buszczeckiej przenoszono z kaplicy i umieszczano na ołtarzu głównym. W okresie posługi proboszcza ks. Jana Plichty, obraz ten umieszczono w ołtarzu głównym kaplicy Serca Jezusowego i przemianowano ją na kaplicę Najświętszej Marii Panny. Ołtarz ten został przebudowany na wzór głównego ołtarza w kościele w Buszczu, a jako jego zasłona posłużyła kopia obrazu Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, namalowana przez Jerzego Wróblewskiego z Wieliczki (oryginalny obraz po renowacji zawieszono naprzeciwko tego ołtarza). Odnaleziona na plebanii sukienka została poddana renowacji i ponownie zainstalowana na obrazie Matki Boskiej Buszczeckiej. 15 sierpnia 1974 r. nowy ołtarz wraz ze wspomnianą kopią zostały poświęcone.
Corocznie w święto Wniebowzięcia NMP, we mszy św. w kościele racławickim, obok miejscowych wiernych uczestniczą też dawni buszczeccy parafianie i ich rodziny przybywające z różnych stron Polski, czasem i z zagranicy. Kilkakrotnie przyjeżdżał tam z RFN, również wspomniany były żołnierz niemiecki Georg Franz.
Po II wojnie światowej zrujnowany kościół w Buszczu był przez pewien czas wykorzystywany jako magazyn nawozów sztucznych. Nieremontowany, coraz bardziej ulegał degradacji. Po rozpadzie ZSRS, jego wnętrze zostało wysprzątane. W czerwcu 2014 r. zaczęła się odbudowa jego dachu. Do 2018 r. zostały położone nowe tynki i wykonano stolarkę. Kościół ten otrzymał nowy ołtarz główny, na którym 26 lipca 2015 r. biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej Leon Mały, poświęcił kopię obrazu Matki Boskiej Buszczeckiej.
„Pieśń o obrazie buszczeckim Najświętszej Marii Panny od początku jego” zamieszczona w opracowaniu J. Widajewicza, Ks. Stanisław z Brzeżanki Brzeżański pleban buszczecki 1693-1738, Lwów 1925.
O Heroino, z Twojej opieki
Nie wypuść domu twego na wieki,
Okryj nas łaską swą w każdym razie
Przy tym obrazie.
Niech nieprzyjaciel niedopuszczony
Będzie Twą mocą, lecz poniżony
Żebyśmy w domach bezpiecznie żyli,
Ciebie chwalili.
Ale i całe Królestwo Twoje
Niech uzna znowu zupełność swoje,
Gdy już szkodliwe cudze opieki
Zgubisz na wieki.
Wszak nim Cię grzechy nasze zranili,
Tobąśmy się więc wszyscy szczycili
Nawróć się znowu na łzy płaczących,
Pokutujących.
Wszak ta szczęśliwa chwila bywała,
Żeś się Królową Polską nazwała,
Niechże opieka i rząd Twój z nami
Przed sąsiadami.
Niechaj uznają skonfundowani,
Z Twego Królestwa wysforowani,
Że siła winni zostali.
Co Ty Królowo pomiarkuj zgodnie
Sławą Twojego Syna dowodnie,
Żeby Królestwa Twojego chwała
Tryumfowała.
Pieśń do Matki Boskiej Buszczeckiej zamieszczona w: Rusiński – Rola Z., Buszcze pow. Brzeżany Racławice Śląskie [broszura z 1993 r.].
1. Maryjo Panno w buszczeckim obrazie
Cudami słyniesz, wspierasz w każdym razie
Kto się do Ciebie z ufnością udaje
W każdej potrzebie pomocy doznaje.
2. Przy Złotej Lipie, rzece tak zwanej
Świątyni ku Twej chwale zbudowanej
Syn Twój najmilszy hojne dary zlewa
Kto w swej potrzebie do Ciebie przybywa.
3. Pod Twą opiekę wszyscy uciekali
W napadach, wojnach obrony doznali.
Ludzie strapieni Twe cuda głosili
Doznawszy łask tych, o które prosili.
4. W czasie grasowań i straszliwej wojny
Gdy wpadł Tatarzyn na to miejsce zbrojny
Pobożność ludzka, gdy się tu schroniła
Tyś ich, o Panno, cudownie broniła.
5. Pod Twoją władzę oddane żywioły,
Ogień ustaje, nie niszczy w popioły
Kościół buszczecki, gdy był zapalony
Przez Tatarzyna, zgasł choć nie chroniony.
6. Człowiek, gdy przybył z ręką tu odjętą
Za twoją łaska i pomocą świętą
Był uzdrowiony, powrócił z pociechą
Rozgłaszał wszędzie Twoich cudów echo.
7. Inny doznając sąsiad wielkiej złości
Umarłym na grobach zazdroszcząc wieczności
Padł na twarz krzyżem przed Twoim obrazem
Z Twej łaski zjednał ich przyjaźń tym razem.
8. Gdy dziecię kona, matka lamentuje
Do Twojej łaski tu go ofiaruje
Aż w tym momencie zdrowie odzyskuje
Matka strapiona z Twych łask tryumfuje.
9. Panno cudowna w buszczeckim obrazie
Ratujesz wszystkich w każdym przykrym razie
Ratujże i nas w tej naszej potrzebie
My Cię wychwalać będziem tu i w niebie.
10. Matko cudowna z sanktuarium buszczeckiego Kresów Wschodnich
Ratowałaś nas oddanych i pokornych Tobie
W dni męczeństwa Polski w czterdziestych latach
Przewędrowałaś z nami wygnanymi aż na Śląsk
Dziś przed Tobą do nóg padamy,
Ciebie o miłość błagamy
Brońże nas rozsianych po świecie
I bądź nam zawsze w potrzebie.
Dziesiąta zwrotka została dopisana 15. 08. 1990 r. w Racławicach Śląskich przez Zbigniewa Rusińskiego z Brzeżan.
Bibliografia przedmiotowa
Ks. Fridrich A., Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, t. 2, Kraków 1904, s. 186-192.
Komański H., Siekierka S., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, Wrocław 2004, s. 104-105.
Kukiz T., Madonny kresowe, Wrocław 1998, s. 63-67.
Rusiński – Rola Z., Buszcze pow. Brzeżany Racławice Śląskie [broszura z 1993 r. w zbiorach Piotra Kopczyka].
Stadnicki S., Historia wsi Racławice Śląskie 1252-2022, Racławice Śląskie 2022.
Stadnicki S., Matka Boska Buszczecka na racławickim tronie. Dzieje parafii oraz kult maryjny w Racławicach Śląskich i Buszczu, Racławice Śląskie 2015, s. 34-43.
Widajewicz J., Napady Kozaków, Tatarów i Turków na Buszcze w latach 1667 i 1672 [w:] „Kwartalnik Historyczny”, Rocznik XLIII, t. 1, Lwów 1929, s. 537 i 539.
Widajewicz J., Z przeszłości Buszcza [w:] Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Rocznik IV – 1924, zeszyt 3, s. 138.
Ks. Zalewski Z., Wziął Ją do siebie, „Gość Niedzielny. Opole” 2008, z 10 sierpnia, s. 6-7.
www.raclawice.net/artykuly_1_przewiezienie-obrazu-matki-boskiej-z-buszcza-do-raclawic-slaskich.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Buszczu
Autor hasła
Katarzyna Maler