Kazimierz Lewicki
Imię i nazwisko | Kazimierz Lewicki |
Data i miejsce urodzenia | 16.12.1883, Stanisławów |
Data i miejsce śmierci | 5.07.1962, Katowice |
Zawód | aktor |
ur. 16.12.1883 r. w Stanisławowie (obecnie Ukraina), zm. 5.07.1962 r. w Katowicach – aktor teatrów lwowskiego i katowickiego.
Kazimierz Lewicki pochodził z niezamożnej licznej rodziny, był synem Adama i Franciszki z d. Kislinger. Po przedwczesnej śmierci ojca, aby ukończyć gimnazjum musiał zarabiać na życie. Uczył się we Lwowie i utrzymywał z udzielania lekcji uczniom szkół średnich oraz statystowania w teatrze. Po maturze rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej, których jednak nie ukończył. W latach 1903–1913 pracował jako kreślarz w dyrekcji kolei w Stanisławowie i równocześnie występował w miejscowym półamatorskim Teatrze im. A. Fredry, prowadzonym w latach 1903–1905 przez aktora i reżysera Adama Müllera. Debiutował tam rolą Rucińskiego w Kościuszce pod Racławicami W. L. Anczyca. W 1913 r. po śmierci matki przeniósł się do Lwowa, a następnie w chwili wybuchu I wojny światowej został ewakuowany do Brna (na Morawach). Tam występował w „Ognisku Polskim” w przedstawieniach organizowanych na cele dobroczynne dla polskich uchodźców wojennych. Do Lwowa powrócił w 1917 r., a rok później zaangażował się do zespołu Teatru Miejskiego. Występował w nim z przerwami do 1941 r., biorąc udział w wielu głośnych widowiskach lwowskich Leona Schillera, w tym m.in. Dziadach A. Mickiewicza (18.03.1932 r.) i Krzyczcie Chiny Siergieja Tretiakowa (15.05.1932 r.). Podczas okupacji niemieckiej pracował fizycznie jako palacz w pralni miejskiej.
Po powtórnym wkroczeniu do Lwowa wojsk sowieckich w 1944 r. K.L. został zatrudniony w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym i w wykazie artystów sezonu 1944/45 figurował wśród aktorów kategorii pierwszej. Grał w ostatnim lwowskim sezonie teatru polskiego pod dyrekcją Bronisława Dąbrowskiego i z zespołem tym przesiedlony został w sierpniu 1945 r. do Katowic. W Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego pierwszy raz wystąpił w inauguracyjnym przedstawieniu lwowskiego zespołu - Weselu S. Wyspiańskiego (6.10.1945 r.) w roli Żyda. Następnie zagrał Klarensa von Dusen w Całym dniu bez kłamstwa J. Montgomery’ego (17.10.1945 r.) i Piotra w Burmistrzu Stylmondu M. Maeterlincka (22.11.1945 r.).
W zespole katowickim był cenionym i ważnym aktorem drugiego planu. Mając ponad 60 lat, grał role charakterystyczne oscylujące w stronę groteski, takie jak w sztukach W. Shakespeare’a Malvolio w Wieczorze Trzech Króli (1946 r.) czy Spój w Śnie nocy letniej (1947 r.). Dysponując dobrymi warunkami scenicznymi grał postaci arystokratów, profesorów, księży, kupców, doktorów i gospodarzy, czego przykładem były: Ksiądz w Starym dzwonie Jana Brzozy (1946 r.), Markiz de Ponthrison w Krawcu w zamku P. Armonda, L. Marchanda (1946 r.), Kupiec Abdulin w Rewizorze M. Gogola (1947 r.), Bartłomiej w Cudzie mniemanym czyli Krakowiakach i Góralach W. Bogusławskiego (1947 r.), Doktor w Jegorze Bułyczowie i innych M. Gorkiego (1947 r.), Gospodarz w burlesce elżbietańskiej Rycerz ognistego pieprzu F. Beaumonta i J. Flechtera (1949 r.) oraz Dulski w Moralności pani Dulskiej G. Zapolskiej (1949 r.). W lipcu 1951 r. na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu otrzymał wyróżnienie za role Hipolita w Salonie pani Klementyny A. Wydrzyńskiego oraz Hansona w Zwykłej sprawie A. Tarna. Później do najważniejszych kreacji należały: Henryk Jaskrowicz w Grzechu S. Żeromskiego (1951 r.), Chmara w Mazepie J. Słowackiego (1953 r.), Telesfor w Domu otwartym M. Bałuckiego (1953 r.), Firs w Wiśniowym sadzie A. Czechowa (1954 r.) i Orliński w Maturzystach Z. Skowrońskiego. W tej ostatniej roli 29.10.1955 r. obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej. Przy tej okazji Aleksander Baumgardten, który znał K.L. jeszcze z czasów lwowskich tak pisał
to artysta nie tylko dużej klasy, ale pełen młodzieńczego żaru i temperamentu scenicznego. Aktor z „wnętrzem”, jak zwykło mawiać się w teatrze, a przy tym prosty, bezpośredni w obcowaniu człowiek, bardzo lubiany i szanowany przez wszystkich kolegów i cały zespół teatru. Miarą jego zainteresowań i zasług artystycznych może być ilość ról, w których wystąpił w dotychczasowej swej pracy teatralnej. Jest ich ponad 150 […] na samym tylko Śląsku. [„Trybuna Robotnicza” 1955, nr 257].
Z późniejszych kreacji scenicznych K.L. do najważniejszych należały: Baltazar w Komedii pomyłek W. Shakespeare’a (1956 r.), Dillon w Śmierci Dantona G. Büchnera (1957 r.), Dyndalski w Zemście A. Fredry (1958 r.), Kanclerz w Balladynie J. Słowackiego (1958 r.), Jan w Królowej przedmieścia K. Krumłowskiego (1959 r.) i Dan Burke w Cudzie nad doliną J. Millingtona (1960 r.). W Teatrze Śląskim w Katowicach zatrudniony był do końca życia.
W 1958 r. zagrał postać Księdza w filmie Witolda Lesiewicza Dezerter. Dwukrotnie wystąpił także w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia.
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi; Medalem Dziesięciolecia.
Pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.
Bibliografia przedmiotowa
Almanach Sceny Polskiej 1961/62, Warszawa 1963, s. 285.
Baumgardten A., Kazimierz Lewicki artysta i człowiek, „Trybuna Robotnicza” 1955, nr 257.
Linert A., Lwowskie wznowienia w pierwszym sezonie Bronisława Dąbrowskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, t. 9, red. H. Rechowicz, Katowice 1975, s. 64 -130.
Linert A., Teatr Śląski w latach 1945–1949, Katowice 1979.
Linert A., Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego 1949–1992, Katowice 1998.
Osiński Z., Repertuar Teatrów Miejskich we Lwowie pod dyrekcją Wilama Horzycy 1932–1937, Warszawa1992.
Piękny jubileusz, „Panorama” 1955, nr 44, s. 2.
Repertuary teatru polskiego we Lwowie, materiały nieopublikowane (Uniwersytet Jagielloński).
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa 1973, s. 381.
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego Katowice 1922–72, Księga pamiątkowa, red. W. Szewczyk, Katowice 1972, s. 160.
Wydrzyński A., Pięćdziesiąt lat na scenie, „Dziennik Zachodni” 1955, nr 255, s. 1 i 3.
Autor hasła
Andrzej Linert