Edmund Romer

ur. 18.02.1904 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 10.10.1988 r. w Gliwicach – inżynier elektryk, profesor Politechniki Śląskiej, wybitny specjalista w dziedzinie miernictwa oraz konstrukcji przyrządów pomiarowych.

Imię i nazwisko	Edmund Romer
Data i miejsce urodzenia	18.02.1904, Lwów
Data i miejsce śmierci	10.10.1988, Gliwice
Zawód	inżynier elektryk, pracownik akademicki

Edmund Romer był synem Eugeniusza, wybitnego geografa, twórcy polskiej kartografii, profesora Uniwersytetów we Lwowie i w Krakowie oraz Jadwigi z domu Rossknecht. Miał brata Witolda, profesora Politechniki Wrocławskiej. W 1922 r. ukończył gimnazjum we Lwowie, po czym rozpoczął studia z elektrotechniki na Politechnice w Wolnym Mieście Gdańsku. Pracę dyplomową na temat elektryfikacji linii kolejowej Gdańsk-Gdynia obronił w grudniu 1927 r. uzyskując tytuł inżyniera elektryka. Po studiach pracował przez pół roku w koncernie elektrotechnicznym AEG (Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft)  w Katowicach, a następnie w latach 1928–1929 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Poznaniu (jako ochotnik) i ukończył ją ze stopniem – pilot plutonowy podchorąży. Po powrocie do Lwowa, realizując swoje zamiłowanie konstruktorskie, założył Zakład Pomocy Naukowych, wytwarzający szeroki asortyment przyrządów laboratoryjnych do nauki fizyki i elektrycznych przyrządów pomiarowych. Firma szybko się rozwijała, z trzech zatrudnionych osób w 1929 r. do ok. 200 osób w 1939 r. Oprócz nadzoru nad firmą, E.R. zajmował się opracowywaniem teorii, konstrukcji i technologii produkcji nowoczesnych elektrycznych przyrządów pomiarowych i samochodowego osprzętu pomiarowego, m.in. tachometrów. Przed wybuchem II wojny światowej został zmobilizowany do 6. Pułku Lotnictwa i wraz z nim internowany w Rumunii, skąd trafił do Turcji, a potem do Palestyny. Tam pracował jako inżynier w samochodowych warsztatach remontowych Wojska Polskiego. W 1943 r. z powodu choroby oczu został wysłany do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł operacje okulistyczne i po długim leczeniu wrócił do kraju w 1946 r. Zamieszkał w Bytomiu i podjął pracę w spółdzielni „Ognisko”, założonej przez byłych pracowników jego lwowskiej fabryki, produkującej przyrządy do nauczania fizyki. W 1949 r. został zatrudniony w Politechnice Śląskiej, gdzie w 1949 r. przejął od prof. Tadeusza Malarskiego (zob. osobne hasło) organizowany przez niego w Gliwicach Zakład Optyki i Mechaniki Precyzyjnej (ZOMP). W krótkim czasie rozwinął ten zakład – z 3 do 80 zatrudnionych osób. Produkowano tam dużo przyrządów pomiarowych, aparatury naukowej i badawczej. Wykonano szereg urządzeń i projektów dla przemysłu, głównie w zakresie aparatury pomiarowej, ale także unikatowej aparatury badawczej. Zakład podjął produkcję deficytowych części aparatury pomiarowej, co uniezależniło Polskę od dostaw zagranicznych. Kierował ZOMP do 1961 r. Od 1953 r. był również zatrudniony w Instytucie Hutnictwa (później Instytut Metalurgii) w Gliwicach jako doradca ds. budowy aparatury pomiarowej i naukowo-badawczej. Ponadto prowadził pracę dydaktyczną, wykładając zagadnienie pomiarów przemysłowych w Politechnice Śląskiej. W 1955 r. otrzymał tytuł docenta. W latach 1958–1964 kierował zorganizowanym przez siebie Zakładem Miernictwa Wielkości Nieelektrycznych przy Katedrze Miernictwa Elektrycznego. W latach 1958–1960 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego. Miał duży wkład w powstanie Wydziału Automatyki, gdzie objął w 1964 r. Katedrę Miernictwa Przemysłowego, organizując tam nowe laboratorium. W 1965 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1971 r. profesora zwyczajnego, zostając wówczas zastępcą dyrektora ds. nauki Instytutu Automatyki Przemysłowej i Pomiarów. Wypromował pięciu doktorów, wychował całe pokolenie wysoko cenionych specjalistów konstruktorów przyrządów pomiarowych i aparatury naukowej. Jest autorem sześciu podręczników i skryptów, a także autorem i współautorem ponad 40 artykułów i 20 patentów. W latach 1957-1958 był członkiem Rady Naukowej przy Zakładzie Aparatury Naukowej Polskiej Akademii Nauk (PAN), a od 1961 r. Sekcji Budowy Przyrządów Precyzyjnych i Drobnych Mechanizmów Komitetu Budowy Maszyn PAN. Należał do Komitetu Metrologii PAN, Komisji Metrologii PAN Oddziału w Katowicach. Od 1963 r. był członkiem Rady Naukowej Głównego Urzędu Miar i Centralnego Urzędu Jakości i Miar, od 1969 r. członkiem Komitetu Naukowego ds. Naukowo-Badawczych Zakładów Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego w Gliwicach. W latach 1953–1963 był członkiem prezydium Polskiego Komitetu Pomiarów i Automatyki Naczelnej Organizacji Technicznej. Był członkiem, od 1974 r. honorowym, Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. Za całokształt osiągnięć naukowych i konstrukcyjnych został uhonorowany w 1985 r. tytułem doktora honoris causa Politechniki Śląskiej. W 1974 r. przeszedł na emeryturę, spisywał wspomnienia, napisał książkę o swoim ojcu pt. Geograf trzech epok. W małżeństwie z Krystyną Miączyńską miał córkę Marię i syna Tomasza, prof. medycyny, endokrynologa.

Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1954 r.), Odznaką „Zasłużony Racjonalizator Produkcji” (1955 r.), Złotą Odznaką Pamiątkową Politechniki Śląskiej (1960 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973 r.).

E.R. upamiętniony został tablicą odsłoniętą 17 czerwca 2005 r. w holu I piętra budynku Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki przy ul. Akademickiej 16 w Gliwicach.

Pochowany na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach.

Bibliografia podmiotowa

Romer E., Pomiary temperatury w technice. Metody i przyrządy, Wrocław 1951.

Romer E., Pomiar temperatury, Warszawa 1955.

Romer E., Przemysłowe pomiary składu chemicznego w zastosowaniu do automatyki, Gliwice 1966.

Romer E., Przemysłowe pomiary temperatury, Gliwice 1967.

Romer E., Miernictwo przemysłowe, Warszawa 1970.

Romer E., Geograf trzech epok, Warszawa 1985.

Patenty E. Romera, m.in.: Dźwigniowy dynamometr do mierzenia momentu sprężynek włosowych (świadectwo autorskie nr 1082, 1953); Urządzenie do nawijania sprężynek włosowych (patent 36873 od 3.09.1953); Waga pierścieniowa (patent 40999 od 18.10.1957).

Bibliografia przedmiotowa

Białkiewicz Z., Romer Edmund Jan, [w:] Słownik biograficzny techników polskich, t. 15, Warszawa 2004, s. 118-121.

Białkiewicz Z., Edmund Romer (1904–1987), [w:] Polacy zasłużeni dla elektryki: Początki elektrotechnicznego szkolnictwa wyższego, pionierzy elektryki, red. J. Hickiewicz, Warszawa-Gliwice-Opole 2009, s. 321-329.

Frączek J., Wspomnienie o Profesorze Edmundzie Romerze, „Pomiary Automatyka Kontrola” 2004, nr 9.

Zagajewski T., Profesor Edmund Romer, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Automatyka” 1992, nr 1090.

Autor hasła

Jerzy Hickiewicz, Piotr Rataj [listopad 2022 r.]