Henryk Buszko

ur. 3.09.1924 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 31.07.2015 w Katowicach – architekt.

Imię i nazwisko	Henryk Buszko
Data i miejsce urodzenia	3.09.1924, Lwów
Data i miejsce śmierci	31.07.2015, Katowice
Zawód	architekt

Henryk Buszko był synem Jana i Henryki z d. Łuczak (ślub 21.07.1920 r. w kościele św. Antoniego we Lwowie), miał siostrę Irenę. We Lwowie mieszkał zaledwie kilka lat, po śmierci ojca przeniósł się z matką do Hrubieszowa, gdzie w latach 1930–1936 uczył się w Szkole Podstawowej im. Marszałka J. Piłsudskiego i od 1933 r. działał w harcerstwie. Potem rodzina przeniosła się do Nowego Targu. Tam uczęszczał do gimnazjum im. Seweryna Goszczyńskiego i kontynuował działalność harcerską. Po wybuchu II wojny światowej, jako ochotnik walczył w obronie Podhala w Kompanii Przysposobienia Wojskowego, potem wraz z jednostką trafił przez Brzeżany, Podhajce do Tłumacza, woj. stanisławowskie (obecnie Ukraina). Dostał się do sowieckiej niewoli, ale 4 października 1939 r. jako gimnazjalista został zwolniony i wrócił do Nowego Targu. W 1944 r. ukończył tam 3-klasową Średnią Szkołę Techniczno-Wodno-Melioracyjną z polskim językiem wykładowym, filię Krakowskiej Szkoły Przemysłowej. W 1944 r. rozpoczął studia na tajnych kompletach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w Zakopanem, gdzie m.in. poznał Aleksandra Frantę – swojego wieloletniego partnera zawodowego oraz przyjaciela. Po uruchomieniu Wydziału Architektury na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie H.B. przeniósł się do Krakowa. Studia ukończył w 1949 r. i w tym roku wstąpił do Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). Od 1949 do 1958 r. pracował w Katowicach jako czynny architekt w Miastoprojekcie Katowice w zespole autorskim (tzw. „Zielone Konie”) z Jerzym Gottfriedem oraz Aleksandrem Frantą. Od 1958 do 2001 r. był współkierownikiem (wraz z Aleksandrem Frantą) autorskiej Pracowni Projektowej Budownictwa Ogólnego w Katowicach. W latach 1956–1958 był prezesem Zarządu Oddziału Katowice SARP, a w latach 1965–1969 i 1972–1975 r. prezesem Zarządu Głównego SARP. Prowadził wykłady i ćwiczenia w Katedrze Projektowania Architektonicznego prof. Zygmunta Majerskiego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Był członkiem Komisji Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk, członkiem Rady Międzynarodowej Unii Architektów (1972–1975), honorowym członkiem Amerykańskiego Instytutu Architektury AIA (1974 r.), honorowym członkiem Stowarzyszenia Architektów Meksyku. W 2009 r. otrzymał honorowy tytuł „Osobowość Budownictwa Śląskiego”.

Był autorem i współautorem wielu ważnych i słynnych projektów i realizacji jak: Dom Kultury Huty „Zgoda” w Świętochłowicach, 1954–1955; Gmach Okręgowej Rady Związków Zawodowych w Katowicach, 1950–1954; Teatr Ziemi Rybnickiej (obecnie Rybnickie Centrum Kultury) w Rybniku, 1958–1964; Osiedle Tysiąclecia w Katowicach, 1958–1979; Osiedle Walentego Roździeńskiego w Katowicach, tzw. „Gwiazdy” (1967–1979); Kompleks Leczniczo-Rehabilitacyjna w Ustroniu-Zawodziu, tzw. „Piramidy” (1967–1978), kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św. i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach 1979–1981; kościół pw. Matki Boskiej Piekarskiej na Osiedlu Tysiąclecia w Katowicach (1985–1990); Zespół Szkół Artystycznych na Osiedlu Tysiąclecia w Katowicach (1991).

H.B. był także autorem prac naukowych i publikacji z zakresu architektury, urbanistyki, technologii budownictwa, opracowywał opinie i ekspertyzy, wygłaszał referaty na konferencjach. Angażował się w wiele społecznych przedsięwzięć, m.in. był przewodniczącym Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Jerzego Ziętka

17 lipca 1948 r. ożenił się z Józefą z d. Brzoza, mieli córkę Martę, anglistkę i syna Jana, architekta.

Odznaczony m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1956 r.), Brązową, Srebrną i Złotą Odznaką SARP, Brązowym Medalem za Zasługi dla Obrony Kraju (1966 r.), Złotą Odznaką Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego (1968 r.), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1969 r.), Odznaką Honorową Naczelnej Organizacji Technicznej (1972 r.), Medalem imienia Brata Alberta (2001 r.), Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (2008 r.), Medalem „Pro Memoria” (2008 r.), Medalem imienia prof. Zygmunta Majerskiego (2010 r.).

Nagrodzony: honorową Nagrodą SARP (1975 r.), Nagrodą Karola Miarki (2012 r.).

W 2013 r. w ramach projektu Biblioteki Śląskiej „Śląskie Portrety Mówione” nagrano film-wywiad z H.B., w 2014 r. w Bibliotece Śląskiej odbył się benefis architekta, a w Galerii Architektury SARP w Katowicach zorganizowano wystawę „Gwiazdy i kukurydze” prezentującą dorobek architektoniczny H.B. Wystawa dostępna jest w wersji cyfrowej w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej https://sbc.org.pl/Content/359921 [dostęp 18.12.2022].

Pochowany na cmentarzu parafialnym przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem.

Bibliografia podmiotowa

Buszko H., Próba oceny aktualnej sytuacji architektury polskiej i zawodu architekta. Referat prezesa SARP kol. Henryka Buszko na walny zjazd delegatów SARP, 1967, Warszawa 1967.

Buszko H., Moje rozmyślania o mieszkaniu, Warszawa 1982.

50 lat architektury i urbanistyki w Polskiej Akademii Nauk, red. H. Buszko i in., Wrocław 2002.

Złota księga pomnika generała Jerzego Ziętka w Katowicach, wielkiego gospodarza, syna ziemi śląskiej, red. H. Buszko, Katowice 2007.

Filmoteka Śląskich Portretów Mówionych. Henryk Buszko, Katowice 2013 r. [rejestracja filmowa wywiadu].

Bibliografia przedmiotowa

Barucki T., Zielone Konie. Henryk Buszko, Aleksander Franta, Jerzy Gottfried, Warszawa 2015.

Buszko & Franta. 45 lat twórczości architektonicznej Henryka B. Buszki, Aleksandra L. Franty. 1949–1994, Katowice 1994.

Reflektory. Interdyscyplinarne spojrzenie na dziedzictwo architektury Górnego Śląska drugiej połowy XX wieku, red. M. Żmudzińska-Nowak, I. Herok-Turska, Katowice 2017.

Henryk Buszko, wystawa https://sbc.org.pl/Content/359921, [dostęp: 18.12.2022]

Twórcy Śląskiej Architektury. Portrety. Henryk Buszko i Aleksander Franta.

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication//381969/edition/359926 [dostęp: 18.12.2022]

Benefis H. Buszki https:https://www.facebook.com/watch/?v=559224141427590 [dostęp: 18.12.2022]

https://archimemory.pl/pokaz/henryk_bronislaw_buszko,5586 [dostęp: 18.12.2022]

Autor hasła

Dominika Śliwińska [listopad 2022 r.]