Danuta Baduszkowa

właściwie Karolina Helena Dostalík, 1 v. Baduszkowa, 2 v. Korzeniowska, ur. 10.10.1919 r. w Stryju (obecnie Ukraina), zm. 15.12.1978 r. w Gdyni – reżyserka, organizatorka życia teatralnego na Śląsku, dyrektorka teatrów muzycznych.

Imię i nazwisko	Danuta Baduszkowa
Data i miejsce urodzenia	10.10.1919, Stryj
Data i miejsce śmierci	15.12.1978, Gdynia
Zawód	reżyserka, dyrektorka teatrów muzycznych

Danuta Baduszkowa była córką Heleny i Bogdana Dostalíka, dyrektora browaru na Morawach. Kształciła się we Lwowie w Państwowym Żeńskim Gimnazjum im. Królowej Jadwigi, gdzie w 1937 r. zdała maturę. Równolegle uczyła się gry na fortepianie u prof. Wandy Głuszkiewicz. Zamierzała studiować na Wydziale Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki w Warszawie, ale ze względów rodzinnych pozostała we Lwowie. Tutaj w latach 1937-1940 studiowała w Akademii Handlu Zagranicznego. 31 sierpnia 1939 r. w parafii św. Mikołaja we Lwowie zawarła związek małżeński z Detlefem Baduszkiem pochodzącym z Dziedzic w województwie śląskim (od 1958 r. Czechowice-Dziedzice).

W czasie II wojny światowej przeniosła się do teściów. Baduszkowie mieszkali w Dziedzicach (róg ul. Narutowicza i Kochanowskiego), gdzie matka Detlefa prowadziła sklep spożywczy. W okresie okupacji w sklepie tym pracowała Danuta (tak nazywał ją mąż i przyjęła to imię na stałe). W Dziedzicach mieszkała do 1953 r. Zorganizowała tam amatorski zespół teatralny. Pierwsze próby odbywały się w nowym mieszkaniu Baduszków (naprzeciwko dworca kolejowego), a potem grupa została objęta opieką Związku Zawodowego Kolejarzy (ZZK). Odtąd próby odbywały się w świetlicy przedwojennego Domu ZZK przy ul. Konopnickiej. D.B. zorganizowała też zespół dziecięcy, w którym występowały m.in. jej dzieci Jerzy i Dorota. Reżyserem obu grup teatralnych została D.B. Najpierw wystawiano skecze oraz popularne utwory komediowe i muzyczne, a potem repertuar poważniejszy: klasykę polską i autorów współczesnych. Na Festiwalu Sztuk Współczesnych w Warszawie (5-12 maja 1952 r.) zespół otrzymał pierwszą nagrodę za sztukę Zwykła sprawa Adama Tarna. Także D.B. otrzymała pierwszą nagrodę za reżyserię. Było to duże osiągnięcie, bo w konkursie wzięło udział blisko 100 zespołów teatralnych. Po tym sukcesie amatorzy zostali objęci opieką katowickiego Teatru Śląskiego im. Wyspiańskiego i mogli korzystać z instruktażów wybitnych aktorów, a także z kostiumów teatralnych i zasobów technicznych. Teatr Śląski kilkakrotnie występował gościnnie w Czechowicach-Dziedzicach. Z kolei D.B. została skierowana na praktykę reżyserską do Teatru Śląskiego im. Wyspiańskiego w Katowicach u Romana Zawistowskiego. Ukończyła też specjalistyczne kursy i w 1954 r. uzyskała uprawnienia reżysera przedstawień muzycznych. Od 1 lipca 1955 r. do  31 stycznia 1958 r. była asystentem reżysera, a potem reżyserem w Operetce Śląskiej w Gliwicach. Zrealizowała tam swoje pierwsze zawodowe przed­stawienia: operetkę Jeana Gilberta Cnotliwą Zuzannę (1955) i Wolfganga Amadeusza Mozarta Dyrektora te­atru (1956). W tym czasie reżyserowała też w Operetce Poznańskiej, m.in. operetkę Emmericha Kalmana Hrabina Marica (1957).

