Marian Kamieński
ur. 10.06.1901 r. we wsi Nart Nowy koło Niska nad Sanem, woj. lwowskie, zm. 2.12.1980 r. w Krakowie – petrograf i geolog, pedagog, profesor, założyciel polskiej szkoły surowców skalnych.
Imię i nazwisko | Marian Kamieński |
Data i miejsce urodzenia | 10.06.1901, Nart Nowy |
Data i miejsce śmierci | 2.12.1980, Kraków |
Zawód | petrograf i geolog, pedagog, pracownik akademicki |
Marian Kamieński urodził się w rodzinie inżyniera rolnika Sebastiana (zm. 1938) i Katarzyny (zm. 1907). W 1919 r. ukończył z wyróżnieniem gimnazjum klasyczne w Stryju. Od maja 1919 r. do października 1920 r. odbył służbę wojskową w stopniu szeregowego, a w 1925 r. został mianowany podporucznikiem. W okresach urlopowych podczas służby rozpoczął naukę na 2-letnich Kursach Górniczych organizowanych na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej (PL). Naukę ukończył w 1921 r., po czym przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza (UJK), gdzie kontynuował naukę na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, na kierunku geologicznym. W 1924 r. ukończył studia i został zatrudniony w firmie naftowej „Premier” jako geolog naftowy. Po roku powrócił na UJK i został asystentem w Katedrze Geologii, a następnie Mineralogii i Petrografii. W 1926 r. na podstawie przedstawionej pracy na temat wykształcenia i stratygrafii kredy żurawieńskiej, uzyskał tytuł doktora w zakresie geologii. W 1925 r. podjął pracę naukową, początkowo pod kierunkiem prof. T. Wiśniewskiego, a następnie prof. J. Tokarskiego na UJK. W 1930 r. powrócił na PL, gdzie prowadził wykłady z zakresu petrografii i geologii na Wydziale Rolniczo-Leśnym. Udzielał się także na Oddziale Farmaceutycznym UJK wykładając mineralogię. W latach 1924–1931 odbył podróże naukowe do Rumunii, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii i północnej Afryki, a w latach 1930–1933 po Karpatach Wschodnich, gromadząc materiał badawczy. 29 grudnia 1928 r. (lub 1929) poślubił we Lwowie Helenę z d. Hamerską. Mieli córkę Zofię Helenę (ur. w 1931 r.).
W 1933 r. został na PL starszym asystentem. Prowadził badania tufów wulkanicznych z Berestowca, a następnie poświęcił się studiom mineralogiczno-petrograficznym. Na podstawie pracy Elementy składowe tufów wulkanicznych w Berestowcu na Wydziale Chemicznym uzyskał habilitację, uzyskując tytuł docenta, a w 1934 r. profesora nadzwyczajnego. Był współodkrywcą krzemianowo-węglanowej rudy manganowej i jednocześnie współautorem monografii zagadnień geologiczno-petrograficzno-surowcowych Gór Czywczyńskich (1934). W latach 1934–1939 pracował na stanowisku kierownika Katedry Mineralogii i Petrografii oraz Ceramicznej Stacji Doświadczalnej na Wydziale Chemicznym PL, gdzie, wraz ze współpracownikami, rozpoczął nowoczesne studia nad polskimi glinami ogniotrwałymi. W roku akademickim 1937/1938 był dziekanem, a w roku 1938/1939 – prodziekanem Wydziału Chemicznego PL. W okresie międzywojennym należał do stowarzyszeń branżowych: Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika we Lwowie (1927–1939; m.in. pełnił funkcję sekretarza generalnego), Polskiego Towarzystwa Geograficznego w Warszawie (członek Zarządu), Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, Komisji Normalizacyjnej dla minerałów ogniotrwałych, Komisji Mineralogiczno-Geologicznej Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych oraz Komitetu Ekspertów dla złóż fosforytowych (1928–1931).
Czas II wojny światowej spędził we Lwowie. W latach 1939–1941 i 1944–1945 wykładał na Wydziale Chemicznym i Naftowym Lwowskiego Politechnicznego Instytutu, a w latach 1939–1941 pełnił także funkcję dziekana. Podczas okupacji niemieckiej zatrudniony był na uruchomionych kursach Staatliche Technische Fachkurse Lemberg (Państwowe Techniczne Kursy Zawodowe) zorganizowanych w miejsce Politechniki. Realizowane tam były również akademickie studia konspiracyjne, według programów nauczania z 1938 r.
