Leon Edward Podleski
herbu Bogorya, ur. 24.09.1872 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 07.05.1948 r. w Gliwicach – prawnik, działacz narodowy i społeczny.
Imię i nazwisko | Leon Edward Podleski |
Data i miejsce urodzenia | 24.09.1872, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 07.05.1948, Gliwice |
Zawód | prawnik |
Leon Edward Podleski był synem Edwarda (zm. 1905), dyrektora Lwowskiej Prokuratorii Skarbu i Felicji Suchodolskiej herbu Janina (1845–1938) ze Lwowa. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, miał dwóch braci: Ignacego Jana i Edwarda Feliksa oraz trzy siostry: Izydorę Salomeę, Antoninę Felicję (zam. Horodyńską) i Izabelę (żonę Edwarda Kozickiego). Szkołę powszechną i średnią ukończył we Lwowie. Przez cztery lata przebywał w wojskowej szkole austriackiej w Eisenstadt i Weisskirchen. Maturę uzyskał we Lwowie w 1891 r. Studiował w Wiedniu (1892–1895), gdzie ukończył meliorację w Hochschule für Bodenkultur oraz prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim. 25 czerwca 1896 r. poślubił Annę z Jordan Rozwadowskich herbu Trąby (1877–1951). Małżonkowie zamieszkali w Czernielowie Mazowieckim, majątku w powiecie tarnopolskim o powierzchni ok. 600 ha, który L.P. odziedziczył po matce. Tutaj na świat przyszły cztery córki Podleskich: Maria (ur. 1898 r.), Cecylia (ur. 1902 r.), Barbara (ur. 1904 r.) i Felicja (ur. 1905 r.). Ok. 1906 r. dwór w Czermielowie Mazowieckim spłonął podczas burzy bez deszczu (tzw. „suchowija”), a w jego miejscu powstał nowy budynek mieszkalny. W latach 1896–1905 zarządzał również majątkiem Bajkowce Stare w powiecie tarnopolskim, który w posagu wniosła jego żona. W 1905 r. majątek o powierzchni ok. 205 ha został sprzedany przez Podleskich Marii i Juliuszowie Friedbergom.
Od najmłodszych lat postępował zgodnie z etyką chrześcijańską, wspomagał ubogich i rozmaite organizacje społeczne i charytatywne. W Czermielowie Mazowieckim wybudował dom ludowy. Gospodarując w Bajkowcach Starych sfinansował budowę drewnianej kaplicy rzymskokatolickiej. W obu swoich majątkach założył czytelnie Towarzystwa Szkoły Ludowej, był również jednym z ofiarodawców tego Towarzystwa w powiecie tarnopolskim. Aktywnie działał w Towarzystwie Kółek Rolniczych, które propagowało oświatę ludową, organizowało kursy i wykłady rolnicze, zakładało sklepiki wiejskie, wydawało „Przewodnik Kółek Rolniczych”. Od 1898 r. działał w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarskim (członek oddziału tarnopolsko-zbarazko-skałacko-trembowlańskiego). Należał również do Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, był członkiem Wydziału Okręgowego w Tarnopolu (1904 r.). Jako sympatyk „Słowa Polskiego” uczestniczył 17 stycznia 1904 r. w poufnym zebraniu, którego celem była dyskusja nad programem i projektem Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, które odbyło się we Lwowie 17 stycznia 1904 r. Należał do tego ugrupowania politycznego w powiecie tarnopolskim od 1907 r.
W 1913 r. został powołany na inspektora z prawem wizytowania szkół rolniczych w Galicji. Podczas I wojny światowej był komendantem szpitala wojskowego w Stanisławowie. Oskarżony o szpiegostwo, został wywieziony w głąb Rosji, a następnie osadzony w ciężkim więzieniu w Berdyczewie. Oczyszczony z zarzutu szpiegostwa, jako jeniec wojenny przebywał w guberni kazańskiej i symbirskiej. W 1917 r. został uznany za inwalidę i leczył się w szpitalach rosyjskich w Moskwie i Petersburgu. Po drugiej rewolucji rosyjskiej w 1917 r. przez Finlandię, Szwecję, Rugię i Austrię wrócił do Lwowa. Z powodu toczących się walk przebywał z rodziną w Tarnopolu oraz dobrach Przedrzymirskich (Pantalowice Górne) i Turnauów (Mikulice). Po wojnie powrócił do rodzinnego majątku i rozpoczął jego odbudowę. W 1920 r. urodziła się piąta córka Jadwiga. Około 1930 r. doprowadził do elektryfikacji dworu i folwarku. Przeprowadził jego gruntowną modernizacją – elektryfikując zarówno dwór jak i folwark. W Czermielowie Mazowieckim prowadził młyn wodno-turbinowy na potoku Gniła (uruchomiony ok. 1926 r.) i gorzelnię.
