Janusz Szablowski

ur. 17.04.1909 r. w Watyńcu, pow. horochowski, woj. wołyńskie (obecnie Ukraina), zm. 10.02.1982 r. we Wrocławiu – architekt, urbanista, pedagog.

Imię i nazwisko	Janusz Szablowski
Data i miejsce urodzenia	17.04.1909, Watyniec
Data i miejsce śmierci	10.02.1982, Wrocław
Zawód	architekt, urbanista, pedagog, pracownik akademicki

Janusz Szablowski ukończył w 1929 r. Gimnazjum Państwowe w Łucku i zdał egzamin dojrzałości. W roku 1929/1930 odbył roczną służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim i uzyskał stopień podchorążego. Służył w 8. Baterii Artylerii Polowej, której dowódcą był kpt. Jan Rysiewski. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Ze względu na złą sytuację materialną już podczas studiów musiał podjąć pracę zarobkową. Pracował na budowach i w biurach projektowych. W latach 1937–1939 objął stanowisko młodszego asystenta w Katedrze Historii Architektury Polskiej u prof. Mariana Osińskiego. Pracę dyplomową obronił 16 czerwca 1939 r. i uzyskał tytuł inżyniera architekta.

W czasie II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej. W stopniu podporucznika rezerwy walczył na Pomorzu i pod Kutnem, gdzie został wzięty do niewoli niemieckiej i umieszczony w Oflagu II C Woldenberg (obecnie Dobiegniew) z numerem obozowym 967/II.B. Był to niemiecki obóz jeniecki przeznaczony dla oficerów Wojska Polskiego i ich ordynansów. Naukowcy przebywający w obozie prowadzili seminaria, odczyty i wykłady. Można było dokształcać się i J.S. wykorzystał ten czas na pogłębienie wiedzy fachowej. Wraz z innymi architektami i rolnikami przebywającymi w oflagu planowali przekształcenie polskich wsi w spółdzielnie. W Woldenbergu przebywał do 2 maja 1945 r.

W 1945 r. wyjechał na Dolny Śląsk. Początkowo zamieszkał w Mieroszowie k. Wałbrzycha, gdzie przyjął stanowisko kierownika Państwowego Przedsiębiorstwa Budowlanego. W 1947 r. przeprowadził się do Wrocławia. Tam znalazł zatrudnienie na Politechnice Wrocławskiej (PWr) i uzyskał nominację na asystenta w Katedrze Budownictwa Wiejskiego u prof. Tadeusza Brzozy na Wydziale Architektury I (1947–1948). W latach 1947–1949 na tym samym Wydziale był starszym asystentem, a od 1950 r. – adiunktem. Prowadził wykłady z zasad projektowania, a w latach 1951–1953 także ćwiczenia z tego zakresu.

Równolegle pracował w Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego (1947–1949), a potem w zajmował się planowaniem przestrzennym w Urzędzie Wojewódzkim (1949–1950). W 1950 r. podjął się także zorganizowania Centralnego Biura Projektów Budownictwa Wiejskiego, gdzie przyjęty został na stanowisko konsultanta pracowni architektonicznych. Od 1953 r. pełnił obowiązki kierownika Katedry Projektowania Budownictwa Wiejskiego z tytułem zastępcy profesora. Następnie był jej kierownikiem i na tym stanowisku pozostał do 1972 r. W kwietniu 1954 r. został samodzielnym pracownikiem naukowym, a w 1966 r. na podstawie pracy Projektowanie i budownictwo form wielotowarowych, napisanej pod kierunkiem prof. T. Brzozy, uzyskał tytuł doktora nauk technicznych.

W tym czasie objął kierownictwo oddziału wrocławskiego pracowni architektoniczno-budowlanej Państwowego Biura Projektów Budownictwa Morskiego i brał udział w opracowaniu planu zabudowy stoczni Głogów i Wrocław-Zacisze w zakresie budynków przemysłowych i socjalnych. Wykładał oraz prowadził ćwiczenia także w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej (1951–1953) i na Wydziale Mechanicznym PWr (1953–1954). W latach 1946–1949 pracował w Biurze Planu Wrocławia, funkcjonującego w ramach Wrocławskiej Dyrekcji Odbudowy. Od 1953 r. kierował Zespołem Planistycznego Centralnego Biura Projektów Budownictwa Wiejskiego. W latach 1953–1954 uczestniczył także w pracach Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej działającej przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. W latach 1958–1960 był kierownikiem Wojewódzkiej Pracowni Urbanistycznej.

