Jerzy Duda
ur. 06.04.1936 r. w Brodach pow. równieński woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina), zm. 29.12.2024 r. w Opolu – nauczyciel, publicysta, biografista, działacz oświatowy, krzewiciel wiedzy o Kresach.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Jerzy Celestyn Duda |
| Data i miejsce urodzenia | 6.04.1936, Brody |
| Data i miejsce śmierci | 29.12.2024, Opole |
| Zawód | nauczyciel, publicysta |
Kadra nauczycielska ZSM w Opolu, podczas rozpoczęcia roku szkolnego we wrześniu 1969 r. Dyrektor Jerzy Duda (najwyższy) w drugim rzędzie, wśród starszych nauczycieli szkoły
Dyrektor Jerzy Duda i szczepowy Jerzy Hubicki wręczają krzyże i książeczki harcerskie, podczas przyrzeczenia harcerskiego w ZSM w 1973 r.
Jerzy Duda z żoną Bożeną podczas Świąt Bożego Narodzenia, Głuchołazy, grudzień 2021
Jerzy Duda z córką Anną i wnuczką Małgorzatą, Wrocław, wrzesień 2021
Jerzy Duda z wnuczką Małgorzatą przed plakatem konkursu rzeźbiarskiego, którego wnuczka jest laureatką, Wrocław, sierpień 2024 r.
Rodzicami ojca Jerzego Dudy byli: Roman Duda senior (sen.) (1901–1991) i Olga z.d. Laszczuk (1911–1995). Młodszy brat ojca Oktawian Duda (1903–1992) po ukończeniu brodzkiego liceum studiował nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim. W II RP uczył w Brodach, Dęblinie, Horodence, Żółkwi oraz słynnym Liceum Krzemienieckim. Po wojnie osiadł z żoną Eugenią z.d. Ogorzałków (1907–1997) w Nowym Sączu, gdzie nadal uczył. Ich córka Joanna (rocznik 1939) absolwentka Politechniki Gdańskiej, publicystka, działaczka opozycji demokratycznej w PRL, żona Andrzeja Gwiazdy (rocznik 1935) – jednego z czołowych działaczy NSZZ „Solidarność” i jednego z głównych sygnatariuszy porozumień gdańskich. Rodzice Roman (sen.) i Olga osiedli po II wojnie w 1945 r. wraz z trzema synami urodzonymi w Brodach: Romanem (jun.- rocznik 1935), Jerzym (1936–2024) i Pawłem (1943-2014) w Kluczborku. Jerzy i Roman wpisali się w dzieje nauki i oświaty na Śląsku. Roman (jun.) po zakończeniu nauki w liceum w Kluczborku, ukończył Uniwersytet Wrocławski i pracował na uczelni, jednocześnie angażując się politycznie. W latach 1955–1964 należał do PZPR, ale po 1976 r. związał się z Komitetem Obrony Robotników (KOR). Stał się bezkompromisowym antykomunistą. W latach 1996–1999 był rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego i wiceministrem oświaty w rządzie Krzysztofa Bieleckiego. W 1990 r. naraził się środowiskom kresowym przez zainicjowanie i redakcję uchwały Senatu RP potępiającą akcję „Wisła”.
Jerzy Duda ukończył liceum ogólnokształcące w Kluczborku i pomimo, iż już wtedy przejawiał zainteresowanie humanistyką studiował na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1952–1957), którą ukończył jako magister inżynier metalurgii, specjalność energetyka cieplna. Pracował przez 5 lat w Hucie Baildon w Katowicach, gdzie zajmował różne stanowiska, w tym kierował komórką racjonalizacji i wynalazczości.
Ożenił się z Marią Bożeną Krawacką (ur. w 1935 r. w majątku ziemskim Marguciszki w woj. wileńskim, zm. w 2019 r. w Opolu). W latach 40. XX w. wywieziona została wraz z matką i czwórką rodzeństwa do Barnaułu (Syberia). W 1946 r. powróciła do Polski. M. B. Krawacka była znaną sportsmenką – wioślarką, 23-krotną mistrzynią Polski i brązową medalistką mistrzostw Europy, a jej brat Juliusz był głównym organizatorem rozwoju piłki siatkowej w Opolu oraz wieloletnim prezesem Związku Sybiraków w Opolu. Po przeprowadzeniu się rodziny Jerzego do Opola, urodziło się im dwoje dzieci: córka Anna (rocznik 1965) i syn Michał (rocznik 1973). Doczekali się wnuczki Małgorzaty (rocznik 2000).