W okresie międzywojennym angażował się w prace okręgowego urzędu likwidacji mienia poaustriackiego we Lwowie. Był członkiem Związku Ziemian, Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie, Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie oraz Wojewódzkiej Rady Wodnej w Tarnopolu. Należał również do rad nadzorczych Towarzystwa Kotłów Parowych w Warszawie, Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Florianka” w Krakowie oraz Syndykatu Zbożowego we Lwowie. Był członkiem Rady Naukowej w szkole im. Jerzego Turnaua. Bardzo aktywnie udzielał się w pracach Sodalicji Mariańskiej. Udzielał wsparcia bursie dla sierot po poległych i zaginionych w I wojnie światowej w Tarnopolu. Organizował pielgrzymki na Jasną Górę, był przewodnikiem jednej z grup udających się do Rzymu na kanonizację Andrzeja Boboli. W 1932 r. otrzymał na wniosek metropolity lwowskiego abp. Bolesława Twardowskiego tytuł Szambelana Jego Świątobliwości.
Po wybuchu II wojny światowej, 7 października 1939 r., Podlescy zostali zmuszeni do opuszczenia majątku Czermielów Mazowiecki. Przebywali m.in. w Lisińczycach koło Jarosławia, Mikulicach i Zbydniewie niedaleko Tarnopola. W listopadzie 1941 r. L.P. wyjechał do Tarnopola, gdzie został prezesem honorowym a potem kierownikiem biura Polskiego Komitetu Opiekuńczego. Wielokrotnie interweniował u niemieckich władz okupacyjnych w sprawach ludności pokrzywdzonej przez Niemców i Ukraińców. Po donosie został aresztowany, wypuszczony na wolność zrezygnował z kierowania Komitetem. W 1943 r. w Kazachstanie zmarła Maria, najstarsza córka Podleskich i żona zamordowanego przez NKWD Ryszarda Jaxy-Małachowskiego (1892-1940). Resztę wojny przeżył wraz z rodziną w Tarnopolu. Sześciotygodniowe oblężenie Tarnopola przez Armię Czerwoną L.P. spędził w piwnicy, gdzie były zgromadzone zapasy żywności. Latem 1945 r. został expatriowany na Górny Śląsk, gdzie mieszkał najpierw w Brzezinach koło Bytomia, a następnie w Gliwicach. Podlescy utrzymywali się z groszowej emerytury i korzystali z pomocy dzieci, przede wszystkim córek Felicji Żeromskiej i Jadwigi Podleskiej.
Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Gliwicach (obecnie ul. Kozielska). Razem z nim w grobie spoczywają jego żona Anna (zm. 1951) i najmłodsza córka Jadwiga (zm. 2006).
Bibliografia przedmiotowa
Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław-Warszawa 1995, s. 12-13, 46-48.
Brzozowski S., Studia rolnicze, leśne i weterynaryjne Polaków w Wiedniu od XVIII do XX wieku, Wrocław 1967, s. 176.
„Dziennik Urzędowy Województwa Tarnopolskiego” 1925, nr 10, s. 1 ; 1926, nr 12, s. 3.
„Dziennik Zachodni” 1948, nr 132, s. 5.
Podleska J., Podleski Leon Edward h. Bogorya, [w:] Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz.4, Warszawa 1998, s. 121-124.
Podleska J., Podleska Anna z Jordanów-Rozwadowskich h. Trąby, [w:] Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz.4, Warszawa 1998, s. 124-125.
Wątor A., Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002, s. 35, 85, 136, 165.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Leon_Podleski [dostęp: 1.12.2022]
https://gliwice.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=41298 [dostęp: 1.12.2022]
Autor hasła
Marta Kasprowska-Jarczyk [grudzień 2022 r.]