Maria Zajączkowska

ur. 22.03.1909 r. w Wiedniu, zm. 03.01.2003 r. w Katowicach – matematyk.

Imię i nazwisko	Maria Zajączkowska
Data i miejsce urodzenia	22.03.1909, Wiedeń
Data i miejsce śmierci	03.01.2003, Katowice
Zawód	matematyk, pracownik akademicki

Maria Zajączkowska dzieciństwo i młodość spędziła we Lwowie, gdzie ukończyła szkołę powszechną i gimnazjum. Studiowała matematykę na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie. Działała m.in.: w Kole Studentek Wyższych Uczelni we Lwowie, Sodalicji Mariańskiej Studentek UJK, Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” oraz w Towarzystwie Walki z Gruźlicą. Studia ukończyła w 1933 r. Jako wolontariuszka odbyła praktykę nauczycielską w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi we Lwowie. Pracowała jako nauczyciel w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim SS Urszulanek w Stanisławowie (1934-1936) i w Prywatnym Gimnazjum PP Benedyktynek w Przemyślu (1936-1939). W czasie okupacji niemieckiej prowadziła tajne nauczanie w organizowanych kompletach we Lwowie oraz w powiatach proszowickim, miechowskim i gorlickim. W czasie wojny przebywała również w Krakowie, gdzie była zatrudniona w jawnym szkolnictwie powszechnym.

Od 1945 r. była nauczycielką matematyki w sosnowieckich szkołach: w Państwowym Gimnazjum im. B. Prusa, w Liceum Handlowym, w Liceum im. Emilii Plater (1948-1951). Prowadziła zajęcia na kursie przygotowawczym na wyższe uczelnie dla wytypowanych przez władze robotników. Od 1951 r. pracowała w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach (Katedra Analizy Matematycznej). W kolejnych latach była zatrudniona na stanowiskach starszego asystenta, adiunkta i wykładowcy. W latach sześćdziesiątych uczestniczyła w seminarium „Podstawy i Metodyka Matematyki” kierowanym przez profesora Antoniego Wakulicza, gdzie zajmowano się następującymi zagadnieniami: oparcie geometrii na teorii przekształceń geometrycznych; problematyka nauczania matematyki w oparciu o pojęcie funkcji oraz logika matematyczna i teoria mnogości. W 1968 r. została zatrudniona jako wykładowca na nowopowstałym Uniwersytecie Śląskim (UŚ). W 1969 r. przeszła na emeryturę, jednak w dalszym ciągu prowadziła na UŚ zajęcia dydaktyczne w ramach prac zleconych.

Aktywnie działała w pracach Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Udzielała się w Zarządzie Oddziału Górnośląskiego tego towarzystwa, jako przedstawicielka Sekcji Popularyzacji Matematyki organizowała przez wiele lat wykłady popularnonaukowe. Stworzyła i prowadziła pierwsze w Katowicach Międzyszkolne Kółko Matematyczne. Od 1955 r. urządzała dla uczniów klas licealnych „Wieczornice Matematyczne” i konkursy uczniowskie. Razem z profesorem Antonim Wakuliczem raz w miesiącu organizowała spotkania z nauczycielami matematyki szkół średnich, w czasie których kształciła ich z zakresu geometrii i rachunku prawdopodobieństwa oraz wdrażała nowe metody nauczania matematyki. Recenzowała również podręczniki do matematyki dla uczniów szkół licealnych i zasadniczych szkół zawodowych, projekty nauczania i programy nauczania matematyki. M.Z. opublikowała dziesięć artykułów z zakresu dydaktyki matematyki (były zamieszczonych przede wszystkim w czasopiśmie dla nauczycieli „Matematyka”).

Krystyna Skórnik tak ją wspominała:

Nie założyła rodziny. Niezwykle ruchliwa, reagowała żywo na bieżące wydarzenia. Była obdarzona świetna pamięcią, patrzyła z nadzieją w przyszłość. Uczyniła wiele dobra. Wspomagała finansowo biednych i chorych na stwardnienie rozsiane, na zespół Downa, kaleki, sfinansowała studia ubogiej dziewczynie. Pomagała materialnie i duchowo ludziom z bliższego i dalszego otoczenia”. [K. Skórnik, Maria Zajączkowska (1909-2003), „Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego 2004 Seria 2: Wiadomości Matematyczne 2004, t. 40, s. 261].

Była osobą bardzo wierzącą. Aktywnie działała w Klubie Inteligencji Katolickiej (KIK), Sekcja Katowice Tysiąclecie Dolne, uzyskała tytuł Członka Honorowego KIK w Katowicach. Walczyła o budowę kościoła na osiedlu Dolne Tysiąclecie w Katowicach. O jej zaangażowaniu w to dzieło tak pisał Jan Mikos:

Pani prof. Zajączkowska Maria, późniejszy członek KIK w Sekcji na Dolnym Tysiącleciu, w swoim świadectwie mówiła, że do sekretarza PZPR – Grudnia, bez przerwy pisała pisma i przychodziła do jego gabinetu. Wyrzucano ją jednymi drzwiami, to starała się wchodzić innymi. Ciągle z tym samym postulatem – zezwolenia na budowę kościoła na Osiedlu Tysiąclecia. [J. Mikos, XXXV lat Sekcji Klubu Inteligencji Katolickiej, Katowice 2018, s. 9.]

Działała w NSZZ „Solidarność”. Pisała wiersze i artykuły do gazet, które publikowała aż do swej śmierci m. in. w „Gościu Niedzielnym”.

Odznaczona: Medalem Dziesięciolecia (1955), Złotą Odznaką ZNP (1969), Złotym Krzyżem Zasługi (1970) oraz Srebrną Odznaką za Zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego (1973).

Uroczystości pogrzebowe odbyły się 7 stycznia 2003 roku w kościele na Tysiącleciu Dolnym.

Bibliografia podmiotowa

Spis publikacji Marii Zającznowskiej, [w:] K. Skórnik, Maria Zajączkowska (1909-2003), „Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego” 2004, Seria 2: Wiadomości Matematyczne 2004, t. 40, s. 261-262.

Bibliografia przedmiotowa

Chrobaczyński J., Nauczyciele w okupowanym Krakowie 1939-1945, Kraków 1989, s. 247.

J. Mikos, XXXV lat Sekcji Klubu Inteligencji Katolickiej, [Katowice, 2018], s. 9.

Nekrolog, „Dziennik Zachodni” 2003, nr 4, s. 7.

Skórnik K., Maria Zajączkowska (1909-2003), „Matematyka” 2004, nr 4, s. 43-44.

Skórnik K., Maria Zajączkowska (1909-2003), „Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego 2004 Seria 2: Wiadomości Matematyczne 2004, t. 40, s. 259-262.

https://us.edu.pl/instytut/im/pamietamy/sp-mgr-maria-zajaczkowska/ [dostęp 19.09.2023]

https://nagroda.8lo.pl/?m=oprofesorze [dostęp 19.09.2023]

Autor hasła

Marta Kasprowska-Jarczyk