Czesława Mykita-Glensk

ur. 17.03.1937 r. we wsi Prusy k. Lwowa (obecnie Ukraina), zm. 17.05.2019 r. w Poznaniu – teatrolog, historyk kultury, archiwista, pracownik naukowy wyższych uczelni. Zajmowała się polskim ruchem teatralnym na Śląsku Górnym, Dolnym i Cieszyńskim.

Imię i nazwisko	Czesława Mykita-Glensk
Data i miejsce urodzenia	17.03.1937, Prusy
Data i miejsce śmierci	17.05.2019, Poznań
Zawód	teatrolog, archiwista, pracownik naukowy

Czesława Mykita-Glensk urodziła się 17 marca 1937 r. we wsi Prusy k. Lwowa (obecnie Ukraina). Wieś została założona jeszcze za czasów Władysława Jagiełły, w 1946 r. jej nazwę zmieniono na Jampol. Z tej miejscowości pochodzili również rodzice Czesławy, którzy wzięli ślub w 1936 r. Ojciec Stanisław (1916–2000) pracował na kolei jako rewident wagonów, co wykluczało go z wcielenia do armii po wybuchu II wojny światowej. Matka Maria z d. Łuczko (1912–1965) zajmowała się gospodarstwem domowym i dwójką dzieci. Brat Ryszard (ur. 1940 zm. 1973) był młodszy od Czesławy o trzy lata. Między 1938 a 1939 rokiem rodzina przeniosła się do Lwowa. Tam Czesława ukończyła dwie klasy szkoły podstawowej. Po wojnie, w związku z nowymi ustaleniami politycznymi, rodzice podjęli trudną decyzję o wyjeździe na Zachód. Czesia, jako ośmioletnie dziecko, razem z rodziną 1 czerwca 1945 r. opuściła ukochany Lwów, włączony już w granice ZSRR. Wraz z innymi przesiedleńcami z Kresów trafili na tzw. Ziemie Odzyskane. Po miesięcznej podróży dotarli do Kluczborka na Opolszczyźnie i zamieszkali na krańcach miasta. W Kluczborku Czesława ukończyła I. Liceum Ogólnokształcące (obecnie Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Adama Mickiewicza). We wrześniu 1954 r. rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Jeszcze w czasie studiów, będąc na III roku, nawiązała kontakt z reaktywowanym w 1957 r. Instytutem Śląskim w Opolu, w którym później pracowała. Tam, pod kierunkiem prof. Stanisława Kolbuszewskiego, kierującego Pracownią Piśmiennictwa Śląskiego, zajmowała się inwentaryzacją i opracowaniem tekstów programów XVIII–wiecznego teatru szkolnego w brzeskim Gimnazjum Królewskim. W latach 1958–1966 była stałym współpracownikiem Pracowni Języka Polskiego w Instytucie Śląskim na stanowisku starszego asystenta. W kręgu zainteresowań jej pracy naukowo-badawczej znajdowały się w tym czasie teatr zawodowy i amatorski ruch artystyczny na Opolszczyźnie.

Informacje na temat życia teatralnego gromadziła prowadząc czasochłonne i drobiazgowe poszukiwania w archiwach Opola, Katowic, Wrocławia i Warszawy. Studia na Uniwersytecie Wrocławskim ukończyła w 1959 r. Po obronie pracy dyplomowej, w czerwcu 1959 r. zamieszkała w Opolu. W tym samym roku wzięła ślub z kolegą ze studiów, rdzennym Ślązakiem, Joachimem Glenskiem (ur. 1935), znanym literaturoznawcą i prasoznawcą. Małżeństwo miało czworo dzieci: Nataszę (ur. 1960), Magdalenę i Jeremiusza (ur. 1965) oraz Mikołaja (ur. 1973). W latach 1959–1967 Cz. Mykita-Glensk pracowała w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Opolu, na stanowisku młodszego archiwisty. Od 1967 r. zajmowała stanowisko kierownika Wojewódzkiego Ośrodka Instrukcyjno-Metodycznego Wojewódzkiego Domu Kultury w Opolu. W dniu 11 września 1972 r. podjęła pracę w Instytucie Śląskim w Opolu, gdzie pracowała przez 20 lat, do 30 września 1992. Była starszym asystentem, a następnie adiunktem w Zakładzie Oświaty i Wychowania oraz w Zakładzie Badań Historycznych. Jej ówczesne badania naukowe, których efekty były publikowane w czasopismach ogólnopolskich, prasie lokalnej i pracach zbiorowych, koncentrowały się wokół zagadnień związanych z dziejami kultury regionu i pamiętnikarstwem oraz historią polskiego teatru amatorskiego na Śląsku. W latach 1993–1995 opublikowała trzy tomy dokumentacyjne diariuszy przedstawień teatralnych. Będąc pracownikiem Instytutu Śląskiego 18 stycznia 1975 r. obroniła doktorat na Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie pracy pt. Życie teatralne Opola od czasów najdawniejszych do współczesności (druk 1976 r.), przygotowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Mieczysława Klimowicza. Kilkanaście lat później 12 marca 1992 r. przygotowała rozprawę habilitacyjną pt. Polskie życie teatralne na Śląsku Opolskim w okresie międzywojennym. Podstawą uzyskania stopnia doktora habilitowanego była wydana w 1990 r. książka pod tym samym tytułem. Cz. Mykita-Glensk szczerze umiłowała swoją nową ojczyznę – Śląsk i Ślązaków. Kochała śląską kulturę, strój, język. Wspominała:

