Henryk Rachfalski

ur. 4.05.1932 r. w Chyrowie, woj. lwowskie (obecnie Ukraina), zm. 9.06.1987 r. w Opolu – artysta malarz.

Imię i nazwisko	Henryk Rachfalski
Data i miejsce urodzenia	4.05.1932, Chyrów
Data i miejsce śmierci	9.06.1987, Opole
Zawód	artysta malarz

Henryk Rachfalski urodził się w rodzinie rzemieślniczej, jako syn Władysława i Celiny z domu Piróg. Nosił imiona “Zenon Henryk”, ale pierwszego z nich nigdy nie używał. Po wojnie, kiedy Chyrów znalazł się w ZSRR, w wyniku przesiedlenia zamieszkał wraz z rodziną w pobliskim Przemyślu. W latach 1946–1949 uczęszczał do gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu. W tym czasie zetknął się z Marianem Strońskim, przemyskim artystą, który w okresie międzywojennym utrzymywał żywe kontakty ze środowiskiem paryskim. Stroński od 1947 r. prowadził w Przemyślu Wolne Studium Rysunku i Malarstwa, które władze zlikwidowały w 1953 r. Było to miejsce, które wywarło niezwykły wpływ na H. R. Po doświadczeniach zdobytych pod okiem Strońskiego, od 1951 r. Rachfalski kontynuował studia na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uczył się m. in. w pracowni malarstwa sztalugowego prof. Jerzego Fedkowicza i w pracowni malarstwa monumentalnego prof. Wacława Taranczewskiego. Absolutorium uzyskał w 1955 r. Po studiach na krótko zamieszkał w Rzeszowie, gdzie był jednym z założycieli rzeszowskiej Grupy XIV, niedługo pracował w Liceum Sztuk Plastycznych w Jarosławiu. Wreszcie, w 1958 r. osiadł w Opolu, gdzie pozostał do śmierci. Zamieszkał w sublokatorskim pokoju przy ul. Koraszewskiego u Marii Styllok, którą nazywał swoją drugą matką i którą opiekował się aż do jej śmierci w 1975 r. Artysta w Opolu pracował zawodowo jako nauczyciel malarstwa i rysunku: w Ognisku Kultury Plastycznej (1958–59), szkole podstawowej nr 14 (1960–1962), Zasadniczej Szkole Handlowej (1960–1964). Równocześnie od 1960 do 1978 r. prowadził zajęcia plastyczne w Młodzieżowym Domu Kultury. Od 1978 r. Rachfalski utrzymywał się wyłącznie z pracy artystycznej, od końca lat 70. XX w. dysponował pracownią w jednym z wieżowców na opolskim rondzie. W 1965 r. H.R. wstąpił do opolskiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), w latach 1967–1969 był członkiem jego zarządu, a latach 1972–1974 sekretarzem zarządu. W ZPAP Rachfalski dał się poznać jako ceniony organizator plenerów. To on organizował pierwszy plener opolskiego środowiska artystycznego, który odbył się w Paczkowie w 1967 r. Był wielokrotnym komisarzem i uczestników plenerów malarskich w Paczkowie, Głogówku i w Górze św. Anny. Zajmował się malarstwem sztalugowym. W początkowym okresie chętnie stosował efekty fakturowe, które później całkowicie zarzucił na rzecz dużych płaszczyzn mocnego, dekoracyjnego, cienką warstwą kładzionego koloru. W swojej twórczości największą uwagę poświęcał portretom i kompozycjom figuralnym, z głębokim podkreśleniem psychologicznej prawdy o modelu. Malował też pejzaże i dekoracyjne kompozycje kwiatowe. Często pokazywał swoje prace, w odróżnieniu od pozostałych członków środowiska nie stronił od wystaw w “zwykłych” miejscach, np. kawiarniach. Bardzo często wystawiał swoje obrazy w Klubie Związków Twórczych przy Rynku Większe wystawy malarstwa Rachwalskiego odbyły się w 1974 r. w Muzeum w Raciborzu, w 1975 r. w Warszawie (w galerii MDM, w ramach pokazu Opolszczyzny na Panoramie XXX-lecia PRL), w 1976 r. w opolskim Biurze Wystaw Artystycznych (z okazji dwudziestolecia pracy twórczej), w 1977 r. w Muzeum w Grudziądzu oraz w BWA w Legnicy, Koninie i Białymstoku, w 1978 r. w Muzeum Okręgowym w Przemyślu. Brał udział w wielu wystawach zbiorowych opolskiego środowiska artystycznego, z powodzeniem uczestniczył także w regionalnych konkursach artystycznych (m.in. I nagroda w konkursie “Najlepszy obraz roku” w 1966 r., I nagroda w konkursie “Człowiek i Ziemia” w 1974 r.).

