Marta Burbianka
ur. 18.03.1898 r. w miejscowości Ryngowiany, pow. Szawle, na Żmudzi (obecnie Litwa), zm. 29.10. 1973 r. we Wrocławiu - badacz drukarstwa, bibliotekarz, nauczyciel akademicki, społecznik.
Imię i nazwisko | Marta Burbianka |
Data i miejsce urodzenia | 18.03.1898, Ryngowiany |
Data i miejsce śmierci | 29.10. 1973, Wrocław |
Zawód | nauczycielka akademicka, bibliotekarka |
Marta Burbianka pochodziła ze szlacheckiej rodziny ziemiańskiej. Ojciec Heliodor Burba był agronomem, matka Jadwiga z Huszczów zajmowała się domem i wychowywaniem trójki dzieci: Marii, Emilii i Marty. Marta pobierała pierwsze nauki w domu rodzinnym, a następnie, w 1911 r. została wysłana do renomowanego, prywatnego 8-klasowego Gimnazjum Żeńskiego Anny Jastrzębskiej w Rydze. Z powodu działań wojennych, w 1915 r. szkoła została przeniesionego do Piotrogrodu (Obecnie St. Petersburg). W 1916 r. M. B. ukończyła ósmą klasę o kierunku pedagogicznym w tej szkole. W tym czasie została osierocona, zmarli jej rodzice. Musiała zadbać o swoje utrzymanie, udzielała lekcji dzieciom, by od 1919 r. zacząć studia, jako wolny słuchacz na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Studia ukończyła w 1931 r., na podstawie pracy: Urząd wójtowski w Wilnie. Geneza, nominacja i uposażenie wójtów wraz z ich pocztem XV-XVIII w., uzyskała dyplom magistra filozofii ze specjalnością historyczną. Dwa lata później, w 1933 r. na podstawie dysertacji pt. Augustus Rotundus jako wójt wileński, napisanej pod kierunkiem wybitnego badacza dziejów Litwy prof. Stanisława Kościałkowskiego (1881-1960), otrzymała tytuł doktora filozofii. Te dokonania otworzyły jej możliwość podjęcie pracy w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. Otrzymała etat bibliotekarki, zajmowała się inwentaryzacją i katalogowaniem zbiorów Muzeum. W 1933 r. opuściła Wilno, na apel Macierzy Szkolnej rozpoczęła pracę jako nauczycielka w polskich gimnazjach w Kownie i Poniewieżu.
[Cyt.: ] – „Nauczycielskie obowiązki nie ograniczały działalności Burbianki na innym polu. Angażowała się ona „w pracy oświatowej i patriotycznej w świetlicach robotniczych, w polskich kulturalnych towarzystwach <Pochodnia> i <Oświata> oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego na Litwie. Inną formą jej działalności oświatowej było pośrednie docieranie do dzieci i młodzieży poprzez prasę i bezpośrednie poprzez pracę w polskim harcerstwie. Ta pierwsza przejawiała się w popularyzowaniu szkiców historycznych i artykułów okolicznościowych związanych z kulturą naszego narodu, ogłaszanych na łamach tamtejszych czasopism i dzienników: „Chacie Rodzinnej”, „Dniu Kowieńskim” , a pod pseudonimem Ciocia Marysia w „Światku Dziecinnym”, w dziale „Skrzynka dla dzieci”. [T.Juchniewicz, Z Wilna do Wrocławia. Śladami Profesor Marty Burbianki...].
W 1940 r. zostały zamknięte wszystkie szkoły polskie na Litwie. M. B. w latach 1940-1944 uczestniczyła w tajnym nauczaniu oraz ruchu oporu Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.
[Cyt.:] – „Niemcy po zajęciu Litewskiej] SRR pozostawili szkołom litewskim autonomię i nauczycieli na zajmowanych stanowiskach. Pracowałam więc w gimnazjum w Kupiszkach do 1 października 1944 r. Jednocześnie wykładałam na tajnych kompletach. a w r. 1944/45 prowadziłam w Poniewieżu komplety w zakresie polskiej szkoły powszechnej. Od 1945 r. pracowałam jako kancelistka, a potem referent w Urzędzie Głównego Pełnomocnika Rządu Rzeczypospolitej Polskiej ds. Ewakuacji w Wilnie aż do chwili wyjazdu do Polski, tj. do 15. IV. 1946 r.” [Życiorys M. Burbianki, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego (sygn. AUW – 6/3), [W:] Album XX – lecia Uniwersytetu Wrocławskiego im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu 1945–1965, T. I – Życiorysy, s. 201–202].
Po przyjeździe na Ziemie Zachodnie, zatrzymała się we Wrocławiu. Od czerwca 1946 r., rozpoczęła pracę na Uniwersytecie Wrocławskim, zatrudniona została jako starsza asystentka na Wydziale Humanistycznym w Katedrze Słowiańszczyzny Wschodniej. Następnie do 1968 r., do przejścia na emeryturę, była związana zawodowo z Biblioteką Uniwersytecką. W 1953 r. została kustoszem biblioteki, od 1955 r. docentem, od 1964 r. profesorem nadzwyczajnym.
W latach 1956–1972 prowadziła wykłady i seminaria w Katedrze Bibliotekoznawstwa (od 1969 r. Instytut Bibliotekoznawstwa) Uniwersytetu Wrocławskiego. Zorganizowała, m.in.: dział udostępniania zbiorów oraz Gabinet Śląsko-Łużycki. Prowadziła kursy szkoleniowe dla pracowników oraz wykładała na kursach zawodowych, organizowanych przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Specjalizowała się w bibliografii i historii na Śląsku. Równolegle z pracą biblioteczną i dydaktyczną zajmowała się działalnością naukową. Jest autorką ponad 90 publikacji naukowych dotyczących historii Uniwersytetu Wileńskiego, historii książki, drukarstwa, teorii i praktyki bibliograficznej. Więcej: A. Mendykowa, Bibliografia prac Marii Burbianki, „Roczniki Biblioteczne” 1973, z. 1/2, s. 7-17.
