Jan Zarzycki
ur. 25.04.1921 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 13.08.2005 r. we Wrocławiu – histolog, nauczyciel akademicki.
Imię i nazwisko | Jan Piotr Zarzycki |
Data i miejsce urodzenia | 25.04.1921, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 13.08.2005, Wrocław |
Zawód | histolog, nauczyciel akademicki |
Był synem Jana i Ireny z domu Trawińskiej. W 1939 r. ukończył III Państwowe Gimnazjum i Liceum we Lwowie i rozpoczął studia w Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Była to jedna z czterech wyższych uczelni działających w tym mieście i jedna z dwóch - kształcących lekarzy w specjalności medycyna weterynaryjna w II Rzeczypospolitej. W czasie niemieckiej okupacji miasta przerwał studia i podjął pracę w farbiarni futer. Na uczelnię powrócił w 1945 r. - na IV rok studiów. W tym samym roku rodzina została przymusowo przesiedlona na Ziemie Zachodnie, osiedlono się na Dolnym Śląsku we Wrocławiu, dołączając do większości lwowskich Polaków, szczególnie należących do środowiska inteligenckiego. Pracownicy naukowi i techniczni uczelni Akademii Medycyny Weterynaryjnej w latach 1945–1946 przenieśli się do Wrocławia. Tam utworzono Wydział Weterynaryjny, wspólny dla Uniwersytetu i Politechniki. Jego pierwszym dziekanem został prof. Zygmunt Markowski, rektor lwowskiej Akademii Medycyny Weterynaryjnej w latach 1920–1923 i 1927–1930. W roku akademickim 1945/1946 działało na nim 18 katedr, zaś 9 byłych profesorów AMW został kierownikami katedr.
1.11.1945 r. został przyjęty do pracy jako młodszy asystent przy Katedrze Embriologii i Histologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Wrocławskiego. W lutym 1946 r. otrzymał absolutorium. Od listopada 1946 r. był zatrudniony jako starszy asystent przy Katedrze Embriologii i Histologii Wydziału Lekarskiego tamże. 25 III 1947 r. otrzymał dyplom lekarza medycyny weterynaryjnej.
W 1951 r. obronił doktorat, w 1962 r. - habilitację. W latach 1957–1966 jako zastępca profesora był kierownikiem Zakładu Histologii i Embriologii Wydziału Weterynaryjnego Akademii Rolniczej we Wrocławiu, pracując jednocześnie w Katedrze Histologii i Embriologii Akademii Medycznej. W 1965 r. został profesorem nadzwyczajnym i objął funkcję Kierownika Zakładu Histologii i Embriologii AM. 1.02.1977 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Od 30.08.1972 r. do 31.08.1981 r. sprawował funkcję prorektora AM ds. nauki. 30 kwietnia 1991 r. przeszedł na emeryturę.
Jego praca naukowa skupiała się na histologii, histochemii oraz ultrastrukturze gruczołu mlekowego. Jako pierwszy w Polsce stosował metody krioultramikrotomii w ocenie funkcji komórek wydzielniczych gruczołu mlekowego. Badał także zachowanie tkanki mięśniowej pod wpływem włośni (Trcichinella). Był autorem ponad 160 prac naukowych w tym wydawanych wielokrotnie podręczników akademickich: Histologia zwierząt domowych i człowieka oraz współautorsko z Janem Kuryszko Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka (1995). Publikował głównie z obszaru zmian metabolicznych komórek gruczołowych pod wpływem różnych czynników, zakażenia włośniami oraz podręczników histologii. Był członkiem licznych towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, Polskiego Towarzystwa Histochemików i Cytochemików, Europeenne et Mediteraenne de Proctologie, Anatomische Gesellschaft i in.
Wyróżniony m.in. dziesięcioma nagrodami resortu zdrowia, Nagrodą Miasta Wrocławia, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. W trakcie strajków studenckich w marcu 1968 opowiedział się po stronie strajkujących. Zmarł 13.08. 2005 r. we Wrocławiu. Jest pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca przy ul. Odona Bujwida we Wrocławiu.
Jego żoną była Jadwiga Zarzycka z domu Furgała.
Bibliografia podmiotowa (wybór)
Zarzycki J., Histologia zwierząt domowych i człowieka, Warszawa 1971, 1979, 1980, 1986.
Kuryszko J., Zarzycki J., Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka ( podręcznik), Warszawa 1995.
Zarzycki J., Zmiany histologiczne tkanki mięśniowej przy zakażeniu włośniami (Trichinella spiralis), Lublin 1951.
Zarzycki J., Nieznany sposób samoobrony żywiciela przy zarażeniu włośniami = Niezvestnyj sposob samoobrony hozâina pri zaraženii trihinelloj, Warszawa 1956
Zarzycki J., Histologia i anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka. Atlas, t.1-2, Warszawa 1967
Zarzycki J. Embriologia ogólna. Skrypt dla studentów Wydziału Lekarskiego i Oddziału Stomatologicznego Akademii Medycznej we Wrocławiu, Wrocław 1986
Bibliografia przedmiotowa
Podstawowe nauki medyczne, [W:] Wrocławskie Środowisko Akademickie. Twórcy i ich Uczniowie 1945-2005, red. zespół, Wrocław 2007, s. 445.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Zarzycki_(histolog), [dostęp: 25.03.2023 r.].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Akademia_Medycyny_Weterynaryjnej_we_Lwowie, [dostęp: 25.03.2023 r.].
http://muzeum.upwr.edu.pl/muzeum/1/index-6.php?_pid=36 , [dostęp: 25.03.2023 r.].
Archiwum Akademii Medycznej we Wrocławiu: Akta osobowe Jana Zarzyckiego sygn. 46
Akademia Medyczna we Wrocławiu w latach 1945–1970, S. Iwankiewicz (red.), Wrocław 1970
Płonka-Syroka B., 75 lat polskiej medycyny i farmacji we Wrocławiu. Wybrane elementy historii wrocławskich wyższych uczelni, w: Medycyna Nowożytna, t. 28. z 1/2022
http://muzeum.upwr.edu.pl/muzeum/2_2/index.php?_pcid=2&_sb=&_emid=539 [dostęp z 28 kwietnia 2023]
https://www.umw.edu.pl/pl/aktualnosci/marzec-1968-na-akademii-medycznej-we-wroclawiu [dostęp z 28 kwietnia 2023]
Autor hasła
Maria Kalczyńska, Joanna Hytrek-Hryciuk