Artur Pilak

ur. 26.05.1938 r. w Borysławiu, woj. lwowskie (obecnie Ukraina), zm. 10.12. 2010 r. we Wrocławiu – bibliotekoznawca, historyk książki XIX w.

Imię i nazwisko	Artur Pilak
Data i miejsce urodzenia	26.05.1938, Borysław
Data i miejsce śmierci	10.12. 2010, Wrocław
Zawód	bibliotekoznawca, historyk książki, pracownik akademicki

Po II wojnie światowej rodzina osiedliła się na Ziemiach Zachodnich, zamieszkano we Wrocławiu. Artur Pilak łączył pracę fizyczną robotnika we Wrocławskich Zakładach Graficznych z nauką w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących. Kontakt z drukarnią  wpłynął na kierunek jego dalszej drogi życiowej.

W 1958 r. zdał maturę po czym podjął studia bibliotekoznawcze na Uniwersytecie Wrocławskim. Ukończył je w 1963 r. na podstawie pracy  magisterskiej „Rola księgarza wrocławskiego w upowszechnianiu książki polskiej w wieku XVIII”, napisanej na  seminarium prof. Karola Głombiowskiego (ukazała sie w serii zeszytów naukowych Acta Universitatis Wratislaviensis No 72, Bibliotekoznawstwo 5, Wrocław 1967).

Po studiach A. P. pracował w redakcji biuletynu wewnętrznego Dolnośląskiego Biura Projektów Górniczych pt. „Węgiel Brunatny” (periodyk założony w 1959 r. W 1969 r. zmieniono tytuł na „Górnictwo Odkrywkowe”) .

Od 1964 r. był zatrudniony we wrocławskim Zakładzie Karnym, łącząc stanowisko bibliotekarza z funkcją wychowawcy osadzonych. W kolejnym roku, został kierownikiem działu udostępniania w jednej z dzielnicowych bibliotek publicznych Wrocławia, a od 1966 r. został przyjęty na etat asystenta w Katedrze Bibliotekoznawstwa na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1974 r. uzyskał stopień naukowy doktora na podstawie pionierskiej rozprawy „Księgarstwo w Rzeczypospolitej Krakowskiej w latach 1815–1846”, przygotowanej pod kierunkiem prof. Bronisława Kocowskiego (osobne hasło). Rozprawa była publikowana na łamach „Roczników Bibliotecznych” w 1975 r.

Praca oparta na niezwykle bogatym i unikatowym materiale źródłowym ukazywała dzieje księgarstwa na tle sytuacji politycznej, gospodarczej i kulturalnej Rzeczypospolitej Krakowskiej, ujawniała także nieznane wcześniej informacje o dziewiętnastowiecznej reklamie książki, upodobaniach czytelniczych i zainteresowaniach literackich. (...) Przez wiele lat głównym polem naukowej aktywności Artura Pilaka były właśnie dzieje księgarstwa — we Wrocławiu i na Śląsku, w Krakowie, również w perspektywie ogólnopolskiej. Gdy w latach sześćdziesiątych Pilak podejmował te badania, miały one charakter pionierski; dzisiaj historia księgarstwa stanowi już szeroko rozbudowaną i pełnoprawną część historiografii książki. [Żgutowicz E., K. Migoń, Artur Pilak (26 V 1938–10 XII 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2012, R. 56, s. 276].

Jako nauczyciel akademicki prowadził wykłady, seminaria i ćwiczenia z zagadnień   księgoznawczych i bibliotekarskich, wyspecjalizował się  w zagadnieniach wydawniczych i księgarskich, w problematyce klasyfikacji piśmiennictwa, języków informacyjnych i opracowania dokumentów. Wypromował 71 magistrów.

Nie tylko studenci cenili go i szanowali za wiedzę i umiejętność jej przekazywania, za błyskotliwą inteligencję i niebanalny dowcip. Był zawsze interesującym rozmówcą, zaskakującym erudycją, nieoczekiwanymi skojarzeniami, niezwykłymi pomysłami. Przyjaciół i kolegów obdarzał unikatowymi jednoegzemplarzowymi, a wykonanymi przez siebie w niepowtarzalnej grafice żartami literackimi, pastiszami po mistrzowsku naśladującymi historyczne teksty i formy wykorzystywanych przez siebie źródeł. Nieliczni jedynie wiedzieli, że Artur Pilak był doskonałym znawcą problematyki sztucznych języków międzynarodowych (interlingwistyki); kilka z nich opanował czynnie, w mowie i piśmie — Esperanto, Ido, różne projekty Interlingua, [Żgutowicz E., K. Migoń, Artur Pilak (26 V 1938–10 XII 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2012, R. 56, s. 276-277.].

W jego dorobku naukowym znajdują się monografie oraz rozprawy zamieszczane w fachowych periodykach bibliologicznych: „Actach Universitatis Wratislaviensis” (seria Bibliotekoznawstwo),  „Rocznikach Bibliotecznych”, „Studiach o Książce”, w „Księgarzu”. Był autorem licznych haseł w Encyklopedii Wrocławia (Wrocław 2000), Encyklopedii Krakowa (Kraków 2000). Sporządził wiele biogramów dla opracowywanej w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego bazy danych „Kultura książki na Śląsku”.

Pochowany na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa

Pilak A., Rola księgarza wrocławskiego w upowszechnianiu książki polskiej w wieku XVIII, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 72, Bibliotekoznawstwo 5, Wrocław 1967, s. 59-94.

Pilak A., A.Majkowska-Aleksiewicz, Działalność wydawnicza Dolnego Śląska w latach 1945-1950, "Studia o Książce" 1970 T. 1 s. 185-202.

Pilak A., „Catalogus Bibliothecae Gryphianae”. Próba analizy księgozbioru, Acta Universitatis Wratislaviensis, Bibliotekoznawstwo 6, Wrocław 1970, s. 129-174.

Pilak A., Księgarstwo w Rzeczypospolitej Krakowskiej w latach 1815–1846, „Roczniki Biblioteczne 1975, R. 19, s.59-115.

Pilak A., Prasowe ogłoszenia księgarskie jako źródło do dziejów książki, „Studiach o Książce” 1976, t.6, s. 69-79.

Klasyfikacja piśmiennictwa. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UDC). Przewodnik metodyczny do nauki przedmiotu dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, oprac. Artur Pilak,  Wrocław 1989.

Pilak A., Księgarstwo śląskie w latach 1785–1875 w świetle „Schlesische Provinzialblätter”, Roczniki Biblioteczne 1991, R. 35, z.1/2, s. 133-165.

Pilak A., Księgarstwo krakowskie XIX w., ]W:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa, Kraków, 2000, s. 268-270.

Encyklopedia Wrocławia, red. nauk. J. Harasimowicz, Wrocław 2000  [autor 38 haseł biograficznych].

Bibliografia przedmiotowa

Pękalska M., Odbudowa świata książki we Wrocławiu w latach 1945–1953, [W:] Książka biblioteka informacja. Między podziałami a wspólnotą, t. 3, Kielce 2012, s. 139–154.

Trzynadlowski J., Wrocławski ośrodek wydawniczy – początki i rozwój, „Sobótka” 1965, R. 20, nr 1a, s. 177–189.

Żgutowicz E., K.Migoń, Artur Pilak (26 V 1938–10 XII 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2012, R. 56, s. 275-277.

https://inim.uwr.edu.pl/retrospektywna-bibliografia-prac-pracownikow-instytutu-bibliotekoznawstwa-uwr-1956-2004, dostęp: 25.05.2023 r.

Autor hasła

Maria Kalczyńska