Ze Śląska wyjechała na początku 1958 r., kiedy to kierownik Operetki Śląskiej Wacław Śniady objął dyrekcję Teatru Muzycznego w Gdańsku, a D.B. została jego etatową reżyserką. Działalność teatru inaugurowało przedstawienie Balu w operze Richarda Heubergera (18.05.1958) w reżyserii D.B. W tym czasie zaangażowała się w tworzenie teatru muzycznego w Gdyni. Przez pewien czas pracowała jeszcze w Teatrze Muzycznym w Łodzi, ale już od 1 maja 1961 r. była kierownikiem artystycznym, a od 1 września 1973 r. została dyrektorem Teatru Muzycznego w Gdyni. Jako jedna z pierwszych w Polsce wprowadziła do repertuaru klasyczny dziś musical My Fair Lady (1965, libr. Alan Jay Lerner, muz. Frederick Loewe), a także w sezonie 1966/1967 założyła Studium Wokalno-Aktorskie przy Teatrze Muzycznym w Gdyni – wówczas jedyną tego typu szkołę w kraju. Obecnie jest to Państwowe Policealne Studium Wokalno-Aktorskie im. D. Baduszkowej w Gdyni.

W ciągu trzy­dziestu trzech lat działalności artystycznej wyreżyserowała sto osiem przedstawień oper i operetek, w tym trzydzieści premier polskich. Dążyła do poszerzenia polskiego repertuaru teatru muzycznego, zamawiała u kompozytorów i literatów musicale oraz komedie muzyczne. Sama była też autorką przekładów i adaptacji librett operetkowych. Ponadto współpracowała z Zespołem Estradowym Marynarki Wojennej „Flotylla”, reży­serowała telewizyjne programy muzyczne i literackie oraz koncerty, m.in.: Ogólnopolski Festiwal Piosenki „Sopot 1972”. Reżyserowała gościnnie w wielu teatrach, m.in. w: Operetce Warszawskiej, Teatrze Muzycznym w Szczecinie, Operze i Operetce w Bydgoszczy, Operze Bałtyckiej, Teatrze Wielkim w Po­znaniu, Teatrze Wielkim w Łodzi, Teatrze Wiel­kim w Warszawie, a także za granicą: w Czeskim Cieszynie, Kijowie i Leningradzie (obecnie Petersburg). Od 1960 r. była członkiem-kandydatem Związku Artystów Scen Polskich (ZASP), a od 1963 r. członkiem-rzeczywistym.

W teatralnym słowniku tak podsumowano jej wyjątkowo prężną i urozmaiconą działalność:

Cechowała ją energia, pomysłowość i silna wola. We własnym zespole cieszyła się dużym autoryte­tem. Teatr Muzyczny w Gdyni za czasów jej dyrekcji miał własne oblicze artystyczne i zwany był „teatrem Baduszkowej”. Doprowadziła do wybudowania dla swojej placówki jednego z najpiękniejszych powo­jennych gmachów teatralnych w Polsce, choć otwarcia jego nie doczekała. Współpracowała z wybitnymi muzykami i plastykami. Miała własną koncepcję nowoczesnego teatru muzycznego i konsekwentnie ją reali­zowała. Uważała, że jest w nim miejsce dla liryki i dla farsy, dla komedii muzycznej, musicalu i operetki klasycznej. Traktowała na równi wszystkie elementy teatru muzycznego. Jako reżyser potrafiła narzucić śpie­wakom rygory dobrego warsztatu aktorskiego i grę z dystansem; jej przedstawienia były na ogół do­wcipne i efektowne. [Słownik biograficzny teatru polskiego, Warszawa 1994, s. 16].