We wrześniu 1962 r. Jerzy Duda podjął pracę w Zespole Szkół Zawodowych Nr 2 (Zespół Szkół Mechanicznych) w Opolu, jako nauczyciel przedmiotów zawodowych. W następnym roku szkolnym objął stanowisko z-cy dyrektora d.s. Zasadniczej Szkoły Zawodowej (ZSZ), a od września 1965 r. pełnił funkcję z-cy dyr. d.s. Technikum Mechanicznego (TM). W marcu 1972 r. ukończył dodatkowo Studium Społeczno-Ekonomiczne przy Wyższej Szkole Pedagogicznej (obecnie UO) w Opolu. W lutym 1978 r. przeniesiony został na stanowisko starszego wizytatora w Kuratorium Oświaty i Wychowania w Opolu, gdzie do czasu przemian politycznych w kraju w 1991 r. pełnił funkcję wicekuratora. Następnie, aż do emerytury w 2001 r. pracował w placówce doskonalenia nauczycieli w Opolu.
Pracując w Kuratorium rozpoczął swoją działalność publicystyczną. Opracował ponad 100 biogramów nauczycieli pracujących po 1945 r. w Opolu, których większość pochodziła z Kresów II Rzeczypospolitej. Gdy powstało w Opolu Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich (TMLiKPW) podjął współpracę. Propagował tematykę kresową. Uczestniczył wielokrotnie w wyprawach na teren dawnych Kresów i współ-uczestniczył w odnowie zabytków kultury polskiej na Kresach. Jeździł do rodzinnych Brodów oraz Potoka Złotego, gdzie w latach 90. pomagał w wyposażeniu odnawianego kościoła.
Redagował wiele artykułów o tematyce kresowej w pismach: „Semper Fidelis”, „Na Rubieży”, „Cracovia Leopolis”, „Magazyn Wileński” i innych o różnej tematyce. Sporządził recenzje wielu książek. Należał do Rady Redakcyjnej pisma „Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego” oraz systematycznie publikował na łamach pisma „Nowy Biuletyn Szkolny”. Współpracował ze Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK), uczestnicząc w redagowaniu biuletynu informacyjnego „Akowiec”. W piśmie uniwersyteckim „Index” umieszczono wiele artykułów jego autorstwa. Przekazał kilkanaście biogramów kresowian do leksykonu „Kresowianie na Śląsku po 1945 r.”. Był współredaktorem monografii kilku szkół w Opolu: Zespołu Szkół Mechanicznych, Zespołu Szkół Elektrycznych, Zespołu Szkół Ekonomicznych i II Liceum im. Marii Konopnickiej.
Stanisław Sławomir Nicieja autor Kresowej Atlantydy, opisał w dwóch tomach dzieje kresowych rodzin: Jerzego (t. XIX z 2023 r.) oraz żony Bożeny (t. XV z 2020 r.), a tom XVII z 2022 r. zadedykował Jerzemu pisząc:
„Jerzemu Dudzie - wychowawcy kilku pokoleń śląskiej młodzieży, byłemu wicekuratorowi opolskiemu, autorowi setki biogramów i artykułów biograficznych oraz recenzji książek o tematyce kresowej, strażnikowi pamięci o rodzimej Ziemi Lwowskiej”.
Jerzy Duda przejawiał wiele zainteresowań, m.in. historią Polski oraz turystyką. W młodości lubił wędrować po kraju, a w późniejszym okresie przygotowywał programy wyjazdów do zwiedzania Polski. Był melomanem, miłośnikiem muzyki i uczestniczył regularnie w koncertach muzyki poważnej w Filharmonii Opolskiej. Jako numizmatyk angażował się w działalność Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego (PTN) w Opolu. Interesował się sportem, choć sam nie był sportowcem. Organizował zajęcia sportowe dla młodzieży. Lubił chodzić na mecze, szczególnie siatkówki. W latach 70. był prezesem Opolskiego Oddziału Związku Piłki Nożnej (OOZPN) w Opolu, a także prezesem przez dwie kadencje Okręgowego Związku Pływackiego (OZP) w Opolu.
