Bolesław Woytowicz
ur. 5.12.1899 r. w Dunajowcach na Podolu (obecnie Ukraina), zm. 11.07.1980 r. w Katowicach – pianista, kompozytor, pedagog.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Bolesław Woytowicz |
| Data i miejsce urodzenia | 5.12.1899, Dunajowce |
| Data i miejsce śmierci | 1.07.1980, Katowice |
| Zawód | pianista, kompozytor, pedagog |
Rodzina Bolesława Woytowicza pochodziła z Podola. Ojciec Michał Wojtowicz (ur. 4.09.1877 r., zm. 1.11.1967 r.), syn Mikołaja Wojtowicza i Michalskiej przez 18 lat był organistą w kościele parafialnym w Dunajowicach, a następnie w Kamieńcu Podolskim. Matka Domicella ze Zwolakowskich (ur. w 1880 r., zm. 1.11.1967 r.) pochodziła ze zubożałej polskiej rodziny kresowej. B.W. miał dziewięcioro rodzeństwa (jedno zmarło w niemowlęctwie), najstarszy był Bolesław, a następnie Wiktor, Wanda Staniszewska, Regina Michałowska, Halina Symonik, Kazimierz, Anna Radzimowska-Pachura, Henryk oraz Stefania Woytowicz (ur. 8.10.1922 r. w Oryninie, wieś, obecnie Ukraina – zm. 31.08.2005 r. w Warszawie, jedna z najwybitniejszych polskich śpiewaczek). Pierwszych lekcji muzyki udzielali B.W. dziadek Mikołaj oraz ojciec Michał. W 1912 r. został przyjęty do męskiego gimnazjum humanistycznego w Kamieńcu Podolskim, które ukończył w 1918 r. ze złotym medalem. Gry na fortepianie uczył się w Kamieńcu Podolskim u pianisty i kompozytora Aleksandra Wielhorskiego. Następnie studiował na Uniwersytecie w Kijowie, gdzie uzyskał doktorat z zakresu filologii słowiańskiej.
W Kijowie podjął także naukę na Wydziale Matematycznym (studia nieukończone). Po przeniesieniu się do Warszawy rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (studia nieukończone). W latach 1920-1924 był studentem Wyższej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Gry na fortepianie uczył się w klasie Aleksandra Michałowskiego, którą ukończył otrzymując dyplom wirtuozowski z pierwszą nagrodą. Od 1921 do 1924 r. był asystentem Michałowskiego. Równolegle studiował kompozycję pod kierunkiem Felicjana Szopskiego, Witolda Maliszewskiego i Romana Statkowskiego. Od 1924 r. był związany z Wyższą Szkołą Muzyczną im. Fryderyka Chopina przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym jako pedagog klasy fortepianu i teorii (1924-1930). W 1927 r. zdobył wyróżnienie na 1. Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie.
W październiku 1930 r. wyjechał do Paryża aby kontynuować studia kompozytorskie na stypendium u Nadii Boulanger. Był to ważny etap w karierze kompozytorskiej B.W., a to za sprawą Boulanger, która była wspaniałą kompozytorką i jedną z najsilniejszych osobowości pedagogicznych. W Paryżu działał w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków i dawał prywatne lekcje w kołach polskiej emigracji. W 1932 r. po zakończeniu paryskiego stypendium związał się z klasą fortepianu oraz kompozycji Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
Stałą działalność koncertową jako pianista rozpoczął już w 1924 r. Wyjeżdżał na koncerty w kraju i za granicą – grał we Francji, Czechosłowacji, Austrii, Niemczech, Szwajcarii, Bułgarii, we Włoszech, w krajach nadbałtyckich, Holandii, Belgii, Anglii i Stanach Zjednoczonych. Uczestniczył w akcji koncertów szkolnych przygotowanych przez Organizację Ruchu Muzycznego, będącą częścią Towarzystwa Współczesnej Muzyki Polskiej. Jego nazwisko figurowało na afiszach zarówno w roli pianisty, jak i kompozytora. Utwory B.W. rozbrzmiewały w wielu salach koncertowych, m.in. na festiwalach organizowanych przez Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków w Paryżu, na Międzynarodowych Festiwalach Muzyki Współczesnej w Wiedniu (1932 r.), Pradze (1935 r.) i Warszawie (1939 r.), ponadto były prezentowane w kraju przez wybitnych solistów i dyrygentów. W 1936 r. Orkiestra Polskiego Radia pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga wykonała Poemat żałobny B.W. poświęcony pamięci Józefa Piłsudskiego. W latach przedwojennych kompozycja była regularnie grywana w rocznicę śmierci Marszałka.