Z kolei Wacław Panek nazwał ją „człowiekiem ruchu” i tak rozpoczął tekst jej poświęcony:

Kim jest naprawdę? W każdym chyba człowieku, w jego osobowości i działaniu, jest pewna cecha lub grupa cech szczególnie charakterystycznych, stanowiących niejako klucz-symbol postaci. Myślę, że symbolem Danuty Baduszkowej jest ruch. Ciągły, niespokojny ruch: dlatego chyba nieustanne poszukiwania teatru wymarzonego, stąd pewne cechy jej reżyserii i scenicznego kształtu utworów przez nią wystawianych w operze i operetce, a także różnorodność realizowanych przez nią przedstawień.[W. Panek, Danuta Baduszkowa – człowiek ruchu, [w]: W. Panek, Kariery i legendy, Warszawa 1987, s. 47].

D.B. miała dwoje dzieci z Detlofem Baduszkiem: syna Jerzego i córkę Dorotę (1944-2013, po mężu Michalską). Wnuk Jerzy Baduszek-Michalski jest aktorem Teatru Muzycznego w Gdyni. Drugim mężem D.B. (ślub w 1958 r.) był aktor i śpiewak Józef Korzeniowski (1934-1993), w latach 1960-1984 śpiewak-solista w Teatrze Muzycznym w Gdyni.

Odznaczona: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski; Złotym Krzyżem Zasługi; odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”; odznaką „Zasłużony Ziemi Gdańskiej”.

Otrzymała tytuł: Honorowego Obywatela Miasta Łodzi; trzykrotnie Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki.

D.B. pochowana została w Gdyni przy głównej alei Cmentarza Witomińskiego.

W 2019 r., z okazji 100. rocznicy urodzin, na jej grobie odsłonięto tablicą ufundowaną przez Teatr Muzyczny w Gdyni. W tym samym roku zorganizowano grę miejską Sekretna Gdynia Baduszkowej. Imieniem D.B. nazwano Państwowe Policealne Studium Wokalno-Aktorskie w Gdyni,  a także Teatr Muzyczny w Gdyni oraz ulice: w Czechowicach-Dziedzicach i w Gdyni.

Bibliografia podmiotowa

Baduszkowa D., Nowoczesny teatr muzyczny, „Teatr” 1973, nr 7.

Bibliografia przedmiotowa

10 lat Państw. Operetki Śląskiej w Gliwicach 1952-1962, Gliwice 1962.

Obarska M., Broadway w Trójmieście. Portret Danuty Baduszkowej, [w:] https://culture.pl/pl/artykul/broadway-w-trojmiescie-portret-danuty-baduszkowej [dostęp: 2.11.2023]

Panek W., Danuta Baduszkowa – człowiek ruchu, [w]: Panek W., Kariery i legendy, Warszawa 1987, s. 47-57.

Słownik biograficzny teatru polskiego, t. 2: 1900-1980, Warszawa 1994, s. 15-16.

Woźniak E., Baduszkowa Danuta, [w:] Słownik biograficzny. Czechowice-Dziedzice, Bronów, Ligota, Zabrzeg, Czechowice-Dziedzice 2014, s. 9-10.

Woźniak E., Amatorski ruch teatralny w Czechowicach-Dziedzicach w pierwszej połowie XX wieku, Czechowice-Dziedzice 1999.

Zając-Kiedysz A., 50 i pięć lat Teatru Muzycznego w Gdyni 1958-2013, Gdańsk 2015.

Zając-Kiedysz A., Państwowe Policealne Studium Wokalno-Aktorskie im. D. Baduszkowej w Gdyni, [w:] https://www.gov.pl/web/ppswagdynia/historia-szkoly [dostęp: 5.11.2023]

https://encyklopediateatru.pl/osoby/4421/danuta-baduszkowa [dostęp: 5.11.2023]

http://www.hypatia.pl/osoby/danuta-baduszkowa [dostęp: 5.11.2023]

Autor hasła

Barbara Maresz