Marian Bielecki

Z Kresowianie na Śląsku
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

herbu Janina; ur. 28.01.1874 r. (wg źródeł prasowych i tabliczki nagrobnej) lub 29.01.1875 r. (wg Słownika biograficznego teatru polskiego) w Niemirowie, pow. rawski, woj. lwowskie (obecnie Ukraina), zm. 14.10.1959 w Strzelinie (woj. dolnośląskie) - aktor, reżyser.

Imię i nazwisko Marian Bielecki
Data i miejsce urodzenia 28.01.1874 lub 29.01.1875, Niemirów
Data i miejsce śmierci 14.10.1959, Strzelin
Zawód aktor, reżyser

Marian Bielecki był synem Ludwika i Iza­beli z domu Znamirowskiej. Rodzina Bieleckich należała do średniozamożnej szlachty osiadłej na Pogórzu Karpackim i Podolu. M.B. ukończył gimnazjum we Lwowie, następnie podjął tam studia malarskie, które przez krótki czas kontynuował w Monachium. Nie uzyskawszy stypendium, powrócił do Lwowa i wbrew woli rodziny zdecydował się na naukę aktorstwa. Około 1894 roku zapisał się na kursy Stanisława Konopki, uznanego na ziemiach polskich deklamatora utworów poetyckich, a później uczęszczał do szkoły dramatycznej przy Teatrze Skarbkowskim, prowadzonej przez aktora i reżysera Franciszka Wysockiego. De­biutował  na tejże scenie 1 stycznia 1897 r. jako Paweł w Fotografii Jędru­sia Z. Przybylskiego w ramach popisu uczniów na przedstawieniu popołudniowym. Drugi popis z udziałem M.B. w roli Nieznajomego w Majstrze i czeladniku J. Korzeniowskiego miał miejsce 11 kwietnia tego roku, także na przedstawieniu popołudniowym. W czerwcu grał biskupa w dramacie V. Sardou Teodora, a od sezonu 1897/98 otrzymał stały angaż. Już od  pierwszych lat powierzano mu liczne role, nie były to jednak kreacje głównych bohaterów, lecz postaci epizodyczne: posłańców, lokajów, urzędników, wojskowych. Wywiązywał się z nich skrupulatnie i rzetelnie, czym zasłużył na pochwały środowiska kulturalnego Lwowa.

Jak twierdził w 1911 r. „Ilustrowany Almanach Artystyczno-Literacki”, M.B. „jest aktorem inteligentnym o ujmującej powierzchowności i atletycznej budowie. Każdą rolę gra ze zrozumieniem i wcieleniem się w odtwarzaną postać”.  Do 1914 r. miał ich na swoim koncie kilkaset, między innymi w Kościuszce pod Racławicami W. L. Anczyca, Zbójcach F. Schillera,  Małce Szwarcenkopf G. Zapolskiej oraz w wielu dziełach Szekspira, Fredry, Słowackiego, Wyspiańskiego (np. podczas lwowskiej prapremiery Wesela w 1901 grał jednego z Diabłów, później Wojtka, a następnie Hetmana i Ojca). Z teatrem lwowskim M.B. wyjeżdżał na tradycyjne sezony letnie w Krynicy i występy gościnne w innych miastach Galicji oraz w Kijowie (1905) i Wiedniu (1910). Chętnie współpracował ze scenami amatorskimi, między innymi Sokołem-Macierzą i Sokołem II, najpierw jako deklamator i aktor, a później także jako reżyser przedstawień.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej, już w sierpniu 1914 r. zgłosił się do sokolich drużyn strzeleckich. Według tradycji rodzinnej był żołnierzem 2. Pułku I Brygady, a według „Internetowego Słownika Legionistów Polskich 1914-1918” (na podstawie akt Centralnego Archiwum Wojskowego) służył w 6. Pułku piechoty III Brygady Legionów Polskich. W 1937 r. otrzymał Medal Niepodległości za udział w walkach o wolną Polskę.

Po zakończeniu wojny powrócił do zawodu aktorskiego i pracy na lwowskiej scenie. Zagrał kolejne role drugoplanowe dobrze przyjęte przez widzów i chwalone przez krytyków. Do ważniejszych należały: Dziad w Sędziach S. Wyspiańskiego (1921), Berel w Śpiewaku własnej niedoli O. Dymowa (1925), Verrat w Wilkach R. Rollanda (1925), Drwal w Zaczarowanym kole L. Rydla (1925), Czepiec w Weselu, (1928),  Chłopicki  i Łukasiński w Warszawiance (1925), Bartosz Głowacki w Kościuszce pod Racławicami (1928), Duch ojca Hamleta w Hamlecie (1928). 12 czerwca 1926 r. na scenie Teatru Wielkiego we Lwowie M.B. ob­chodził jubileusz trzydziestolecia pracy artystycznej występując w roli Cześnika w Zemście A. Fredry. Krytyk „Kuriera Lwowskiego” (1926, nr 134) nakreślił jego sylwetkę:

Zawsze sumienny, z zapałem i niezawodnym talentem opracowuje role nawet epizodyczne, których sam by nie naliczył, dając młodszym przykład ukochania prawdziwego sztuki i tej prawdy teatralnej, że nie ma ról „małych” i „wielkich”, tylko dobrze i źle grane. Henryk Cepnik pisał podobnie, że M.B. jest pracownikiem sceny: użytecznym niezmiernie, oddanym swemu zawodowi całą duszą, sumiennym i akuratnym jak rzadko. To naprawdę aktor, który nie tylko kocha scenę, ale który także umie dla niej pracować z całym umiłowaniem i z całym poświęceniem swego „ja”. [„Wiek Nowy” 1926, nr 7489].