30 marca 1945 r. transportem przesiedleńczym trafił do Krakowa wraz z żoną, córką i teściową. Według innych źródeł przyjechał do Krakowa pierwszym „uniwersyteckim” pociągiem 20.04.1945 r. Od kwietnia 1945 r. pracował w Akademii Górniczej (AG) w Krakowie. W 1946 r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W roku akademickim 1946/1947 pełnił funkcję dziekana, a od 1947 do 1949 r. zastępcy prorektora Wydziału Inżynierii tzw. Wydziałów Politechnicznych AG. W latach 1946–1951 kierował Katedrą Petrografii i Geologii Wydziału Inżynierii AG. W 1951 r. rozpoczął organizację od podstaw Katedry Złóż Surowców Skalnych na nowo utworzonym Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH), którą kierował do przejścia na emeryturę w 1971 r. (w 1969 r. nazwę Katedry zmieniono na Instytut Mineralogii i Złóż Surowców Mineralnych). W latach 1952–1956 objął funkcję prodziekana Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego, następnie prorektora AGH ds. nauki (1955–1957) oraz dyrektora Instytutu Mineralogii i Złóż Surowców Mineralnych (1969–1971).
Równolegle z pracą w Krakowie organizował szkolnictwo politechniczne na Górnym Śląsku. Od 1 czerwca 1945 r. pełnił funkcję zastępcy profesora Katedry Mineralogii Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej (PŚ) w Gliwicach. W latach 1950–1954 pracował także jako kierownik Katedry Mineralogii i Geologii na Wydziale Chemicznym PŚ (w 1951 r. przemianowanej na Katedrę Mineralogii i Petrografii Wydziału Górniczego PŚ). Do Gliwic nigdy się nie przeprowadził, a na zajęcia dojeżdżał z Krakowa. Na PŚ pracował do 1954 r.
Związany był z wieloma organizacjami, w których aktywnie działał. Należały do nich: Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (członek Zarządu, później członek honorowy), Przedsiębiorstwo Geologiczne Surowców Skalnych w Krakowie (od 1958 r.; doradca naukowy), Polskie Towarzystwo Geologiczne (członek zarządu), Rada Główna Szkolnictwa Wyższego (sekretarz), Instytut Geologiczny w Warszawie (przewodniczący Rady Naukowej), Komisja Nauk Geologicznych Oddziału Krakowskiego PAN (zastępca przewodniczącego), Komitet Nauk Geologicznych PAN, Rada Nauki i Techniki, Muzeum Ziemi PAN w Warszawie (przewodniczący Rady Naukowej), Związek Nauczycielstwa Polskiego (od 1948 r.) oraz Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (od 1949). W latach 1954–1980 był członkiem komitetu redakcyjnego „Archiwum Mineralogicznego”. Nie należał do żadnej partii. Służbowo często podróżował do ZSRR i NRD (1956). Jego dorobek obejmuje około 200 pozycji, z czego 80 artykułów (wiele prac zaginęło w czasie wojny) naukowych opublikowanych zostało w czasopismach branżowych polskich i obcojęzycznych, a także kilku książek. Wypromował ośmiu doktorów. Tak opisuje go C. Pesztat:
Charakteryzując działalność Profesora Mariana Kamieńskiego należy podkreślić Jego wyjątkowy temperament, a zarazem dyscyplinę wewnętrzną, aktywność i zdolność do wielokierunkowego działania oraz umiejętność współżycia z szerokim kręgiem ludzi. [„Annales Societatis Geologorum Poloniae” Vol. 51 (1981), s. 605.]
Odznaczony: dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1936 i 1948 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954 r.), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964 r.), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1969 r.), Złotą Odznaką Miasta Krakowa, Złotą Odznaką za Zasługi dla Ziemi Krakowskiej. Dwukrotnie uhonorowany nagrodą Ministra Szkolnictwa Wyższego (1963 i 1971 r.).
Dwukrotnie przyznano mu tytuł doktora honoris causa: Politechniki Krakowskiej (1972 r.) i Politechniki Śląskiej (1974 r.).
Pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bibliografia podmiotowa
Bibliografia prac naukowych zob.: Peszat C., Marian Kamieński (1901–1980), „Annales Societatis Geologorum Poloniae” Vol. 51 (1981), s. 601–610.
Bibliografia przedmiotowa
Peszat C., Marian Kamieński (1901–1980), „Annales Societatis Geologorum Poloniae” Vol. 51 (1981), s. 601–610.
Sieński H., Marian Kamieński 1901–1980, [w:] Non omnis moriar… Groby profesorów AGH. Cmentarz Rakowicki , Zeszyt 2019, s. 91–93.
Bąba W.J., Początki Politechniki Śląskiej, t. 1–2, Gliwice 2010, s. 125, 473.
Sikora M., Marian Kamieński (1901–1980), [w:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław i W. J. Bąba, Gliwice 2015, s. 289–299.
Wirska-Parachoniak M., Kamieński Marian, [w:] Słownik biograficzny techników polskich, z. 1, Warszawa 1989, s. 62–63.
Autor hasła
Anita Tomanek [grudzień 2022 r.]