Katarzyna Feldman
z domu Sawicka, ur. 8.03.1886 r. Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 28.02.1974 r. w Jeleniej Górze – aktorka, śpiewaczka mezzosopranowa.
Imię i nazwisko | Katarzyna Feldman |
Data i miejsce urodzenia | 8.03.1886, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 28.02.1974, Jelenia Góra |
Zawód | aktorka, śpiewaczka mezzosopranowa |
Katarzyna Feldman była najmłodszą córką Edwarda Sawickiego, lwowskiego lekarza psychiatry i Marii z Ligęzów. Miała starszą siostrę Zofię, która była przez krótki czas aktorką, potem powieściopisarką, tłumaczką, redaktorką literatury dziecięcej i nauczycielką języków obcych oraz brata Józefa. K.F. uczyła się w lwowskich szkołach śpiewu: u profesora Walerego Wysockiego, wychowawcy wielu wybitnych śpiewaków oraz Augusta Dianniego, włoskiego śpiewaka, który od 1903 r. mieszkał we Lwowie i występował w Teatrze Miejskim. Lekcji gry aktorskiej udzielał K.F. aktor lwowski Władysław Kwiatkiewicz. Już jako adeptka występowała w imprezach amatorskich, np. w grudniu 1905 r. „odśpiewała bardzo silnym i dobrze wyszkolonym głosem szereg pieśni” podczas Wieczorku Mickiewiczowskiego [„Gazeta Lwowska” 1905, nr 558, s. 4]. Z kolei w lipcu 1907 r., jako Ketty Sawicka brała udział w wieczorze deklamacyjno-wokalnym w uzdrowisku Lubień Wielki, koło Lwowa [„Gazeta Lwowska” 1907, nr 154, s. 4]. Debiutowała w sezonie 1908/1909 w Teatrze Polskim w Poznaniu rolą Jasia w operze komicznej E. Humperdincka Jaś i Małgosia. Od 1909 r. została zaangażowana do Teatru Miejskiego we Lwowie. Pierwszy raz wystąpiła 14 października 1909 r. w operetce Johanna Straussa Zemsta nietoperza (granej we Lwowie pt. Nietoperz). Od razu zyskała uznanie krytyków. Pisano:
Jako książę Golesco pojawiła się po raz pierwszy na naszej scenie p. Katarzyna Sawicka i przyznać musimy, że ujęła nas szczerze grą obmyślaną do najdrobniejszego szczegółu, dyskretną i wyrównaną. Zupełnie to samo odnosi się do ustępów śpiewanych, w których p. Sawicka uwydatniła organ sympatyczny, wiadomości poważne i zaawansowane. [D. Baranowski, Z muzyki, „Gazeta Lwowska” 1909, nr 237, s. 4] oraz: Młoda debiutantka włada nieźle pięknym głosikiem mezzosopranowym i posiada widoczny temperament sceniczny. [S. Meliński, Z teatru. (Inauguracja sezonu operowego), „Kurier Lwowski” 1909, nr 481, s. 6].
Do 1914 r. grała we Lwowie w zespole opery i operetki Teatru Miejskiego. Tam poznała swojego męża Ferdynanda Feldmana (1862-1919), który był gwiazdą zespołu dramatycznego. Pobrali się w kościele św. Mikołaja we Lwowie 28 września 1911 r. Miała z nim dwoje dzieci Krystynę, aktorkę i Jerzego (1909-1987), który został scenografem teatralnym. Na afiszach teatru lwowskiego K.F. występowała jednak pod nazwiskiem panieńskim. Śpiewała partie mezzosopranowe w operach i operetkach, m.in.: Zofia Halka (muz. S. Moniuszko,1910 r.), Mercedes Carmen (muz. G. Bizet, 1910 r.), Magdalena Rigoletto (muz. G. Verdi, 1911 r.), Jadwiga Straszny dwór (muz. S. Moniuszko, 1911 r.), Fiodor Borys Godunow (muz. M. Musorgski, 1911 r.). W 1911 r. była już tak znaną i popularną aktorką, że jej zdjęcie i biogram znalazły się w „Ilustrowanym Almanachu Artystyczno-Literackim”, w którym zebrano najważniejsze osoby lwowskiego świata artystyczno-kulturalnego. Biogram kończył się słowami:
Sawicka jest osobą bardzo muzykalną i pracowitą, przeto każdą powierzoną jej rolę wykonywa sumiennie i prawdziwie interesująco. Dla wysokich zalet towarzyskich zdobyła sobie ogólny mir wśród koleżanek i kolegów po fachu. [„Ilustrowany Almanach…, s. 152].