W 1932 r. B.W. otrzymał drugą nagrodę za Koncert fortepianowy na Konkursie im. Kronenberga w Filharmonii Warszawskiej, następnie na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Berlinie został laureatem pierwszej nagrody za utwór Petite Cantate enfantine (1935 r.), a w 1937 r. zdobył Złoty Medal za balet Powrót w trzech obrazach z własnym librettem.
Podczas II wojny światowej B.W. przebywał w Warszawie i prowadził artystyczną kawiarnię z muzyką poważną. Na początku lokal nosił nazwę „Dom Sztuki” i działał w myśl statutu spółki akcyjnej, a w 1941 r. został przemianowany na „Kawiarnię prof. B. Woytowicza”. Kawiarnia ta działała od 16 listopada 1939 r. do momentu powstania warszawskiego, z przerwą kiedy B.W. aresztowano i przetrzymywano w więzieniu na Pawiaku od 22 maja do 23 czerwca 1943 r. Organizował koncerty, był odpowiedzialny za układanie programu artystycznego, a także sam występował. Kawiarnia była najpoważniejszą placówką muzyczną w stolicy w czasie wojny, dającą zatrudnienie muzykom oraz prowadzącą akcję prawykonań utworów polskich kompozytorów. Współpracowali z nią wszyscy czołowi artyści polscy, spełniała ona rolę salonu koncertowego, skupiała muzyków prowadzących tajne nauczanie i akcję oporu, była centralą przeładunkową zakazanej literatury, gazetek i biuletynów, a także miejscem pomocy artystom, którzy zostali bez środków do życia. Pod podium dla fortepianów mieścił się skład broni. Programy koncertów były zróżnicowane – w niedziele na scenie można było usłyszeć muzykę kameralną i występy solistów, we wtorki koncerty młodych artystów, w środę wieczorami grano muzykę fortepianową, w czwartki miały miejsce koncerty muzyki dawnej pod kierownictwem Bolesława Rutkowskiego i Tadeusza Ochlewskiego, w czwartki także występował kwartet Eugenii Umińskiej, w piątki repertuar był rozmaity (recitale muzyki wokalnej, muzyka fortepianowa, kameralna), w soboty przy akompaniamencie Tadeusza Mazurkiewicza odbywały się wieczory operowe. B.W. dał ponad 1000 recitali, występował także w duecie i koncertach kameralnych. Słynął z „koncertów życzeń”, na których publiczność z repertuaru zawierającego około 120 pozycji mogła wybrać utwór, który dla nich zagra. Pozycje były oznaczone dwoma kolorami – czerwone kółko przy tytule utworu oznaczało, że kompozycja ta może zostać wykonana tego samego dnia, niebieskie kółko - utwór może być wykonany na następnym koncercie. Recitale B.W. odbywały się w środowe wieczory i w niedziele przed południem. W 1944 r. pracował fizycznie jako sortowacz węgla w Milanówku, tam uczył też gry na fortepianie i przedmiotów teoretycznych w szkole muzycznej. W powstaniu warszawskim spłonęły jego 22 rękopisy, w tym Koncert na fortepian i orkiestrę, Concertino na orkiestrę, I Symfonia.
Najpierw żoną B.W. była dr Wanda Grabińska (1902-1980), pierwsza kobieta na stanowisku sędziowskim w Polsce, pracowała na stanowisku radcy w Ministerstwie Opieki Społecznej. Zajmowała się tematyką nieletnich i ochroną praw kobiet. 17 września 1946 r. Sąd Okręgowy w Katowicach orzekł rozwód. 12 października 1946 r. Woytowicz zawarł drugi związek małżeński z Ireną Bielińską z Goszczyńskich (1902-1964.) zajmującą się rzeczoznawstwem z zakresu historii sztuki.