M.B. pozostał w teatrze lwowskim do końca dyrekcji Ludwika Czarnowskiego 1929/1930, a na przełomie lat 1931/1932 należał do zrzeszenia byłych artystów sceny lwowskiej pod nazwą Lwowska Filia ZASP prowadzonego przez Wandę Siemaszkową.  Równolegle z pracą aktorską kontynuował występy i działalność reżyserską na scenach amatorskich. W 1924 r. w Sokole II wyreżyserował sztuki S. Ordęgi (Różnickiego) Ogień wieczny wg Wiernej rzeki S. Żeromskiego oraz Waloryzacja. W 1930 r. wziął udział w  wieczorze ku czci Tadeusza Kościuszki w Sokole III, a w 1932 r. w urządzonych przez Związek Legionistów Polskich obchodach rocznicy odzyskania niepodległości. Przygotowywał również przedstawienia i akademie z elewami Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, m.in. Więzień Magdeburga B. Bakala (1931),  Zmartwychwstanie Polski W. Kwiatkowskiego na podstawie fragmentów z Wesela, Wyzwolenia i Akropolis (1932) oraz Ku Odrodzeniu tegoż autora (1933). W późniejszych latach grał prawdopodobnie na scenach Teatrów Miejskich w Wilnie i Sosnowcu. W sezonie 1944/1945 M.B. występował w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie za dyrekcji Bronisława Dąbrowskiego w rolach Bęczkowskiego w Uciekła mi przepióreczka S. Żeromskiego, Firmina w Burmistrzu ze Stylmondu M. Maeterlincka, Ojca i Rycerza Czarnego w Weselu.  W konspiracyjnym teatrze amatorskim w sierocińcu przy ul.  Zadworzańskiej wystawił Człowieka, który redagował gazetę rolniczą M. Twaina i Betlejem polskie L. Rydla.

W sierpniu 1945 r. wraz z zespołem lwowskim Bronisława Dąbrowskiego przybył w transporcie ekspatriacyjnym do Katowic. W Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego wystąpił po raz pierwszy w inauguracyjnym przedstawieniu Wesela (6.10.1945) w rolach Ojca i Wernyhory, później grał m.in. Firmina w Burmistrzu Stylmondu, Kapitana w Wieczorze Trzech Króli, a w następnych sezonach Egeusza w Śnie nocy letniej Szekspira oraz Ojca w Dwóch teatrach J. Szaniawskiego, w której to roli 17 maja 1947 r. obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scenicznej. Recenzent „Odry” analizował wówczas jego technikę aktorską, która należy jeszcze do okresu modernizmu, co uwydatnia się zwłaszcza w rolach wielkiego repertuaru. Obok tego jednak potrafi on w pomniejszych, wymagających pełnego realizmu rolach, pokazać te wszystkie cechy, które zwykliśmy uznawać za właściwe stylowi naturalistycznemu. Ostatnią premierą z udziałem M. B. była sztuka Z. Skowrońskiego, i J. Słotwińskiego Załoga, w której zagrał rolę Paska (16 X 1950). W 1951 r. ustąpił ze sceny i przeprowadził się do Strzelina na Dolnym Śląsku, gdzie zmarł i został pochowany na cmentarzu parafialnym przy ul. Oławskiej.

Żoną M.B. była Janina z Kruczkowskich, córka literata Franciszka Kruczkowskiego. Związek małżeński zawarli 27 kwietnia 1920 r. w kościele Marii Magdaleny we Lwowie. Janina grywała we Lwowie w teatrach amatorskich, a po wojnie opiekowała się zespołem dramatycznym przy cukrowni w Strzelinie i uczyła muzyki. Dziećmi M.B. byli aktorzy: Maria Kasprowicz-Bielecka i Jerzy Bielecki, synową – aktorka Janina Burke-Bielecka .

Bibliografia przedmiotowa

Bożena Dudzińska o swoich przodkach. Ten aktorski gen, https://www.kronikatygodnia.pl/artykul/5295,bozena-dudzinska-o-swoich-przodkach-ten-aktorski-gen [dostęp 8.11.2023]

Cudnowski H., Niedyskrecje teatralne, Wrocław 1960.

Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, t. 1, Kraków 1977.

Hałabuda S., Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera w latach 1906-1918, Kraków 2018, repertuar niedrukowany.

„Ilustrowany Almanach Artystyczno-Literacki na rok 1911”, Lwów 1911, s. 103.

Kubik A., Repertuar Teatru Miejskiego we Lwowie w sezonach 1937/38 – 1938/39 oraz teatrów polskich (Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego […]) w latach 1939 – 1946, Kraków 2018, repertuar niedrukowany.

Maresz B., Szydłowska M., Repertuar teatru polskiego we Lwowie. Teatr Miejski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900-1906, Kraków 2005. [w indeksie błędnie: Bielecki Adam]

Maresz B., Szydłowska M., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1894-1900, Kraków 2005.

Pajączkowski F. Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900-1906, Kraków 1961 [w indeksie błędnie: Bielecki Adam]

Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, Warszawa 1973.

Warnecki J., Najdłuższy mój monolog, Warszawa 1971.

https://encyklopediateatru.pl/osoby/4961/marian-bielecki[dostęp 8.11.2023]

Archiwum Teatru Śląskiego, https://www.archiwum.teatrslaski.art.pl/index-cd.html

https://zolnierze-niepodleglosci.pl/%C5%BCo%C5%82nierz/183312/[dostęp 8.11.2023]

Autor hasła

Mariola Szydłowska