Maria Frej
z domu Związek, ur. 4.05.1918 r. w Busku (obecnie Ukraina), zm. 15.03.2000 r. w Głubczycach – nauczycielka języka polskiego i rosyjskiego.
| Imię i nazwisko | Maria Frej |
| Data i miejsce urodzenia | 4.05.1918, Busk |
| Data i miejsce śmierci | 15.03.2000, Głubczyce |
| Zawód | nauczycielka |
Maria Frej była córką Karola Związka, leśniczego lasów należących do hrabiego Badeniego i Katarzyny z domu Sumyk. Po ukończeniu szkoły powszechnej, kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim Żeńskim we Lwowie. M.F. w okresie międzywojennym działała aktywnie w harcerstwie polskim. W 1937 r. zdała maturę. Przystąpiła do Stronnictwa Narodowego, a w 1938 r. wyszła za mąż za nauczyciela Franciszka Freja, który stał na czele koła tej partii w Busku. W wigilię 1939 r. funkcjonariusze NKWD aresztowali jej brata, Jana, który zmarł w więzieniu we Lwowie w 1940 r. 10.02.1940 r. w domu Związków ponownie pojawiło się NKWD i zabrało Marię z synkiem Romanem i jej ojca Karola do transportu na wywózkę na Syberię. Udało jej się uciec z dzieckiem ze stacji Krasne, po czym musiała się ukrywać. Jej ojciec został zabrany do więzienia we Lwowie, gdzie zmarł w listopadzie 1940 r. W lutym 1942 r. M. Frej przystąpiła do AK i została łączniczką komendanta rejonu AK w Busku. W tym samym roku urodziła córkę, Teresę. Dla ich bezpieczeństwa, F. Frej wywiózł je do Żabna k. Tarnowa, gdzie już przebywała jej siostra Stefania Kinasz z rodziną. Po wojnie dołączył do nich. O ich pobycie w Żabnie dowiedział się były duszpasterz z Buska ks. Antoni Adamiuk i sprowadził ich do wsi Szonów, która wówczas leżała w pow. głubczyckim (obecnie w pow. prudnickim), następnie Frejowie zamieszkali w Grobnikach. W obu tych miejscowościach M. F. była nauczycielką języka polskiego i rosyjskiego. W 1946 r. przeprowadziła się z mężem i dziećmi do Głubczyc. W 1949 r. podjęła pracę w tamtejszej Szkole Podstawowej dla Pracujących. W 1960 r. została dyrektorką Zasadniczej Szkoły Zawodowej przy Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego w Głubczycach. Od 1965 r. pracowała w Szkole Podstawowej nr 2, następnie w bibliotece w Szkole Podstawowej nr 3 (dziś nr 1). W 1973 r. przeszła na emeryturę. Odznaczona: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Rodła”, Odznaką Honorową „Zasłużonej Matce”. Spoczęła na cmentarzu w Głubczycach.
Bibliografia przedmiotowa
Informacje uzyskane od Teresy Targońskiej, córki Franciszka Freja, Głubczyce 20. 12. 2013 r. i 14. 02. 2014 r.
Duda J., Szelka A., Dzionek F., Słownik biograficzny nauczycieli Śląska Opolskiego, cz. 1, Opole 1995, s. 30-31.
Maler K., Maria i Franciszek Frejowie – małżeństwo z Buska, [w:] A. Szymczyna, K. Maler, Głubczyccy Kresowianie i Sybiracy, Głubczyce 2015, s. 513-521.
Rozmowa Marii Frej z buszczanami: Janem Serbą i Henrykiem Fahrenholzem, zarejestrowana w latach 90. XX w. na kasetach magnetofonowych (w zbiorach Teresy Targońskiej). [Materiały niedrukowane].
Autor hasła
Katarzyna Maler [lipiec 2022 r.].