Po II wojnie światowej namówiony przez pianistkę Władysławę Markiewiczównę przyjechał do Katowic i z dniem 1 września 1945 r. rozpoczął pracę w Śląskim Konserwatorium Muzycznym, od kwietnia 1946 r. na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. 8 kwietnia 1946 r. otrzymał tytuł profesora. Z uczelnią tą związał się aż do emerytury pełniąc szereg ważnych funkcji. Od 8 czerwca do 31 grudnia 1946 r. piastował w zastępstwie funkcję rektora, od lipca 1947 r. do czerwca 1949 r. był dziekanem wydziału pierwszego Kompozycji, Teorii i Dyrygentury. Kierował także Katedrą Fortepianu (1961-1963) i Katedrą Teorii i Kompozycji (od 1952). Prowadził klasę kompozycji (1963-1965) oraz klasę fortepianu (1958-1961) warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. Związał się także z Katedrą Kompozycji oraz Studium Edytorstwa Muzycznego Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie (1963-1979). W latach 1967-1971 dawał lekcje fortepianu w Państwowym Liceum Muzycznym w Krakowie. Przeszedł na emeryturę we wrześniu 1975 r. Nie zakończył jednak nauczania, nadal prowadził wykłady grupowe, jak i indywidualne z kompozycji w swoim domu. Wychował wielu muzyków, wśród nich byli pianiści: Urszula Mitręga, Irena Protasiewicz, Monika Sikora-Wojtacha, Maria Szraiber i Zbigniew Śliwiński oraz kompozytorzy: Tadeusz Baird, Wojciech Kilar, Witold Szalonek, Józef Świder, Romuald Twardowski.
W 1949 r. wraz z innymi pedagogami w Łagowie Lubuskim przygotowywał kandydatów do IV Międzynarodowego Konkursu im. F. Chopina w Warszawie. W latach 1946-1950 odbyło się najwięcej recitali B.W., aktywnie koncertował także po 1955 r. Najczęściej prezentował na scenie utwory Mozarta, Chopina i Debussy’ego. W 1964 r. wystąpił z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia pod dyrekcją Jana Krenza na „Warszawskiej Jesieni” wykonując swoją kompozycję III Symfonię koncertującą na fortepian i orkiestrę. Na twórczość kompozytorską Woytowicza złożyło się wiele źródeł, wyrosła z francuskiego neoklasycyzmu, impresjonizmu, niemieckiej „nowej rzeczywistości”, przejściowo z dyrektyw realizmu socjalistycznego (Kantata Na pochwałę pracy, Kantata Prorok) jak również z tradycji klasyczno-romantycznej pianistyki. Jego dzieła były nagradzane na Festiwalach Muzyki Polskiej. W 1951 r. uzyskał I nagrodę za kantatę Prorok, a w 1955 r. otrzymał II nagrodę za II Kwartet smyczkowy. Okres aktywności kompozytorskiej B.W. przypada na lata 40. i 50. Zyskał miano, wraz z Bolesławem Szabelskim, twórcy „śląskiej szkoły kompozytorskiej”. Był autorem opracowań redakcyjnych wszystkich sonat Beethovena, większości utworów Debussy’ego, wybranych dzieł Liszta, Czajkowskiego, Griega, partii fortepianowych w utworach kameralnych publikowanych w latach 1950-1997 przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie. W 1964 r. wycofał się z działalności koncertowej i kompozytorskiej.
B.W. miał wpływ na kształtowanie życia muzycznego w Polsce także jako autor programów nauczania w wyższych szkołach muzycznych, konsultant Okręgowego Zespołu Metodyczno-Programowego i Centralnego Ośrodka Pedagogicznego Szkolnictwa Artystycznego, doradca do spraw muzyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki oraz Polskim Radiu, członek Komisji do Spraw Wyjazdów Zagranicznych Ministerstwa Kultury i Sztuki, członek Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego i Komisji Stypendialnej przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, członek Rady Programowej wydawnictw na fortepian w krakowskim wydawnictwie PWM, ekspert i rzeczoznawca międzynarodowego prawa autorskiego przy Związku Kompozytorów Polskich i Zrzeszenia Autorów i Kompozytorów Scenicznych, członek Komisji Repertuarowej „Warszawskiej Jesieni”. Pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich (w 1939 i 1945 r.), brał aktywny udział w działalności Polskiego Stowarzyszenia Muzyków Pedagogów, Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (od 1935 r.), Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, był członkiem rady naukowej Towarzystwa im. Fryderyka Chopina.