Autor tego biogramu miło wspomina okres pracy pedagogicznej w Technikum Mechanicznym, pod kierownictwem dyrektora J. Dudy, a także okres współpracy przy sporządzaniu biogramów do leksykonu kresowian.
Podczas pożegnania we wspomnieniach jego starszy brat, a także byli współpracownicy akcentowali cechy zmarłego: wielką kulturę osobistą, serdeczność, życzliwość, wyrozumiałość, skromność i religijność. Natomiast znany opolski poeta Harry Duda scharakteryzował go dodatkowo słowami:
„Świętej pamięci Jerzy Duda to człowiek wielowymiarowy. Duchowo zawsze osobny i zarazem niezłomny w sposobie bycia nacechowanym naturalną i wielką życzliwością dla bliźnich. Spokojny, zdystansowany, powściągliwy, a zarazem serdeczny i z poczuciem humoru – był kimś, w kogo towarzystwie po prostu chciało się przebywać. Rzeczowy i precyzyjny w myśleniu, mówieniu i pisaniu stał się postacią widoczną i znaną w Opolu, zawsze na swoim miejscu jak mocne drzewo albo ostaniec, żywy wszakże i wywierający wpływ na innych.”
Pochowany został w asyście sztandaru szkoły na cmentarzu komunalnym w Opolu na Półwsi, we wspólnej mogile z małżonką Bożeną.
Bibliografia podmiotowa
J. Duda, A. Szelka, F. Dzionek., „Słownik biograficzny nauczycieli Śląska Opolskiego” Opole, (cz.1-1995, cz. 2-1996, cz. 3-1997, cz. 4-1999, cz. 5-2000).
J. Duda [i inni]., Dzieje Zespołu Szkół Elektrycznych im Tadeusza Kościuszki w Opolu 1946– 2000. Opolski elektryczniak naszą dumą, Opole 2000.
J. Duda [i inni]., 60 lat Związku Nauczycielstwa Polskiego na Śląsku Opolskim (1945–2005). Wspomnienia nauczycieli z lat 1945–1950, Opole 2005.
J. Duda, D. Dzionek, F. Dzionek., Monografia Zespołu Szkół Ekonomicznych w Opolu 1945– 2005. Alma mater scholarum oeconomicum, Opole 2005.
J. Duda, D. Dzionek, F. Dzionek., Magna porta scholarum. 60 lat Zespołu Szkół Mechanicznych w Opolu, Opole 2007.
J. Duda, D. Dzionek, F. Dzionek., Dwudziestolecie Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Opolu (1989–2009), Opole 2009.
J. Duda, D. Dzionek, F. Dzionek., Monografia II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Konopnickiej w Opolu, Opole 2010.
Bibliografia przedmiotowa
D. Dzionek., Jerzy Duda, „Nowy Biuletyn Szkolny”, nr 10, s. 3–4. Opole 2001,
D. Dzionek., Jerzy Duda – nauczyciel, publicysta, działacz oświatowy, Almanach Miejski „Opolanin”, s. 144 – 145. Opole 2002,
J. Hubicki., Nasze wspomnienia szkolne [materiał niepublikowany], Opole 2019.
S.S. Nicieja., Kresowa Atlantyda. Historia i Mitologia Miast Kresowych-Wilno, t. XV, s. 309 – 311, Opole 2020.
S.S. Nicieja., Kresowa Atlantyda. Historia i Mitologia Miast Kresowych–Żółkiew, Mosty Wielkie, Brody, Czortków, t. XIX, s. 173, 201–207, Opole 2023.
S.S. Nicieja., Epitafium dla Jerzego Dudy, „Nowa Trybuna Opolska 2025”, nr 13, dodatek Puls, s. 16 –17.
Zasoby internetu.
Autor hasła
Jerzy Hubicki (styczeń 2025).
Autoryzacja: Anna Duda