Rachfalski był niezwykle barwną postacią opolskiego świata sztuki, także ze względu na wyrazistą autokreację. I. Rzeźniczek, prowadząca niegdyś w Opolu galerię sztuki, bliska znajoma malarza i autorka pracy magisterskiej o jego twórczości, wspominała w audycji radiowej:

[…] zawsze było trochę teatralności w jego zachowaniu, pewnej gry, pewnej pozy […]. Odgrywał dla siebie i dla innych pewną sztukę. […] Styl Henryka był paradny, ozdobny szalenie. [Rzeźniczek I., Opolski artysta malarz Zenon Henryk...].

Wielu znajomych doceniało jego osobisty urok i niezwykłą gościnność. Artysta z przyjemnością regularnie urządzał kameralne przyjęcia, na które sam, z wielką wprawą, przygotowywał rozmaite potrawy, a towarzystwo dobierał tak, aby spotykały się osoby, które znajdą przyjemność we wzajemnym spotkaniu. Przez kilka ostatnich lat życia Rachfalski chorował, w okresach lepszego zdrowia wciąż malował. Od 1985 r. był członkiem opolskiego oddziału Związku Polskich Artystów Malarzy i Grafików. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum w Raciborzu, Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie i Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Odznaczony: Srebrnym Krzyże Zasługi (1975).

Artysta zmarł przedwcześnie, w wieku 55 lat. Zgodnie ze swoim życzeniem, został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Przemyślu.

Bibliografia przedmiotowa

Z przepustką do środka życia [z Zenonem Henrykiem Rachfalskim rozmawia M. Markusz], „Trybuna Opolska” 1975, nr 283, s. 4.

Henryk Rachfalski, List otwarty [dot. art. S. Chacińskiego Bieda za milion], „Opole” 1981, nr 3, s. 19.

Maluję dla ludzi [z Zenonem Henrykiem Rachfalskim rozmawia R. Konieczna], „Trybuna Opolska” 1983, nr 132, s. 6.

Konieczna R., Plastyk w szkole, „Trybuna Opolska” 1961, nr 303, s. 4.

Borowiecka Maria, Na tropach piękna, „Trybuna Opolska” 1965, nr 144, s. 6.

Konieczna R., Interesująca wystawa plastyczna, „Trybuna Opolska” 1965, nr 296, s. 3.

(b), Impresje na temat wystawy, „Trybuna Opolska” 1965, nr 298, s. 5.

Zenon Henryk Rachfalski. Katalog wystawy malarstwa [wystawa w KZT w Opolu], Opole 1966.

Konieczna R., Wystawa H. Rachfalskiego, „Trybuna Opolska” 1966, nr 259, s. 4

Katalog wystawy malarstwa [Z. H. Rachfalskiego w kawiarni „Teatralna” w Opolu], Opole 1967.

Konieczna R., Pochwała sztuki Henryka Rachfalskiego, „Trybuna Opolska” 1968, nr 75, s. 4.

Ligocki A., Plastyka na Opolszczyźnie, Opole 1968, s. 60–61.

J.G. [Goczoł J., Zenon Henryk Rachfalski, „Opole” 1970, nr 4, s. 35.

Konieczna R., Wystawa obrazów w ADM, „Trybuna Opolska” 1970, nr 2, s. 4.

Konieczna R., Dobry pomysł, „Trybuna Opolska” 1970, nr 30, s. .4

Konieczna R., Opolscy artyści. Pracowitość i temperament twórczy, „Trybuna Opolska” 1972, nr 312, s. 4.

