Marta Krzysztofowicz-Olszańska
ur. 24.04.1942 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 13.05.2020 r. w Gliwicach – doktor nauk medycznych, stomatolog protetyk, pracownik naukowy Śląskiej Akademii Medycznej.
Marta Krzysztofowicz pochodziła z rodziny ormiańskiej. Była córką Jana Krzysztofowicza (zm. w 1945 r.) i Czesławy z Koziołów (08.08.1919-14.05.2011). Została ochrzczona w katedrze ormiańskiej przez ks. infułata Dionizego Kajetanowicza. Rok wcześniej w tej samej świątyni miał miejsce ślub Jej rodziców. Ojciec Marty działał w Armii Krajowej. Został aresztowany, osadzony w obozie koncentracyjnym w Auschwitz, następnie w Mauthausen. Zginął w „marszu śmierci” w styczniu 1945 r. Matka z małą córką została sama. Czesława Krzysztofowicz nie chciała opuścić rodzinnego Lwowa, zdecydowała się na wyjazd dopiero wobec zagrożenia aresztowaniem i wywiezieniem na Syberię. Wyjechała do Polski pod opieką znajomego technika dentystycznego Wilhelma Romaniuka (zm. w 1969 r.), którego później poślubiła. Osiedli w Gliwicach, gdzie już wcześniej dotarli inni członkowie rodziny. M.K. uczęszczała do szkoły podstawowej i V Liceum Ogólnokształcącego w Gliwicach, a następnie podjęła studia stomatologiczne na Śląskiej Akademii Medycznej. Ukończyła je w 1966 r. Została asystentem, potem adiunktem i starszym wykładowcą w Zakładzie Protetyki Stomatologicznej. Dnia 19.04.1975 r. uzyskała stopień doktora nauk medycznych na podstawie rozprawy Badania nad zależnością między górnymi zębami przednimi a pewnymi elementami twarzy oraz ich znaczenie dla protetyki stomatologicznej, przygotowanej pod kierunkiem doc. dra hab. Eugeniusza Wierzyńskiego.
Specjalizowała się w estetyce stomatologicznej. Prowadziła wykłady dla studentów III, IV i V roku stomatologii. Sprawowała opiekę nad Kołem Studenckiego Towarzystwa Naukowego przy Zakładzie Protetyki. Była bardzo dokładnym protetykiem i wymagającym nauczycielem, cenionym i szanowanym przez studentów. Była autorką i współautorką artykułów w prasie fachowej oraz rozdziałów w podręczniku protetyki, przygotowanym pod redakcją prof. Antoniego Karasińskiego. Tak wspominała ją córka:
Uzdolniona artystycznie, zakochana w sztuce, wybrała jednak jako kierunek studiów stomatologię na Śląskiej Akademii Medycznej, realizując swe zamiłowanie do piękna w doktoracie z estetyki stomatologicznej, w pracy naukowej i dydaktycznej oraz w praktyce, jako adiunkt i wykładowca na tejże uczelni. Niełatwe życie, wiele cierpień, w tym ciężki wypadek w młodości, zamiast Ją złamać, dały siłę, której zewnętrznym przejawem był czasem surowy ton lub władczo uniesiona brew. Ale choć bardzo wymagająca (zarówno od siebie, jak i od innych), była sprawiedliwa, więc podziwiali i uwielbiali Ją koledzy z pracy, studenci i pacjenci, którym również była bardzo oddana. W wolnych chwilach rysowała, haftowała, śpiewała. Pochłaniała niewyobrażalne ilości książek z zakresu historii i historii sztuki, słuchając arii operowych, muzyki baroku i oczywiście, przede wszystkim – Chopina. [A. Olszańska, Wspomnienie o śp. Marcie Krzysztofowicz-Olszańskiej, „Awedis” 2020, nr 43, s. 4].
30 kwietnia 2007 r. przeszła na emeryturę, ale jeszcze w latach 2011-2020 pracowała jako protetyk w poradni stomatologicznej w Kędzierzynie –Koźlu.
M.K. w 1970 r. wyszła za mąż za Adama Olszańskiego (04.08.1939-14.05.1978). Był on synem Adama Olszańskiego (1885-1954), absolwenta Uniwersytetu Kijowskiego, farmaceuty, właściciela apteki we Lwowie. Jego starszą siostrą była Teresa Olszańską. W czasie wojny rodzina przeniosła się do Jasienicy Rosielnej, a w 1945 r. opuściła Kresy i osiedliła się w Gliwicach. Tu Adam uczęszczał do szkoły podstawowej i V Liceum Ogólnokształcącego. Następnie ukończył studia na Śląskiej Akademii Medycznej. Pracował jako lekarz internista w Knurowie, w szpitalu oraz w pogotowiu ratunkowym, a także jako lekarz na kopalni w Szczygłowicach.
