Jacek Popiel de Sałowicz
pseudonim „Lipek”, ur. 5.08.1928 r. w Lubaczowie (woj. lwowskie, obecnie woj. podkarpackie), zm. 3.12.2019 r. w Łękach Dolnych (pow. dębicki, woj. podkarpackie) – partyzant, żołnierz Armii Krajowej; harcerz, pilot i instruktor szybowcowy, chemik – metalurg.
Imię i nazwisko | Jacek Mieczysław Popiel de Sałowicz |
Data i miejsce urodzenia | 5.08.1928, Lubaczów |
Data i miejsce śmierci | 3.12.2019, Łęki Dolne |
Zawód | chemik-metalurg |
Biografia
Jacek Mieczysław Popiel de Sałowicz był synem Alfreda Popiela de Sałowicz (1890–1954) i Zofii z d. Popiel (1896–1975). Rodzina pieczętuje się herbem rodowym Sulima. Ojciec był kapitanem Wojska Polskiego w stanie spoczynku, matka z wykształcenia nauczycielka nie pracowała zawodowo, prowadziła dom. J.P. miał starsze rodzeństwo: brata Adama (zob. osobne hasło) i siostrę Ewę (1923–1981). Początkowo rodzina mieszkała w Lubaczowie; gdy w 1931 r. ojciec przeszedł na emeryturę rodzina wyjechała do Rawy Ruskiej, gdzie ojciec podjął pracę kasjera w majątku księcia Pawła Sapiehy. W 1935 r. przeprowadzili się do Żółkwi k. Lwowa, gdzie podjął pracę w starostwie. J.P. dzieciństwo spędził w Żółkwi. Tam od września 1935 r. uczęszczał do 7-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej Męskiej im. Króla Jana III Sobieskiego, którą kontynuował pod okupacją niemiecką do 1943 r. W latach 1942–1943 uczęszczał na tajne komplety w zakresie I i II klasy gimnazjalnej prowadzone przez część profesorów Państwowego Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi. W roku szkolnym 1943/1944 uczestniczył w zajęciach w zakresie klasy III.
Jesienią 1939 r., podczas pierwszej okupacji sowieckiej, z polecenia brata Adama, żołnierza Służby Zwycięstwu Polsce, zbierał na ulicach Żółkwi porzuconą broń, amunicję i oporządzenie wojskowe. W czerwcu 1941 r. został przyjęty do Związku Walki Zbrojnej, a później do Armii Krajowej w obwodzie Żółkiew. W maju 1944 r. wobec nasilonych mordów Polaków przez ukraińskich nacjonalistów wyjechał z rodziną do ciotki Stanisławy Kantor z d. Popiel (1890–1978) mieszkającej w Łękach Dolnych k. Pilzna. Zaraz po przyjeździe wraz z bratem nawiązali kontakt z placówką AK kryptonim „Pocisk” w Pilznie. Nie mając ukończonych 16 lat nie został przyjęty do zgrupowania leśnego AK w Gołęczynie k. Dębicy.
9.08.1944 r. dołączył w okolicach Świniej Góry k. Łęk Górnych do partyzanckiego batalionu „Barbara” 16. pułku AK, którego dowódcą był kpt. Eugeniusz Borowski ps. „Leliwa”. Był najmłodszym żołnierzem „Barbary”. Od sierpnia do października 1944 r. uczestniczył jako członek pocztu dowódcy w patrolach i akcjach zbrojnych. 25 i 26 września 1944 r. walczył pod Jamną (pow. tarnowski), w największej bitwie stoczonej przez oddziały batalionu „Barbara” z wojskami niemieckimi w ramach akcji „Burza”. Po pięćdziesięciu dwóch dniach spędzonych w partyzantce powrócił 1.10.1944 r. do Łęk Dolnych. Zaraz potem ponownie skontaktował się z placówką AK w Pilźnie. W październiku 1944 r. został wraz z bratem skierowany przez Niemców do kopania okopów na terenie przyfrontowym w pobliżu Wisłoki k. Dębicy. Trzykrotne próby ucieczki nie powiodły się. Przebywał w Łękach Dolnych do lipca 1945 r., do czasu wyjazdu do Gliwic.
Od września 1945 r. uczęszczał do klasy III i IV Gimnazjum Ogólnokształcącego przy Państwowym Liceum Pedagogicznym w Gliwicach, następnie w II Państwowym Gimnazjum i Liceum Męskim w Gliwicach. 11.06.1948 r. otrzymał świadectwo dojrzałości. Należał do Harcerstwa. Pasją lotniczą zaraził się w harcerskiej drużynie lotniczej zorganizowanej przez Janusza Grabiańskiego (1929–1976), artystę-grafika. Od września 1949 r. do września 1950 r. przebywał w szkole podchorążych rezerwy piechoty.
W latach 1952–1956 studiował w systemie wieczorowym na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, w latach 1963–1966 studiował na Wydziale Metalurgicznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Przez większość zawodowego życia był adiunktem w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu-Biskupicach. W ramach pracy był na kontrakcie w Annabie (Algieria), wyjeżdżał też do Francji, Wielkiej Brytanii i USA. W 1983 r. przeszedł na emeryturę.