Ligocki A., Henryk Rachfalski, „Opole” 1972, nr 12, s. 31.

Zenon Henryk Rachfalski. Malarstwo [katalog wystawy w KZT w Opolu, styczeń 1973], [Opole 1972].

Zenon Henryk Rachfalski. Malarstwo [katalog wystawy w Legnicy], Opole 1972.

Ligocki A., Wystawa Henryka Rachfalskiego, „Trybuna Opolska” 1973, nr 23, s. 3.

Konieczna R., Dwie wystawy malarskie H. Rachfalskiego, „Trybuna Opolska” 1973, nr 96, s. 4.

Malarstwo portretowe Henryka Rachfalskiego [katalog wystawy w Muzeum w Raciborzu], Racibórz 1974.

Konieczna R., Rachfalski – portrecista, „Trybuna Opolska” 1974, nr 44, s. 4.

Lejman K., Henryk Rachfalski, „Poglądy” 1974, nr 6, s. 4.

Opolszczyzna w Warszawie. Panorama XXX-lecia. Zenon Henryk Rachfalski [katalog wystawy], [Opole 1975].

Markusz M., Henryk Rachfalski – laureatem Nagrody Roku. Z przepustką do środka życia, „Trybuna Odrzańska” 1975, nr 283, s. 4.

Rustecki W., Rachfalski z „Grupy XIV”, „Argumenty” 1975, nr 30, s. 13.

Henryk Rachfalski. Wystawa malarstwa z okazji 20-lecia pracy twórczej [katalog], Opole 1976.

Henryka Rachfalskiego opisanie człowieka (jubileuszowe), „Opole” 1976, nr 7, s. 30.

Konieczna R., Ciekawe wystawy, „Trybuna Odrzańska” 1976, nr 140, s. 4.

Henryk Rachfalski. Malarstwo. Katalog wystawy [Muzeum w Grudziądzu], Grudziądz 1977

Adamski A., Dramat i groteska starości, „Polska” 1977, nr 12, s. 40–41.

Konieczna R., W galerii BWA. Wystawa stypendystów, „Trybuna Odrzańska” 1977, nr 254, s. 4.

Zenon Henryk Rachfalski. Wystawa malarstwa [katalog wystawy w Muzeum Okregowym w Przemyślu], Przemyśl 1978.

Chaciński S., Bieda za milion, „Opole” 1981, nr 2, s. 6–7.

Rzeźniczek I., Opolski artysta malarz Zenon Henryk Rachfalski i jego epoka. Życie, działalność, twórczość [praca magisterska pod kierunkiem T. Gospodarka, mps], Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Opole 1983.

Zenon Henryk Rachfalski. Malarstwo [katalog wystawy w KZT w Opolu], Opole 1984

Plastyka opolska w 40-leciu PRL [katalog wystawy], Opole [1984], s. 69–71

Zienkiewicz K., Malarstwo Henryka Rachfalskiego, „Trybuna Opolska” 1985, nr 16, s. 4

Henryk Rachfalski, „Opole” 1987, nr 8, s. 26

Konieczna R., Będzie żył w swoich obrazach, „Trybuna Opolska” 1987, nr 137, s. 4

O życiu i twórczości Zenona Henryka Rachfalskiego (1932–1987), „Wczoraj, Dzisiaj, Jutro” 1988, nr 3/4, s. 70–81

Zenon Henryk Rachfalski (1932–1987) [katalog wystawy pośmiertnej], Opole 1989

Lejman K., Zenon Henryk Rachfalski – malarstwo, „Almanach Miejski Opolanin” 2002, s. 193.

Kropiowski Ł., Klatka, koryto i zły bliźniak. Kompozycje metaforyczne Zenona Henryka Rachfalskiego, „Artpunkt” 2009, nr 1, s. 11–12.

Zielińska T., Sławni, zapomniani, Opole 2019, s. 180-189.

Blisko i daleko [audycja o Zenonie Henryku Rachfalskim], real. Witold Nowicki, 1987, Archiwum Radia Opole A 2478.

beta.rachwalski.pl, [dostęp: 20.10.2022 r.].

Autor hasła

Joanna Filipczyk