Jestem przekonana, że moje badawcze pasje, problematykę naukowych eksploracji nie ja wybierałam, lecz one mnie odnalazły. Lgnęłam do poznawanych w różnych okolicznościach mieszkańców tego regionu, powodowana nie tylko jakąś irracjonalną potrzebą zrekompensowania im doznanych cierpień, rozczarowań. Irracjonalność takowej postawy zastanawia mnie tym bardziej, że obce były nieprzyjazne Ślązakom klimaty w moim domu, w rodzinie, nawet tej najdalszej, świętującej ongiś w swej wiosce grunwaldzką rocznicę. Raczej działało tu prawo zwięźle wyrażone łacińską maksymą simili similis gaudet. […] Tak więc jako stuprocentowa Polka, zabużanka, odnajduję siebie pozytywnie wyposażoną przez Los o nieprzeczuwane wcześniej elementy tożsamości, wzbogacające osobowość emocjonalnie i poznawczo. Otwierały się przede mną edeny, nie uniknęłam komnaty Sinobrodego, lecz bilans ogólny wszystko rekompensuje. Trochę odszczepieńczo się czuję, bo gwarę śląską stawiam przed zabużańskim zaśpiewem. [Ze wspomnień CZ. Mykita-Glensk, Lwów – Kluczbork – Opole [W:] Kresowianie na Śląsku Opolskim, red. nauk. M. Kalczyńska, Opole 2011, s. 213-220].

Udokumentowała nieznaną dotąd aktywność księdza Norberta Bonczyka, który doprowadził do powstania w Bytomiu, w 1871 r., Towarzystwa św. Alojzego. Z czasem zaczęły powstawać kolejne towarzystwa alojzjańskie, prowadzące amatorską działalność teatralną. Towarzystwa te aż do 1939 r. prezentowały na Górnym Śląsku polskie spektakle teatralne, co często skutkowało koniecznością nieprzyjemnych konfrontacji z władzami niemieckimi. Dokumentacja działalności polskich teatrów amatorskich była bardzo cennym przedsięwzięciem, ponieważ do 1920 r. nie było na Górnym Śląsku zespołów zawodowych. Dlatego też istotnym osiągnięciem badawczym Cze, M-G. była wydana w 2003 r. monografia jej autorstwa, podsumowująca wieloletnie badania nad polskim życiem teatralnym regionu, zatytułowana Melpomena w śląskiej mazelonce. Szkice z dziejów polskiego życia teatralnego na Śląsku do roku 1939. W swojej publikacji badaczka, na tle wydarzeń historycznych, udokumentowała wizyty na Śląsku teatrów zawodowych z Polski, przedstawiła amatorską działalność teatralną skupionych na tym terenie towarzystw i ich repertuar. Współpracowała z Instytutem Sztuki PAN i była współautorką wielotomowej serii Dzieje Teatru Polskiego. Ponadto Cz. M.-G. była nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym trzech uczelni. Wykładała w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie, w Wyższej Szkole Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu, a od 1996 r. do września 2007 r. jako profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie Opolskim, w Katedrze Teatru, Filmu i Nowych Mediów Instytutu Filologii Polskiej.

Czesława Mykita-Glensk zmarła w Poznaniu, po długiej i ciężkiej chorobie, w wieku 82 lat. Pochowana została 24 maja 2019 r. na poznańskim Cmentarzu Bożego Ciała.

