Helena Kasparek

ur. 12.10.1904 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 23.08.1972 w Bytomiu – pianistka, pedagog, muzykolog.

Imię i nazwisko	Helena Maria Kasparek
Data i miejsce urodzenia	12.10.1904, Lwów
Data i miejsce śmierci	23.08.1972, Bytom
Zawód	pianistka, pedagog, muzykolog

Helena Kasparek byłą córką Juliana, lekarza chorób wewnętrznych oraz Ewy Marii Franciszki z d. Thullie. Miała starszą o dwa lata siostrę Annę oraz młodszego brata Zygmunta. Maturę zdała w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi we Lwowie w 1923 r. Studia pianistyczne odbyła w Szkole Muzycznej Sabiny Kasparek we Lwowie, gdzie w latach 1918–1927 kształciła się pod kierunkiem Wiktora Łabuńskiego. Pracę pedagogiczną, jako profesor klas fortepianu oraz przedmiotów teoretycznych, rozpoczęła w 1924 r. Zatrudniona została w Szkole Muzycznej Sabiny Kasparek znajdującej się naprzeciw jej mieszkania, usytuowanego na I piętrze kamienicy mieszczącej się na rogu ulic Klonowicza i Kochanowskiego. Tam prowadziła klasę fortepianu do 1939 r. Do grona jej uczniów należeli m.in.: Tadeusz Machl oraz Jerzy Habela, muzykolog, pedagog, współautor książki Lwowskie piosenki uliczne, kabaretowe i okolicznościowe. Jedna z uczennic H.K. Wanda Niemczycka Babel tak wspominała swoją nauczycielkę

Moja następna nauczycielka fortepianu, którą została dr Helena Kasparkówna (panna Hala) była wprost znakomitym, ale surowym i bardzo wymagającym nauczycielem, maksymalnie poświęcającym swój czas uczniom. Moje obowiązkowe u niej lekcje odbywały się w jej domu, co pozwalało jej dowolnie wydłużać ich czas, powiększając moje tortury […] panna Halusia była nieugięta, karząc mi nieraz po kilkanaście razy powtarzać jakieś trudniejsze pasaże, arpeggia czy akordy tym bardziej, że zbliżał się termin corocznego popisu uczniów Szkoły, wówczas nazywanego „produkcją” klas różnych instrumentów, chóru i rytmiki. Ta „produkcja” zawsze miała miejsce w sali Kasyna i Koła Literacko – Artystycznego przy ul. Akademickiej 13. https://www.lwow.com.pl/wanda/kochanowskiego.html [dostęp 13.11.2022 r].

Równolegle ze studiami pianistycznymi H.K. prowadziła prace nad historią i teorią muzyki pod kierunkiem profesora Adolfa Chybińskiego, na Wydziale Muzykologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a głównym obszarem jej zainteresowań były siedemnasto- i osiemnastowieczne zabytki polskiej muzyki kościelnej. Uzyskawszy w 1927 r. dyplom ukończenia studiów pianistycznych doskonaliła zdobyte umiejętności na dwuletnim kursie koncertowym pod kierunkiem profesora Egona Petriego. W 1932 r. obroniła pracę doktorską na podstawie rozprawy „Przyczynki do historii polskiej mszy a cappella między r. 1670 i 1734”. W czasie II wojny światowej, w latach 1939–1941 oraz 1944–1946, nauczała w szkołach średnich oraz w Państwowym Konserwatorium we Lwowie. W tym czasie prowadziła też tajne kursy gry na fortepianie. W 1946 r. przyjechała na Śląsk i zamieszkała w Bytomiu. Pracę pedagogiczną prowadziła m.in. w Państwowym Liceum i Gimnazjum Muzycznym w Katowicach, Spółdzielni Pracy – Instytut Muzyczny w Zabrzu (1946–1949), Państwowej Szkole Muzycznej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Bytomiu (1952–1966) oraz Państwowej Szkole Muzycznej w Chorzowie (1946–1959). Od 1947 r. pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, gdzie prowadziła lekcje gry na fortepianie na Wydziale Pedagogicznym (późniejszym Wydziale Wychowania Muzycznego) oraz Wydziale Kompozycji, Teorii i Dyrygentury. Od 1 września 1952 do 30 września 1963 r. sprawowała stanowisko zastępcy profesora. 22 listopada 1963 r. uczestniczyła w sesji naukowej „Ryszard Wagner a polska kultura muzyczna”, zorganizowanej przez Bibliotekę PWSM w Katowicach, podczas której wygłosiła referat „Dzieła Wagnera w świetle polskiej krytyki muzycznej”.  Od 1958 r. była członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. W 1968 r. zakończyła pracę w katowickiej Uczelni i przeszła na emeryturę.

Pochowana na cmentarzu przy ul. Piekarskiej w Bytomiu.

Bibliografia przedmiotowa

Akta osobowe Heleny Kasparek, Archiwum Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach.

Gołębiowski W., Koncerty – Opera – Operetka. Wieczór muzyczny, „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1925/26, nr 2, s. 3.

Gołębiowski W., Koncerty – Opera – Operetka. Wieczór muzyczny, „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1925/26, nr 7, s. 4.

Bańkowska K., Z popisów uczniowskich, „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1927, nr 9, s. 3.

Hausman W., Produkcje uczniowskie, „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1933, nr 75, s. 4.

Chybiński A., W obronie muzykologii polskiej, „Muzyka” 1934, nr 6-7 (116-117), s. 271.

Produkcja muzyczna szkoły S. Kasparek, „Dziennik Polski”. R.4, 1938, nr 171, s. 6.

15 lat Państwowej Szkoły Muzycznej w Bytomiu, 1945–1960, Bytom 1960, s. 13.

30 lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach. 1929–1959, red. L. Markiewicz, Kraków, 1960, s. 114.

Sprawozdanie za rok akademicki 1961/62, Katowice 1962, s. 2, 45.

Sprawozdanie za rok akademicki 1967/68, Katowice 1968, s. 10.

Dwudziestopięciolecie PLM w Katowicach 1945–1970, red. F. Kisielińska i A. Warykiewicz, Katowice 1970, s. 25.

Markiewicz L., Udział lwowian w życiu muzycznym Śląska, [W:] Wszechnica górnośląska. 2, Udział lwowian w życiu społecznym Górnego Śląska. Katowice 1991, s. 67.

Jubileusz 50-lecia Państwowej Szkoły Muzycznej Stopnia Podstawowego i Licealnego im. Fryderyka Chopina w Bytomiu, red. T. Pokryszka, U. Sołtysik, Bytom 1995, s. 14.

80 lat. Szkoła Muzyczna w Zabrzu 1917–1997. Zabrze 1997, s. 13.

Państwowe Liceum Muzyczne im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, 1937–1997, red. J. Zimnik, Katowice [1998], s. 18.

Leksykon Polskich Muzyków Pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, red. K. Janczewska-Sołomko, Kraków 2008, s. 212.

Mazepa L., Z dziejów wyższego szkolnictwa muzycznego we Lwowie, [w:] Między muzykologiczną refleksją a pedagogiczną pasją, Katowice 2008, s. 190.

Piekarski M., Przerwany kontrapunkt, Warszawa 2017, s. 221, 223.

Niemczycka Babel W., Z dziennika podróży w czas przeszły, https://www.lwow.com.pl/wanda/kochanowskiego.html [dostęp 13.11.2022].

Autor hasła

Monika Bieda [październik 2022 r.]