M.K. działała w Związku Ormian w Polsce im. ks. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza, który został powołany w Gliwicach w 1995 r. Należała do Komisji Rewizyjnej, współredagowała również opracowania przygotowywane na Dni Ormiańskie. Uczestniczyła też w życiu parafii ormiańsko-katolickiej przy kościele Trójcy Świętej w Gliwicach. Obecnie prezesem Związku Ormian jest córka M.K. Anna Olszańska, która tak wspominała matkę: Splotła się w niej uroda, wrażliwość, niezłomny charakter i patriotyzm kresowej Polki i Ormianina polskiego. [A. Olszańska, Wspomnienie o śp. Marcie Krzysztofowicz-Olszańskiej, „Awedis” 2020, nr 43, s. 4].
Pochowana razem z mężem na Centralnym Cmentarzu Komunalnym przy ul. Kozielskiej w Gliwicach.
Bibliografia podmiotowa
Karasiński A., Kozłowska I., Krzysztofowicz-Olszańska M., Entezopatie mięśni skroniowych, „Protetyka Stomatologiczna” 1992, nr 3-4, s. 93-96.
Trzeciak H., Markowicz-Łabuś F., Krzysztofowicz-Olszańska M., Szczerbaniewicz B., Zastosowanie ekwilibracji w rehabilitacji protetycznej pacjentów bezzębnych po zabiegach onkologicznych w szczęce, „Magazyn Stomatologiczny” 1998, nr 12, s. 40-43.
Karasiński A., Kozłowska I., Krzysztofowicz-Olszańska M., Wpływ zastosowania metod polimeryzacji na stan zwarcia protez całkowitych, „Protetyka Stomatologiczna” 1999, nr 1, s.32-36.
Krzysztofowicz-Olszańska M., Stomatologiczne protezy całkowite - zasady budowy oraz siły i sposoby ich umocowania, [w:] Protezy całkowite, red. A. Karasiński, Katowice 2000, s. 30-41.
Krzysztofowicz-Olszańska M., Widaj-Witek D., Kliniczna ocena woskowych protez całkowitych, [w:] Protezy całkowite, red. A. Karasiński, Katowice 2000, s.112-121.
Krzysztofowicz-Olszańska M., Modelowanie protez całkowitych, [w:] Protezy całkowite, red. A. Karasiński, Katowice 2000, s.122-127.
Karasiński A., Krzysztofowicz-Olszańska M., Kozłowska I., Modyfikacja własna zestawu rejestrującego do ekwilibracji protez całkowitych, „Poradnik Stomatologiczny” 2004, nr 3, s. 22-24.
III Dni Kultury Ormiańskiej w Gliwicach. Materiały informacyjne, red. A. Olszańska, T. Olszańska, M. Krzysztofowicz-Olszańska, Gliwice, Warszawa 2008.
IV Dni Kultury Ormiańskiej w Gliwicach. Materiały informacyjne, red. A. Olszańska, M. Krzysztofowicz-Olszańska, Gliwice 2009.
Bibliografia przedmiotowa
Dyduch A., Brus R., Kucharz E.J., Studencki ruch naukowy w Śląskim Uniwersytecie Medycznym w latach 1948-2012, Katowice 2014.
Jubileuszowy katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych wykonanych w Śląskiej Akademii Medycznej, t. 1, Doktoraty, red. nauk. A. Puzio, Katowice 1998, poz. 827.
Olszańska A., Wspomnienie o śp. Marcie Krzysztofowicz-Olszańskiej, „Awedis” 2020, nr 43, s. 4.
Prudel N., Oddział Stomatologiczny Śląskiej Akademii Medycznej i jego wpływ na rozwój stomatologii w regionie śląskim 1948-1998, Katowice 2000.
Rauch J., Prudel N., 70 lat nauczania stomatologii na Górnym Śląsku (lata 1948-2018). Przyczynek do roli: Śląskiej Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Inżynierii Dentystycznej w Ustroniu, Medycznej Szkoły Policealnej Województwa Śląskiego im. A. Cieszyńskiego w Zabrzu, Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Katowicach, Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego o/Śląski, Śląskiej Izby Lekarskiej, Wadowice, Rybnik 2021, s. 69.
Śląska Akademia Medyczna im. Ludwika Waryńskiego 1948-1973, red. S. Knapik, Katowice 1973, s. 253.
Śląska Akademia Medyczna im. Ludwika Waryńskiego 1948-1978, red. S. Knapik, Katowice 1978, s. 73, 96.
Zmarła śp. Marta Krzysztofowicz-Olszańska, polska Ormianka, http://isakowicz.pl/zmarla-sp-marta-krzysztofowicz-olszanska-polska-ormianka/ [dostęp. 29.05.2023 r.]
Autor hasła
Weronika Pawłowicz