Członek: Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich od 1953 r. kontynuacja Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Związek Nauczycielstwa Polskiego – Sekcja Szkół Wyższych, Komisja Śląska Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Komisja Bibliografii i Bibliotekoznawstwa Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwo Miłośników Historii i Polskiego Towarzystwa Historycznego.
Odznaczona: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem X-lecia PRL, Dyplomem Uznania w dziesiątą rocznicę wyzwolenia Śląska, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami za ofiarną pracę w ruchu oporu (w latach 1941–1944).
Pochowana we Wrocławiu, na cmentarzu Osobowickim.
Bibliografia podmiotowa (wybór):
Burbianka M., Antoni Hlebowicz - zapomniany biograf Witolda, Wilno 1931.
Burbianka M., Sprawa obsady urzędu wójtowskiego w Wilnie do połowy XVII wieku, Wilno 1933.
Burbianka M., Ludwik Janowski, Słownik bio-bibliograficzny dawnego Uniwersytetu Wileńskiego, wyd. pod kier. R. Mienickiego przy współudziale M. Burbianki i B. Zwolskiego, Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk z zasiłku Funduszu Kultury Narodowej J. Piłsudskiego 1939.
Burbianka M., Wykaz najważniejszych nabytków zagranicznych za lata 1945-1948, Wrocław 1949.
Burbianka M., Zarys dziejów handlu księgarskiego we Wrocławiu do poł. XVII wieku, Wrocław 1950.
Burbianka M., Dwaj introligatorzy wrocławscy z pierwszej połowy XVI wieku, Poznań - Wrocław 1952.
Burbianka M., Inwentarz wrocławskiej biblioteki przy kościele św. Bernardyna z 1657 roku, Wrocław 1953.
Burbianka M., B. Kocowski i K. Głombiowski, Z dziejów książki na Śląsku, Wrocław 1953.
Burbianka M., Studia nad oprawami wrocławskimi doby Odrodzenia, Wrocław 1955.
Burbianka M., Materiały do kursu bibliografii, Cz. 1-3, Wrocław 1956-1958.
Burbianka M., Przewodnik metodyczny do nauki bibliografii: 1 rok studiów, Wrocław 1956.
Burbianka M., Oprawy wrocławskich ksiąg miejskich w XVI wieku, Wrocław 1957.
Burbianka M., Problematyka bibliografii śląskiej (druki) XV-XVIII w. „Roczniki Biblioteczne" 1959.
Burbianka M., Andrzej Winkler - drukarz wrocławski XVI wieku, „Roczniki Biblioteczne" 1960.
Burbianka M., Adam Dyon i Kasper Lybisch - wrocławscy drukarze reformacyjni, "Roczniki Biblioteczne" 1961.
Burbianka M., Dorobek bibliografii w Polsce Ludowej, „Roczniki Biblioteczne" 1966.
Burbianka M., Produkcja typograficzna Scharffenbergów we Wrocławiu, Wrocław 1968.
Burbianka M., Z dziejów wrocławskiej drukarni Jerzego Baumanna, „Roczniki Biblioteki Narodowej" 1968.
Burbianka M., Drukarnia Konrada Baumgarta we Wrocławiu, 1970.
Burbianka M., Problemy opisu w bibliografii druków śląskich XV-XVIII wieku, Warszawa 1970.
Burbianka M., Z dziejów drukarstwa śląskiego w XVIII wieku. Baumannowie i ich spadkobiercy, do druku przygotowała Helena Szwejkowska, Wrocław1977.
Bibliografia przedmiotowa
Album XX – lecia Uniwersytetu Wrocławskiego im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu 1945–1965, T. I – Życiorysy: M. Burbianka, s. 201–202.
Deruga A., Sprawozdanie z działalności Koła Historyków słuchaczy USB w Wilnie w latach 1923-1933 [w:] Księga Pamiątkowa Koła Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1923-1933, Wilno 1933, s. 359-364.
Gaca-Dąbrowska Z., Marta Burbianka, „Informator Biblioteczno-Księgarski” 1975, s. 280-283.
Gaca-Dąbrowska Z., Życiorysy ludzi książki, [W:] „Informator Bibliotekarza i Księgarza na rok 1975”, Warszawa 1974, s. 280.
Juchniewicz T., Z Wilna do Wrocławia. Śladami Profesor Marty Burbianki, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, Wilno 2020, t. 20, s. 331–340.
Knot A., Marta Burbianka, „Roczniki Biblioteczne” 1973, z. 1/2, s. 601-605.
Koredczuk B., Szkoła Bibliologiczna, [W:] Wrocławskie Środowisko Akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945-2005, Wrocław 2007, s. 287-289.
Marczewska-Stańdowa E., Marta Burbianka [W:] Słownik pracowników książki polskiej. Suplement, Warszawa-Łódź 1986, s. 353-356.
Marczewska-Stańdowa E., Marta Burbianka, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1974, s. 33-36.
Marczewska-Stańdowa E., Marta Burbianka (1898–1973), „Przegląd Biblioteczny” 1974, nr 3, s. 355–356.
Winnicka H., Burbianka Marta [W:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 66.
Autor hasła
Maria Kalczyńska