Kresowi inżynierowie i technicy w opolskiej Naczelnej Organizacji Technicznej
Po II wojnie światowej przystępując do odbudowy struktur państwowych, podejmowano także kroki zmierzające do reaktywowania różnych organizacji i stowarzyszeń branżowych. Już w 1945 r. doszło do wznowienia działalności przedwojennych stowarzyszeń technicznych, m.in. w Warszawie, Poznaniu, Krakowie i Łodzi. Na pierwszym spotkaniu integracyjnym 12 grudnia 1945 r. grup inżynierskich i technicznych zapadła decyzja, aby powołać jedną Naczelną Organizację Techniczną (NOT) z siedzibą w Warszawie. Zdaniem Bolesława Rumińskiego (pierwszego powojennego prezesa NOT) - „ Organizacja ta powinna skupiać prócz inżynierów, również techników, którzy będą podnosić swoje kwalifikacje fachowe. Powinna zająć się także mobilizacją sił technicznych włączając się aktywnie do odbudowy kraju, przede wszystkim podnosząc wiedzę techniczną oraz jej racjonalnym wykorzystaniem” [Kronika działalności Komisji Seniorów NOT, Opole 2010, s.16.].
Na kolejnym spotkaniu 25 maja 1946 r. powołano Komitet Odbudowy Domu Technika. Pierwszy Kongres Techników Polskich odbył się 1 grudnia 1946 r. w Katowicach. Uczestniczyło w nim ponad 3 500 delegatów z całej Polski. Rozpoczęto prace nad utworzeniem oddziałów organizacji w ośmiu ośrodkach wojewódzkich: Białymstoku, Gdańsku, Bydgoszczy, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie i Szczecinie.
Kolejne spotkanie odbyło się 12-13 grudnia 1947 r. - I Walny Zjazd Delegatów połączony z oddaniem do użytku odbudowanej części Domu Technika w Warszawie. Podjęto wówczas istotne dla ruchu uchwały mówiące, że - „wcielanie w życie zasad branżowości i jednolitości stowarzyszeń technicznych okazało się jedyną słuszną drogą rozwoju organizacji”. [Materiały archiwalne]. Organizacje techniczne - jak określano w uchwałach - zajęły należne im miejsce wśród sił twórczych kraju. Wezwano także do podnoszenia poziomu techniki polskiej, rozwoju współpracy z zagranicą, prowadzenia współzawodnictwa pracy oraz powiększania liczby inżynierów i techników zrzeszonych w stowarzyszeniach. Powstały zatem podwaliny do dalszego działania NOT. Na kolejnym II Walnym Zjeździe Delegatów, 28 czerwca 1949 r. podjęto uchwały o udziale członków w opracowaniu planu technicznego do Planu sześcioletniego, mówiono o współpracy ze związkami zawodowymi i z zagranicą. Wypowiadano się także o szkoleniu oraz realizacji ustawy o stopniu inżyniera.
Z danych sprawozdawczych NOT wynika, że w 1949 r. zrzeszonych było 16 stowarzyszeń technicznych z liczbą 25 tys. członków. Z chwilą utworzenia województwa opolskiego, w 1950 r. zaczęto organizować oddziały stowarzyszeń naukowo-technicznych na Opolszczyźnie. Pierwsze było Koło Stowarzyszenia Elektryków Polskich, przekształcone w Oddział Stowarzyszenia Elektryków. W 1950 r. powstały także Oddziały Stowarzyszenia Inżynierów Techników Przemysłu Chemicznego w Kędzierzynie i Oddział Związku Mierniczego w Opolu. W połowie 1951 r. istniało już na Opolszczyźnie 10 oddziałów stowarzyszeń zrzeszających 1924 członków, a w dniu 24 czerwca 1951 r. powołano Oddział Wojewódzki NOT w Opolu. Przewodniczącym został Henryk Żmudzki, a sekretarzem - Kazimierz Sworzowski. Po upływie roku od daty powstania, oddział opolski powiększył liczbę swoich członków zrzeszonych w kilku stowarzyszeniach: Stowarzyszeniu Elektryków Polskich oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Budownictwa oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemyślu Chemicznego i Materiałów Budowlanych oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Rolnictwa oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Mechaników Polskich oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Techniczne Odlewników Polskich oddział w Opolu z siedzibą w Ozimku; Stowarzyszeniu Włókienników Polskich oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Sanitarnych oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Papierniczego oddział w Krapkowicach; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Materiałów Budowlanych oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Komunikacji oddział w Opolu; Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Papierniczego oddział w Głuchołazach. W 1968 r. nastąpiło uroczyste otwarcie Domu Technika na ul. Katowickiej w Opolu.
