Józefa Nakoniczewska
z domu Ciemny, ur. 22.12.1922 r. w Majdanie, pow. kopyczyniecki, woj. tarnopolskie, (obecnie Ukraina), zm. 19.03.2022 r. w Gołuszowicach, pow. głubczycki – kombatantka.
Imię i nazwisko | Józefa Nakoniczewska |
Data i miejsce urodzenia | 22.12.1922, Majdan |
Data i miejsce śmierci | 19.03.2022, Gołuszowice |
Zawód | rolnik |
Rodzicami Józefy Nakoniczewskiej byli Mikołaj Ciemny i Rozalia, z d. Żywina. Mikołaj podczas I wojny światowej brał udział w kampanii włoskiej walcząc po stronie państw centralnych w szeregach Austriaków. Po wojnie zajmował się stolarką. Robił sanie i tzw. poklity, na które przybijało się brony. Pomagał stawiać domy, reperował dachy, schody i drewniane podłogi u bogatszych gospodarzy. Natomiast Rozalia zajmowała się gospodarstwem domowym i wychowaniem dzieci. Małżeństwo Ciemnych miało czwórkę dzieci: Marię, Józefę, Hannę i Jana. Rodzina dorabiała chodząc do pracy do lasu hrabiego Dzieduszyckiego. Sadzili nasiona do inspektów, które po wyrośnięciu trafiały do szkółek leśnych tworzonych przy wyrębach. We wsi była szkoła 4-klasowa, którą ukończyła Józefa. W szkole zatrudnione były trzy siostry zakonne (Marianki), które mieszkały na plebanii. Zajmowały się także ziołolecznictwem i leczeniem chorych, gdyż we wsi nie było lekarza. Po fali mordów na Wołyniu w 1943 r. przyszedł czas na ludobójstwo w Małopolsce Wschodniej. W lutym 1944 r. został zamordowany przez ukraińskie bandy 25-letni Adolf Czarniecki, który był mężem siostry Marii, zginął dwa tygodnie po ich ślubie. Józefa przeżyła pacyfikację Majdanu 12.03.1944 r. chowając się z rodziną w piwnicy zrobionej pod schodami spichlerza. Podczas drugiego ataku 26.01.1945 r. ginie jej ojciec Mikołaj Ciemny, który przyjechał z wojska na przepustkę do domu (od lata 1944 r. służył w 1 Armii Polskiej). Uciekających w popłochu, wraz z innymi mieszkańcami stłoczonymi w kościele został zarąbany siekierami przez banderowców. Tym, którym udało się ocalić uciekli do Czortkowa i Kopyczyniec, gdzie szukali schronienia wśród Polaków. Tej nocy zginął również krewny Józefy 22-letni Bronisław Nakoniczewski, którego Ukraińcy wyśledzili jak wychodził od narzeczonej Janiny Olejnik. Jedną z nielicznych osób, które ocalały z pogromu była siostra Józefy – Maria Ciemny, która schowała się pod ołtarzem w kościele. W 1944 r. Józefa została siłą włączona wraz z dwiema siostrami Marią i Hanną do formowanej 2 Armii Wojska Polskiego (WP). Czerwonoarmiści zabrali łącznie 39 dziewczyn do Łopuszni położonej na granicy z ZSRR. Marii udało się stamtąd uciec i wrócić do Majdanu (po jakimś czasie wyszła za mąż za brata swojego pierwszego męża, Fabiana Czarnieckigo). Następnie Józefę i Hannę przewieziono z Łopuszni do Żytomierza i przydzielono do obsługi sanitarnej, pomocy w pralni, kuchni i magazynów oraz pracy w łączności. J. Ciemny służąc w wojsku jako telefonistka przeszła wraz siostrą cały szlak 2 Armii WP. Brała udział w działaniach wojennych na terytorium Polski oraz w operacjach łużyckiej i praskiej. W maju 1945 r. jednostka Józefy stacjonowała w Klitten niedaleko Zgorzelca. Tam też żołnierze zostali zdemobilizowani.
Po II wojnie światowej, w 1946 r. rodzina Ciemnych przyjechała pierwszym transportem przesiedleńczym do Krzepowa k. Głogowa. Tam w tragicznych okolicznościach zginął jej 12-letni brat Jan (rozerwał go niewybuch). Po jego śmierci Józefa przeniosła się do Gołuszowic, w pow. głubczyckim (zaraz po wojnie miejscowość nazywała się Krzyżanowice). 31 marca 1946 r. wyszła za mąż za Józefa Nakoniczewskiego (ur. 1.03.1920 w Majdanie, zm. 17.08.1990 r. w Gołuszowicach), który pracował najpierw dorywczo, potem przy kampanii buraczanej w Baborowie, a w latach 70. XX w. w PKS-e jako pracownik fizyczny. Jej siostra Marysia, wyjechała w 1963 r. do Kanady. Po wojnie J. Nakoniczewska pracowała wraz z mężem na gospodarce. Dorabiała chodząc do lasu sadzić drzewa.
Odznaczona: Medalem za udział w walkach o Berlin (1969), Odznaką Weterana Walk o Niepodległość (1985), Krzyżem na 100-lecie Związku Inwalidów Wojennych RP (2019), otrzymała stopień podporucznika WP w stanie spoczynku, przyznany przez Prezydenta RP (2000), stopień porucznika WP w stanie spoczynku, przyznany przez Ministra Obrony Narodowej (2004).
Spoczęła na Cmentarzu Komunalnym w Gołuszowicach.
Bibliografia przedmiotowa
Szymczyna A., Maler K., Kresowi mieszkańcy ziemi głubczyckiej, t. 2, Głubczyce 2018, s. 640-657.
Wywiad przeprowadzony w Gołuszowicach, pow. głubczycki z Józefą Nakoniczewską 10.09.2015 r. (Nagranie w zbiorach Arkadiusza Szymczyny).
Autor hasła
Arkadiusz Szymczyna [sierpień 2022 r.]