Bardzo dobrze rozwijającą się karierę przerwała I wojna światowa. Z mężem i dziećmi przeniosła się do Krakowa. Najpierw grała w Teatrze Ludowym, potem (od 1918 r.) w kontynuującym jego linię repertuarową Teatrze Powszechnym. Ferdynand Feldman zaangażowany został do Teatru im. J. Słowackiego. Wtedy występowała już jako Sawicka-Feldmanowa. Była jedną z bardziej lubianych aktorek Miejskiego Teatru Ludowego, a potem innych scen, które działały przy ul. Rajskiej w Krakowie, takich jak: Miejski Teatr Opery i Operetki, Operetka Nowości, Teatr Popularny Nowości. Najbardziej podobała się w komediach, operetkach i wodewilach, popularnie nazywano ją „Feldmanką”, czasami występowała też w operach, choć już z mniejszym powodzeniem.
Po śmierci męża (zmarł w Krakowie w 1919 r.) z pomocą siostry Zofii wychowywała dzieci i występowała na scenie. W 1929 r. drugi raz wyszła za mąż w za emerytowanego pułkownika armii austriackiej Kazimierza Mayera (zm. w 1941 r.) i zrezygnowała z kariery aktorskiej. Kiedy mąż otrzymał posadę zarządcy dóbr Adama Kozłowieckiego w Rakowej (pow. Sambor, obecnie Ukraina), tymczasowo ulokował rodzinę w Zakopanem i tam urodziła się córka Joanna, a starsze dzieci rozpoczęły edukację. Około 1931 r. K.F. przeniosła się z córkami do Sambora, a najstarszy syn pozostał pod opieką siostry Zofii. Konieczność dalszego kształcenia dzieci sprowadziła rodzinę do Lwowa, gdzie najpierw zamieszkali przy ulicy Torosiewicza, a potem ze względów finansowych przenieśli się do Zimnej Wody, miejscowości pod Lwowem. Córka - Krystyna Feldman uczyła się aktorstwa u Janusza Strachockiego i w 1937 r. została zaangażowana do teatru lwowskiego.
Cały okres II wojny światowej przeżyła w Zimnej Wodzie. W 1941 r. zmarł jej mąż, a później siostra Zofia. W 1944 r., po wkroczeniu wojsk sowieckich do Lwowa, uruchomiono Państwowy Polski Teatr Dramatyczny pod dyrekcją Bronisława Dąbrowskiego i córka Krystyna została tam zaangażowana. Dzięki temu K.F. z córkami (Krystyną i Joanną) znalazły się w transporcie przesiedleńczym teatru polskiego, który w sierpniu 1945 r. przyjechał do Katowic. Krystyna Feldman grała w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego, a K.F. przez pewien czas zajmowała się nauką śpiewu. W 1946 r. wraz z córkami przeniosła się do Opola, gdzie Stanisław Staśko organizował teatr. W Opolu uczestniczyła w tworzenie Państwowej Szkoły Muzycznej oraz uczyła śpiewu. Potem przeniosła się do Jeleniej Góry i zaangażowała do Teatru Dolnośląskiego kierowanego przez aktorkę i tancerkę Zuzannę Łozińską, którą znała z czasów lwowskich i krakowskich. Od 1948 r. aż do przejścia na emeryturę (31.08.1964) była aktorką w Jeleniej Górze i występowała wyłącznie w rolach dramatycznych. Grała m.in. w: Grzesznikach bez winy (A. Ostrowskiego, 1948 r.), Ożenku (M. Gogola, 1951 r.), Domu otwartym (M. Bałuckiego, 1952 r.), Żabusi (G. Zapolskiej, 1953 r.), Norze (H. Ibsena, 1957 r.), Domu kobiet (Z. Nałkowskiej, 1958 r.), Szatanie z VII klasy (K. Makuszyńskiego, 1960 r.)
20 stycznia 1961 r. obchodziła w Jeleniej Górze jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej.
Bibliografia przedmiotowa
Hałabuda S., Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera w latach 1906-1918, Kraków 2018, repertuar niedrukowany.
„Ilustrowany Almanach Artystyczno-Literacki na rok 1911”, Lwów 1911, s. 152.
Poskuta-Włodek D., Dzieje Teatru w Krakowie w latach 1918-1939. Zawodowe teatry dramatyczne, Kraków 2012.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, t. 2, Warszawa 1994, s. 202.
Teatr w Jeleniej Górze. Materiały do historii sceny jeleniogórskiej w latach 1945-1985, oprac. J. Degler, Jelenia Góra 1985.
Żukowski T., Krystyna Feldman albo festiwal tysiąca i jednego epizodu, Poznań 2001.
https://encyklopediateatru.pl/osoby/20150/katarzyna-feldmanowa
http://moremaiorum.pl/100-lat-temu-urodzila-sie-krystyna-feldman-potomkini-wegrow-wywod-przodkow/
Autor hasła
Barbara Maresz