Bibliografia podmiotowa

Mykita-Glensk Cz., Materiały archiwalne do historii Krapkowic, „Kwartalnik Opolski” 1962, nr 3-4, s. 121-134.

Mykita-Glensk Cz., Materiały do historii „Teatru 13 Rzedów” w sezonach 1958/59-1961/62, Opole 1963.

Mykita-Glensk Cz., PTZO – Teatr Objazdowy, „Kwartalnik Opolski” 1965, nr 1, s, 189-198.

Mykita-Glensk Cz., Początki ruchu młodzieżowego na Górnym Śląsku, „Zaranie Śląskie” 1966, z. 4, s. 719-728.

Mykita-Glensk Cz., Związek Polskiej Młodzieży Katolickiej na Śląsku Opolskim, [w:] Materiały do dziejów polskiego ruchu młodzieżowego na Śląsku Opolskim, red. T. Cieślak, Teodor Musioł, Katowice 1967, s. 74-123.

Mykita-Glensk Cz., Działalność naukowo-badawcza państwowej służby archiwalnej na Opolszczyźnie w latach 1953–1967, [w:] Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Opolu (1953-1968), red. B. Fila, Opole 1968, s. 25-36.

Mykita-Glensk Cz., Początki polskiego teatru zawodowego w Opolu, „Studia Śląskie” T. 18 (1970), s. 293-332.

Mykita-Glensk Cz., Tendencje rozwojowe amatorskiego ruchu artystycznego na Opolszczyźnie, „Kwartalnik Opolski” 1974, nr 3, s. 117-145.

Mykita-Glensk Cz., Życie teatralne Opola (od czasów najdawniejszych do współczesności), Opole 1976.

Mykita-Glensk Cz., Z dziejów teatru jezuickiego w Opolu w latach 1670-1754, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” T. 6 (1978), s. 309-317.

Mykita-Glensk Cz., Pamiętnikarstwo na łamach „Kwartalnika Opolskiego” i „Studiów Śląskich”, „Studia Śląskie” T. 35 (1979), s. 333-353.

Mykita-Glensk Cz., Działalność teatralna zespołów śpiewaczych Górnego Śląska w okresie powstań i plebiscytu, „Studia Śląskie” T. 38 (1980), s. 211-236.

Mykita-Glensk Cz., Obraz procesów integracyjnych we wspomnieniach pamiętnikarzy opolskich, [w:] Opolszczyzna w 35-leciu PRL. Teoretyczne i metodologiczne aspekty socjologii regionu, Opole 1980.

Mykita-Glensk Cz., Pamiętnikarstwo opolskie, „Studia Śląskie” T. 37 (1980), s. 389-442.

Mykita-Glensk Cz., Teatr amatorski na Opolszczyźnie 1945–1975, Opole 1980.

Mykita-Glensk Cz., Z problematyki zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych w szkołach woj. Opolskiego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Seria A, Pedagogika” 11 (1980), s. 157-168.

Mykita-Glensk Cz., Działalność teatralna zespołów śpiewaczych Górnego Śląska w okresie powstań i plebiscytu, „Studia Śląskie” T. 38 (1981), s. 211-236.

Mykita-Glensk Cz., Dzieje teatru polskiego na Śląsku w latach 1852–1890, [w:] Teatr polski od 1863 r. do schyłku XIX wieku, red. nauk. T. Sivert, E. Heise, Warszawa 1982, s. 685-699.

Mykita-Glensk Cz., Teatr amatorski górnośląskich towarzystw alojzjańskich, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” Vol. 18 (1985), s. 81-105.

Mykita-Glensk Cz., Diariusz polskich przedstawień amatorskich w Katowicach w latach niewoli narodowej, „Rocznik Katowicki” T. 13 (1987), s. 36-59.

Mykita-Glensk Cz., Dramatyczna twórczość Karola Miarki na scenach śląskich, [w:] Karol Miarka a odrodzenie narodowe śląska. Materiały z konferencji naukowej w 160 rocznicę urodzin i 100 rocznicę zgonu Karola Miarki, Opole, 27 kwietnia 1984 r., red. J. Glensk, S. Sochacka, Opole 1987, s. 107-136.

Mykita-Glensk Cz., Koraszewski jako inicjator polskiego życia kulturalnego na Śląsku Opolskim, „Studia Śląskie” T. 45 (1987), s. 15-30.

Mykita-Glensk, Cz., Polskie tradycje teatralne Śląska, Opole 1987.