Zasiadał w jury międzynarodowych konkursów kompozytorskich – w Warszawie pełnił funkcję sekretarza Międzynarodowego Konkursu im. F. Chopina (1949, 1960) oraz członka jury (1937, 1965, 1970); w Montrealu był członkiem jury Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego (1965); oceniał pianistów w konkursie Liszta-Bartóka w Budapeszcie (1966), w Rio de Janeiro (1969). Był jurorem Ogólnopolskiego Festiwalu Młodych Muzyków w Gdańsku (1970) oraz I Konkursu Dyrygentów w Katowicach (1970).
Odznaczony m.in.: Państwową Nagrodą Artystyczną za całokształt pracy w dziecinie muzyki (1937 r.); Krzyżem Kawalerskim „Polonia Restituta” (1937 r.); Państwową Nagrodą Muzyczną (1948 r.), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1949 r.); Państwową Nagrodą Artystyczną I stopnia za przygotowanie polskich pianistów do IV Konkursu Chopinowskiego (1950 r.); Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952 r.); Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1955 r.); Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955 r.); Medalem Tysiąclecia (1960 r.); Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1969 i 1971 r.); Medalem Stulecia Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego (1970 r.), nagrodą Związku Kompozytorów Polskich za zasługi dla polskiego życia muzycznego w czasie okupacji hitlerowskiej (1979 r.).
Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Wilanowskim w grobowcu rodzinnym obok żony Ireny Bielińskiej-Woytowiczowej.
Bibliografia podmiotowa
Ważniejsze kompozycje:
Woytowicz B., Wariacje na fortepian (1928) – rękopis spalony
Woytowicz B., Fantazja na skrzypce i fortepian (1929) – rękopis spalony
Woytowicz B., Sonata na fortepian (1929) – rękopis spalony
Woytowicz B., Trois danses pour piano (1930)
Woytowicz B., Trio na flet, klarnet i fagot (1930) – rękopis spalony
Woytowicz B., L'enfant va dormir. Kołysanka na sopran, flet, fagot i harfę (1930)
Woytowicz B., Oberek na fortepian (1930)
Woytowicz B., I Kwartet smyczkowy (1932)
Woytowicz B., Koncert fortepianowy (1932)
Woytowicz B., Suita koncertowa na orkiestrę (1933) – rękopis spalony
Woytowicz B., 2 tańce polskie na głos, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1933)
Woytowicz B., Żałobny poemat „Pamięci marszałka Piłsudskiego” na wielką orkiestrę symfoniczną (1935) – rękopis spalony
Woytowicz B., Concertino na małą orkiestrę symfoniczną (1936) – rękopis spalony
Woytowicz B., Powrót. Balet w trzech obrazach (1937) – rękopis spalony
Woytowicz B., I Symfonia. 20 wariacji w formie symfonii (1938) – rękopis spalony
Woytowicz B., II Symfonia „Warszawska” (1945)
Woytowicz B., Recitativo na skrzypce lub wiolonczelę i organy (1946)
Woytowicz B., Recitativo e Arietta na fortepian (1947)
Woytowicz B., 12 etiud na fortepian (1948)
Woytowicz B., Kantata na pochwałę pracy na głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę (1948)
Woytowicz B., 6 szkiców symfonicznych na wielką orkiestrę symfoniczną (1949)
Woytowicz B., Prorok, kantata na bas, chór żeński, chór męski i orkiestrę symfoniczną (1950)
Woytowicz B., Pokój [wersja I], pieśń na głos i fortepian (1951)
Woytowicz B., II Kwartet smyczkowy (1953)
Woytowicz B., Lamento [wersja I], wokaliza na sopran, klarnet i fortepian (1957)
Woytowicz B., The Great Fugue na kwartet smyczkowy i dwa zespoły smyczkowe (1958)
Woytowicz B., 10 etiud na fortepian (1960)
Woytowicz B., III Sinfonia „Piano concertante” na fortepian i orkiestrę (1963)
Woytowicz B., Mała sonata na fortepian (1974-1977)
Woytowicz B., De profundis na głos i organy (1977)
Wybrane artykuły:
Woytowicz B., Nad trumną Aleksandra Michałowskiego, „Muzyka Polska” 1938, z. 10, s. 421-423.