Jego pasją było lotnictwo. Podstawowe szkolenie lotnicze rozpoczął na kursie szybowcowym w Goleszowie w 1947 r. Pierwszy skok spadochronowy wykonał w 1953 r. z samolotu Po-2. W 1955 r. był współzałożycielem Aueroklubu Gliwickiego, początkowo działającego jako filia Aeroklubu Śląskiego, a od 1956 r. jako jednostka samodzielna. Przez wiele lat był członkiem Zarządu, Komisji Rewizyjnej oraz Sądu Koleżeńskiego Aeroklubu Gliwickiego. Czynnie uczestniczył w organizacji i obsłudze wielu zawodów szybowcowych. 17.05.1956 r. został jednym z pierwszych komisarzy sportowych. Pełne uprawnienia instruktora szybowcowego uzyskał w 1959 r. Wyszkolił w zakresie podstawowym ponad 120 pilotów. Latał i szkolił szybowników m.in. w Lisich Kątach, na Górze Żar, w Nowym Targu i w Lesznie.
15.01.1969 r. uzyskał w locie na fali tatrzańskiej diament za przewyższenie powyżej 5000 m uzyskując wysokość absolutną 8250 m (drugi wynik w Polsce w 1969 r.) i 16.01.1969 r. uzyskując wysokość 6130 m. Zdobył złotą odznakę szybowcową z dwoma diamentami. Posiadał 1. klasę pilota i instruktora szybowcowego. 14–22.08.1999 r. zajął VI miejsce podczas I Zawodów i Zlocie Zabytkowych Szybowców o Memoriał Stanisława Hanuska w Gliwicach. 20.04.2007 r. na Walnym Zgromadzeniu Sprawozdawczo-Wyborczym Aeroklubu Gliwickiego, Jackowi Popielowi nadano tytuł członka honorowego Aeroklubu Gliwickiego. 22.07.2007 r. na szybowcu SZD-9 Bocian odbył dziesięciotysięczny lot. Do 2014 r. spędził w powietrzu ponad 2200 godzin i wykonał 10 600 lotów.
W 2015 r., swe osiemdziesiąte siódme urodziny uczcił skokiem spadochronowym. Jako członek Klubu Zabytkowych Szybowców przy Aeroklubie Gliwickim budował w latach 2003–2017, wraz z Witoldem Nowakiem i Franciszkiem Adamczakiem, replikę polskiego przedwojennego szybowca IS-A Salamandra.
Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koło Tarnów. Zorganizował i był wieloletnim prezesem Klubu Miłośników Ziemi Żółkiewskiej w Zabrzu. W latach 80.-90. XX w. organizował pomoc dla Polaków mieszkających w Żółkwi. Zgromadził bogatą kolekcję pamiątek dotyczących Żółkwi i AK oraz księgozbiór książek historycznych i lotniczych. Przez całe swe życie starał się upamiętniać historię i etos walk żołnierzy AK. Napisał szereg artykułów i opublikował kilka książek, w których opisał własne przeżycia i upamiętnił osoby, z którymi się zetknął. W 2004 r. był współautorem wystawy w Muzeum Okręgowym w Tarnowie pt. Bezdrożami…, poświęconej Akcji „Burza” na Pogórzu Ciężkowickim i Rożnowskim.
7.04.1952 r. wziął ślub z Barbarą z d. Rawicz. Miał czworo dzieci: Wiesławę (ur. w 1953 r.), Jadwigę (ur. w 1954 r.), Marka (ur. w 1958 r.) i Ewę (ur. w 1960 r.).
W ostatnich latach życia mieszkał w Łękach Dolnych, w domu, z którego wyruszył do partyzantki.
Odznaczony: Krzyżem Walecznych (1949 r.), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1962 r.), Odznaką Grunwaldzką (1968 r.), Krzyżem Partyzanckim (1970 r.), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1970 r.), Odznaką Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego (1970 r.), Złotą Odznaką Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego (1970, 1990 r.), Odznaką za Zasługi dla Aeroklubu PRL (1974 r.), Złotą Odznaką za Opiekę nad Zabytkami (1997 r.), Złotym Medalem za zasługi dla Obronności Kraju (2009 r.), Medalem Pro Memoria (2011 r.), Złotym Krzyżem Zasługi (2014 r.).
Pochowany na cmentarzu parafialnym w Łękach Górnych. W trakcie pogrzebu 7.12.2019 r. rozległ się w powietrzu dźwięk lotniczego silnika: tak pożegnali go przyjaciele – lotnicy.
Bibliografia podmiotowa
Popiel J., Tajne nauczanie w Żółkwi w latach 1939–1944, Zabrze 1984 [II wyd. Zabrze 1996].
Popiel J., "Burza" na Pogórzu Ciężkowickim i Rożnowskim. Działania 1-go batalionu 16 PP AK Inspektoratu Tarnowskiego w okresie lipiec–październik 1944, Tarnów 1992.
Popiel J., Wspomnienia partyzanckie z okresu „Burzy” na Pogórzu, „Rocznik Tarnowski” 2001/2002, s. 201–239.
Popiel J., Jak się drzewiej latało. Wspomnienia pilota szybowcowego, Zabrze–Gliwice–Tarnów 2004.
Popiel J., Popiel M., Bezdrożami... Katalog wystawy, Tarnów 2004.
Bibliografia przedmiotowa
https://aeroklub.gliwice.pl/aeroklub/postacie-agl/ [dostęp: 31.10.2022]
https://debica.tv/kapitan-jacek-popiel-odszedl-na-wieczna-warte/ [dostęp: 27.10.2022]
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jacek_Popiel_(pilot) [dostęp: 27.10.2022]
Inne źródła
Materiały rodzinne w posiadaniu Marka Popiela i sióstr.
Autor hasła
Bożena Kubit, Marek Popiel [październik 2022 r.]