Michał Affanasowicz
ur. 7.03.1887 r. (podawana jest też data 22.02.1887 r. wg kalendarza juliańskiego) w Petersburgu (Rosja), zm. 29.01.1949 r. w Krakowie – współtwórca polskiego harcerstwa, fotograf amator, inżynier mechanik, profesor Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Michał Józef Affanasowicz |
| Data i miejsce urodzenia | 7.03.1887, Petersburg |
| Data i miejsce śmierci | 29.01.1949, Kraków |
| Zawód | nauczyciel akademicki |
- Michał Affanasowicz – autoportrety
Michał Affanasowicz – autoportret, 1915 r.
Michał Affanasowicz – autoportret, ok. 1915 r.
Michał Affanasowicz był synem Konstantego i Kazimiery z d. Rynkiewicz. Miał młodszą siostrę Zofię (ur. 1889 r.). Gdy ojciec zmarł – M.A. miał 2 lata – matka z dziećmi wyjechała do Kobrynia, do rodzinnego majątku Polatycze (Polesie, obecnie Białoruś) prowadzonego przez jej braci, gdzie M.A. spędził dzieciństwo. Szkołę średnią ukończył w Grodnie w 1905 r., po czym podjął studia we Lwowie na Politechnice na Wydziale Budowy Maszyn oraz równolegle, przez trzy lata, na Wydziale Elektrycznym. W okresie studiów związał się z Towarzystwem „Eleusis” (później „Wyzwolenie”) – założonej w 1902 r. organizacji abstynenckiej – gdzie poznał osoby, z którymi współtworzył w latach 1910–1911 podwaliny skautingu we Lwowie. W 1911 r., delegowany przez lwowską Komendę Skautową, prowadził w Warszawie rozmowy z konspiracyjnymi grupami dotyczące zjednoczenia skautingu polskiego. Od końca 1911 r. do 1914 r. był drużynowym VI Lwowskiej Drużyny Skautowej im. gen. H. Dąbrowskiego, przemianowanej potem na VI Lwowską Drużynę Harcerzy we Lwowie. W 1912 r. wszedł w skład Lwowskiej Miejscowej Komendy Skautowej. Szkolił instruktorów skautowych na wielu kursach, a jako fotograf amator utrwalił w latach 1911–1913 pierwsze lata ich działalności we Lwowie, przede wszystkim zjazdy, ćwiczenia, biwaki; zdjęcia te były później wielokrotnie reprodukowane.
W 1913 r. wraz z Andrzejem Małkowskim, twórcą polskiego skautingu, stał na czele reprezentacyjnej drużyny polskich skautów, która wzięła udział w międzynarodowym III Wszechbrytyjskim Zlocie Skautów w Birmingham. Przywiózł z tego wyjazdu zdjęcia, które zilustrowały książkę A. Małkowskiego Jak skauci pracują (Kraków 1914).
Zawodowo praktykował w 1907 r. w fabryce maszyn i urządzeń rolniczych Wolskiego w Lublinie, a w latach 1911–1912 w warsztatach metra w Londynie. We wrześniu 1913 r. został asystentem przy Katedrze Technologii Politechniki Lwowskiej, a w lipcu 1914 r. uzyskał dyplom ukończenia studiów wyższych. Po wybuchu I wojny światowej został (jako poddany rosyjski) internowany w Wiedniu, gdzie poznał hr. Zdzisława Tarnowskiego, który wyjednał u władz możliwość zatrudnienia M.A. przy obsłudze maszyn parowych w majątku w Dzikowie (obecnie część Tarnobrzega). To umożliwiło M.A. kontynuowanie badań i prac naukowych. W latach 1918–1920 uczestniczył w walkach w stopniu podchorążego w pionie inżynierii Dowództwa Wojska Polskiego na Galicję Wschodnią. W lipcu 1920 r. uzyskał stopień doktora na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Do 1923 r. był zatrudniony w Krakowie w Państwowej Szkole Przemysłowej, w Akademii Górniczej, w Wojewódzkiej Szkole Mechanicznej i Hutniczej (jako dyrektor) oraz w Katedrze Inżynierii Rolnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1923–1939 pracował jako wykładowca w szkole przemysłowej w Bielsku, na Politechnice Lwowskiej, jako wizytator w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Krakowie. Był organizatorem praktyk w zakładach przemysłowych, m.in. w Chrzanowie i Poznaniu.