Obecnie NOT zajmuje się: działalnością szkoleniową, m.in. kursami na prawo jazdy kat ABCDE, przeprowadzaniem badań technicznych pojazdów, obsługą stacji paliw, szkoleniami energetycznymi (elektryczność, ciepłownictwo, gazownictwo). Prowadzi kursy przewoźnika taxi, doradców ADR, konwojów kierowców przewożących zwierzęta i towary niebezpieczne, kursami instruktorów jazdy wszystkich kategorii, kursami BHP oraz organizuje konferencje naukowo-techniczne, konkursy, olimpiady wiedzy technicznej, turnieje oraz zajmuje się współpracą z samorządami terenowymi, samorządami gospodarczymi, organizacjami pozarządowymi w zakresie wspierania rozwoju gospodarczego regionu.
W 2016 r. w skład zarządu wchodzili: dr hab. inż. Adam Rak, prof. PO - prezes; dr inż. Jan Mizera - wiceprezes; mgr inż. Teodor Bek - wiceprezes; inż. Henryk Drążek - wiceprezes; inż. Jan Broniewicz - sekretarz.
Jednym z najbardziej aktywnych był działający od 24.10.1951 r. w Opolu Opolski Oddział Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa (PZITB). Lata jego działalności wpisały się w czas rozbudowy zakładów przemysłowych i osiedli mieszkaniowych w regionie. W okresie przemian ustrój owo-systemowych podjęto współpracę z odrodzonym samorządem lokalnym, przemodelowano i zmieniono radykalnie myśl budowlano inżynierską. W pierwszym 10-leciu Oddziału PZITB w Opolu, do 1960 r. wśród osób angażujących się w rozwój instytucji, byli także ci, którzy po 1945 r. przyjechali na Śląsk Opolski z Kresów wschodnich, m.in.: T. Tarczyński i A. Lubuśka. W późniejszym czasie dołączyli inni: R. Dżus, L. Szfarewicz. W tym okresie realizowano w regionie duże inwestycje remontowo budowlane, w tym min: Zakłady Chemiczne w Kędzierzynie i Blachowni, Zakłady Papiernicze w Krapkowicach, Cementownie „Odra” i „Groszowice”, Fabrykę Kotłów w Raciborzu i „Rafamet” w Kuźni Raciborskiej, hutę w Ozimku i Zawadzkiem. W kolejnych latach powstawały nowe obiekty budowlane, zwiększyła się liczba oddawanych mieszkań. Na tej bazie wyrosła potrzeba powołania w Opolu Wyższej Szkoły Inżynierskiej, kształcącej przede wszystkim przyszłych inżynierów budownictwa. Na początku lat 70., przy Wydziale Budownictwa WSI powstało koło PZITB, jego członkowie prowadzili działalność szkoleniową i wystawową. Po roku 2000 do grona członków przystępowali także studenci.
W 1991 r. w sądzie Rejonowym w Opolu dokonano rejestracji Opolskiego Oddziału PZITB, co umożliwiło podjęcie samodzielnej działalności gospodarczej. To pozwoliło, w czasie powodzi 100-lecia, w 1997 r. na opracowanie szeregu opinii technicznych dot. skutków powodzi w obiektach budowlanych w województwie opolskim.
W gronie aktywnych członków NOT, znajdowały się osoby o rodowodzie kresowym. Wśród nich są; Drążek Maria, Dżus Robert, Lepucka Danuta, Kolejewski Antoni i Tarczyński Tadeusz.
Bibliografia przedmiotowa
Kronika działalności Komisji Seniorów NOT, Opole 2010.
Materiały archiwalne NOT, Opole 1952-2020.
60-lat Opolskiego Oddziału Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budowlanych, red. J. Mizera, Opole 2011.
Autor hasła
Maria Kalczyńska