Przez wiele lat należał do Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP), w którym działał bardzo aktywnie. We wrocławskim Zarządzie Okręgowym pełnił funkcje skarbnika (1948–1949), a następnie prezesa (1951–1953).

Odznaczony: Medalem X-lecia PRL; Złotą Odznaką Politechniki Wrocławskiej; Złotą Odznaką SARP. Zdobywał nagrody i wyróżnienia w konkursach SARP, w tym wyróżnienie I stopnia w 1977 r.

Tak pisał o J.Sz. jego były student Zenon Prętczyński:

Mile wspominam okres mego dwuletniego nakazu pracy w latach 1952–1954 w biurze Projektów Budownictwa Wiejskiego we Wrocławiu – gdzie Profesor był głównym projektantem. Dzięki Niemu i Jego życzliwości poznałem tajniki problemu architektury i urbanistyki. To była wspaniała nauka! Profesor Janusz Szablowski jako Prezes ZO SARP we Wrocławiu rekomendował mnie do Stowarzyszenia Architektów Polskich i było to dla mnie wyróżnienie i potwierdzenie, że czegoś choć trochę się nauczyłem!

Poświęcił mu też krótkie wierszowane wspomnienie:

Budownictwo wiejskie przybliżał prof. Janusz Szablowski

Od Karpat do Bałtyku nasze piękne wioski...

Tworząc architekturę, która szacunek budzi

I serdeczny stosunek do wszystkich ludzi

To humanisty atuty, które są w cenie

O Profesorze, Prezesie SARP-u miłe pozostało wspomnienie.

[Z. Prętczyński, Wspomnienia o profesorach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej (z lat studiów 1947–1952), Wrocław 2005, s. 108 i 110].

Na tablicy upamiętniającej twórców-założycieli Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, wmurowanej w 1980 r. w siedzibie Wydziału Architektury PWr, znajduje się imię i nazwisko Janusza Szablowskiego.

Bibliografia podmiotowa

Szablowski J., współautor uproszczonych planów dolnośląskich miast, m.in.: Bielawy, Dusznik, Kłodzka, Kudowy, Lewina Kłodzkiego, Mysłakowic, Nowej Rudy, Polanicy, Radkowa,

Szablowski J., współautor planów zagospodarowania Marciszowa, Piławy i Siechnic oraz pierwszego planu zagospodarowania Wrocławia z 1949 r.

Szablowski J., autor planów zabudowy Państwowych Ośrodków Maszynowych w województwach wrocławskim i opolskim,

Szablowski J., rozdział w książce: Maleczyński K., Morelowski M., Ptaszycka A., Wrocław – rozwój urbanistyczny, Warszawa 1956.

Szablowski L., Planowanie osiedli wiejskich i budownictwo rolnicze, Wrocław 1977.

Bibliografia przedmiotowa

Architekci Wrocławia 1945–1995, wybór i oprac. J. Zasada i A. Zwierzchowski, Wrocław 1996.

Oflag II C Woldenberg – to brzmi jak tajemnica, pod red. W. Dembka, Dobiegniew 2017, s. 239.

Prof. dr inż. arch. Janusz Szablowski, [w:] In memoriam. Pamięci architektów polskich, https://www.archimemory.pl/pokaz/janusz_szablowski,4805 [dostęp: 28.11.2023].

Prętczyński Z., Mistrzom mojej edukacji architektonicznej – na 60-lecie, „Pryzmat” 2008, nr 221, s. 46–48.

Prętczyński Z., Wspomnienia o profesorach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej (z lat studiów 1947–1952), Wrocław 2005, s. 108–110.

Program Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1938/1939, Lwów 1939.

„Rocznik Pamiątkowy Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerji we Włodzimierzu” R. 1929/1930.

Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wrocław 2007.

Autor hasła

Anita Tomanek