Od stycznia do grudnia 1923 r. pełnił funkcję komendanta Chorągwi Męskiej Związku Harcerstwa Polskiego w Krakowie, po czym przeszedł najprawdopodobniej do Chorągwi Śląskiej ZHP, gdzie był instruktorem aż do 1930 r. W kwietniu 1936 r. na własną prośbę przestał być członkiem ZHP.
Po wybuchu II wojny światowej M.A. powrócił do Lwowa i pracował jako adiunkt na Politechnice Lwowskiej. Wiosną 1940 r. wyjechał ze Lwowa i objął stanowisko dyrektora Gimnazjum Mechanicznego w Częstochowie, a od marca 1941 r. do końca sierpnia 1943 r. analogiczne stanowisko w Dębicy (woj. podkarpackie). Od 1.09.1943 r. uczył w Szkole Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a od stycznia 1945 r. był dyrektorem Szkoły Górniczej i Hutniczej w Dąbrowie Górniczej. Od 1.07.1945 r. współorganizował Politechnikę Śląską w Gliwicach, gdzie objął katedrę obrabiarek na Wydziale Mechanicznym. We wrześniu 1946 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym tej uczelni. Pracował na uczelni do śmierci w wieku 62 lat. W Gliwicach związał się ponownie z harcerstwem, uczestnicząc w działaniach Kręgu Starszoharcerskiego, który tworzyli studenci i wykładowcy.
W młodości M.A. zajmował się malowaniem pejzaży, a przez kilka lat pisał pamiętnik; jego pasją były także motocykle i turystyka, zwłaszcza górska. Jednak największą pasją M.A. było fotografowanie. Przez lata jako fotograf amator dokumentował miejsca i wydarzenia, w których uczestniczył. Fotografią zainteresował się już w trakcie nauki w gimnazjum, wykonywał wówczas zdjęcia ze spotkań rodzinnych i plenerowych wycieczek. W okresie lwowskim dokumentował przede wszystkim pierwsze lata ruchu skautowego. W latach 20. XX w. wykonał liczne zdjęcia pejzażowe oraz sytuacyjne, dokumentując wycieczki górskie i turystyczne, m.in. góry Gorgany, Tatry, turystów w górach, wyprawę do Chorwacji, wyprawę motocyklową po Beskidzie Śląskim, architekturę miast: Wilno, Troki, Grodno, Lwów, Kobryń, Pińsk, Gdańsk, Kraków, Sandomierz, Tarnobrzeg, Zawichost i in. W czasie I wojny światowej dokumentował okopy i zniszczenia wojenne, zwłaszcza z okolic Tarnobrzega; z tego okresu pochodzi także zbiór zdjęć pałacu Tarnowskich w Dzikowie. W 1945 r. fotografował ruiny Warszawy. Wykonywał także portrety w plenerze i we wnętrzach. Liczne fotografie M.A. znajdują się w zbiorach Muzeum Fotografii w Krakowie (387 szt.), Biblioteki Narodowej w Warszawie, zbiorach Marka Popiela (redakcja kwartalnika „Skaut. Harcerskie Pismo Historyczne”, Tarnów) oraz zbiorach rodzinnych.
W 1920 r. poślubił Marię Sawczyńską (ur. 1889 r.), z którą miał syna Zbigniewa (1921–1976).
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bibliografia przedmiotowa
Affanasowicz E., Michał Affanasowicz – współorganizator skautingu polskiego we Lwowie i opiekun Kręgu Starszoharcerskiego na Politechnice Śląskiej w 1945 roku, [w:] Z dziejów harcerstwa w Gliwicach, red. D. Recław, J. Januszewska-Jurkiewicz, Gliwice 2012, s. 133-145 [tam fragmenty wspomnień M.A.].
Wojtycza J., Affanasowicz Michał, [w:] Harcerski Słownik Biograficzny, red. J. Wojtycza, t. 1, Warszawa 2006, s. 15–16 [tam bibliografia].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_Affanasowicz [dostęp: 27.10.2022]
https://polona.pl/search/?query=Affanasowicz,_Micha%C5%82&filters=public:1 [dostęp: 27.10.2022]
https://zbiory.mufo.krakow.pl/artist/affanasowicz-michal-jozef/ [dostęp: 27.10.2022]
Inne źródła
Popiel M., Zaranie skautingu lwowskiego na fotografiach Michała Affanasowicza [wystawa planszowa, Tarnów 2006].
Dokumentacja w Archiwum Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Autor hasła
Bożena Kubit, Marek Popiel [październik 2022 r.]