Mykita-Glensk Cz., Polski teatr amatorski na Górnym Śląsku w XIX stuleciu, Katowice 1988.

Mykita-Glensk Cz., Twórczość trzech wieszczów na scenach amatorskich Śląska w latach niewoli narodowej, Katowice 1988.

Mykita-Glensk Cz., Polskie życie teatralne na Śląsku Opolskim w okresie międzywojennym, Opole 1990.

Mykita-Glensk Cz., Teatr Macierzy Szkolnej Śląska Cieszyńskiego (1907-1921), „Studia Śląskie” T. 51 (1992), s. 47-82.

Mykita-Glensk Cz., Kalendarium polskich przedstawień amatorskich na Górnym Śląsku w latach 1919–1921, Opole 1993.

Mykita-Glensk Cz., Wpływ niemieckiej i francuskiej dramaturgii na polskie życie teatralne Śląska do roku 1939, „Śląskie Miscellanea. Literatura - folklor” T. 5 (1993), s. 91-97.

Mykita-Glensk Cz., Kalendarium polskiego życia teatralnego na Śląsku. T. 1, Śląsk Cieszyński (1852–1920), Opole 1994.

Mykita-Glensk Cz., Kalendarium polskiego życia teatralnego na Śląsku. T. 2, Śląsk Górny i Dolny (1855–1918), Opole 1995.

Mykita-Glensk Cz. (zebr. i oprac.), Aforyzmy i refleksje. Henryk Sienkiewicz, Poznań cop. 1997.

Mykita-Glensk Cz., (zebr. i oprac.) Myśli pań niepospolitych, Komorów [1997].

Mykita-Glensk Cz., Dramatopisarstwo śląskie po roku 1957. Wzrost i wygasanie twórczości regionalnej, [w:] Książka na Śląsku w latach 1956–1989, red. M. Pawłowiczowa, Katowice 1999, s. 333-342.

Mykita-Glensk Cz., Melpomena w śląskiej mazelonce. Szkice z dziejów polskiego życia teatralnego na Śląsku do roku 1939, Opole 2003.

Mykita-Glensk Cz., Glensk J. (zebr. i oprac.), Myślę, więc jestem… Aforyzmy, maksymy, sentencje, Wyd. 3 uzup. i popr., Poznań 2009.

Mykita-Glensk Cz., Lwów – Kluczbork – Opole [w:] Kresowianie na Śląsku Opolskim,

red. nauk. M. Kalczyńska, Opole 2011, s. 213-220.

Mykita-Glensk Cz., Ze Lwowa na Opolszczyznę, „Śląsk” 2020, nr 2, s. 43.

Bibliografia przedmiotowa

Instytut Ślaski w Opolu: 1957-1967, Opole 1967.

Mykita-Glensk Cz., Polski teatr amatorski na Górnym Śląsku w XIX stuleciu. Katowice, 1988. Rec. A. Olszowski, „Trybuna Opolska” 1989, nr 153, s. 4.

Mykita-Glensk Cz., Polskie tradycje teatralne Śląska. Opole, 1987. Rec. M. Kalczyńska, „Kwartalnik Opolski” 1989, nr 1, s. 93-95.

Mykita-Glensk Cz., Twórczość trzech wieszczów na scenach amatorskich Śląska w latach niewoli narodowej. Katowice, 1988. Rec. A. Olszowski, „Trybuna Opolska” 1989, nr 276, s. 6.

Mykita-Glensk Cz., Polskie życie teatralne w okresie międzywojennym. Opole, 1990.

Rec. B. Cimała, „Trybuna Opolska” 1990, nr 197, s. 7.

Rec. A. Olszowski, „Kwartalnik Opolski” 1991, nr 1-2, s. 85-86.

Heffner J. (red.), Instytut Śląski 1934–1994, Opole 1994.

Lenart M. (red. nauk.), Otwarty skarbiec Pamięci: Studia Zespołu Archiwum Państwowego w Opolu zebrane z okazji 60-lecia powstania instytucji. Cz. 1, Niezmienność idei i przemiany w cyklach czasu, Opole 2013.

Prof. Czesława Mykita-Glensk (1937–2019), „Indeks” 2019, nr 7/8, s. 103.

Hajduk-Nijakowska, J., Ze Lwowa na Opolszczyznę, „Śląsk” 2020, nr 2, s. 43.

Autor hasła

Ewa Barycka [listopad 2022 r.]