Woytowicz B., Alfred Gradstein – Hommage à Chopin, „Ruch Muzyczny”, 1947, nr 13/14, s. 26.
Woytowicz B., Muzyka winna być przedmiotem obowiązkowym w szkołach ogólnokształcących, „Muzyka”, 1950, nr 3-4, s. 51-52.
Woytowicz B., Aleksander Michałowski jako pedagog. W setną rocznicę urodzin, „Muzyka”, 1951, nr 10, s. 39-43.
Woytowicz B., Those first Years. „Polish Music”, 1969, nr 2-3, s. 20-21.
Woytowicz B., W okupowanej Warszawie. „Przegląd lekarski”, 1969, nr 1, seria II, z. 9, s. 117-125.
Woytowicz B., Piano Compositions by Debussy, „Polish Music”, 1974, nr 1, s. 17-20.
Bibliografia przedmiotowa
Dokumenty osobiste Bolesława Woytowicza ze zbioru Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
Bauman J., Bolesław Woytowicz. Katowice 1987.
Bauman J., Bolesław Woytowicz - pianista, kompozytor, pedagog, „Zaranie Śląskie”, 1987, nr 3-4, s. 337-352.
Bias I., Ptasińska U., Spis kompozycji oraz bibliografia prac naukowych, publicystycznych pracowników Akademii Muzycznej w Katowicach, red. K. Musioł, Katowice 1980, s. 133-138.
Grędowska A., Utwory fortepianowe Bolesława Woytowicza. Katowice 1982, s. 27-31 [Praca magisterska nieopublikowana].
Kompozytorzy polscy 1918-2000, t. 2, Biogramy, red. M. Podhajski, Gdańsk, Warszawa 2005, s. 1097-1100.
Leksykon polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, red. K. Janczewska-Sołomko, Kraków 2008, s. 542-543.
Markiewicz L., Losy pedagogów Śląskiego Konserwatorium Muzycznego w „czasach pogardy”, [W:] Losy inteligencji śląskiej w latach 1939-1945, T. 2, red. Z. Kapała, Bytom 2005, s. 144.
Régamey K., Bolesław Woytowicz, „Muzyka Polska”, 1937, z. 3, s. 116-119.
Schäffer B., Leksykon kompozytorów XX wieku. 2, M-Z, Kraków 1965, s. 295.
Spóz A., Warszawskie Towarzystwo Muzyczne 1871-1971, Warszawa 1971, s. 49-51.
30 lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, red. L. Markiewicz, Kraków 1960, s. 17, 73-75.
XXXV lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, oprac. L. Markiewicz, Katowice 1965. [Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach, nr 6], s. 16-17, 22-23.
Ulrych G., Symfonie Bolesława Woytowicza, Katowice 1986, s. 11-20 [Praca magisterska nieopublikowana].
Wybraniec E., zestawienie Bias. I, Bolesław Woytowicz, Katowice 1981.
Afisze z występów Bolesława Woytowicza ze zbioru Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach https://askm.am.katowice.pl/search-results?q=%5B%7B%22field%22:%22textGeneral%22,%22value%22:%22Boles%C5%82aw%20Woytowicz%22%7D,%7B%22field%22:%22signature%22,%22value%22:%2281%20AF%22%7D%5D [Dostęp: 04.10.2022]
Bolesław Woytowicz https://chopin.nifc.pl/pl/chopin/osoba/4275_woytowicz_boleslaw [19.10.2022].
Kosińska M., Bolesław Woytowicz https://culture.pl/pl/tworca/boleslaw-woytowicz [19.10.2022].
Autor hasła
Hanna Bias [październik 2022 r.]