Artur Feja

pseud. Lech, Stach, Wir, Wirch, Wojsław; ur. 14.09.1906 r. w Przemyślu, zm. 8.12.1997 r. w Gliwicach – podharcmistrz, żołnierz Armii Krajowej, obrońca Lwowa.

Imię i nazwisko	Artur Julian Feja
Data i miejsce urodzenia	14.09.1906, Przemyśl
Data i miejsce śmierci	8.12.1997, Gliwice
Zawód	wojskowy, podharcmistrz, planista

Artur Feja był synem Adolfa Rudolfa (1882-1942), urzędnika kolejowego oraz Aleksandry z domu Czerwińskiej. Kiedy był dzieckiem jego rodzina zamieszkała we Lwowie. Miał trzy siostry, ale tylko Delfina dożyła wieku dorosłego. Od 1915 r. należał do konspiracyjnego skautingu, podczas I wojny światowej pełnił funkcję gońca. Jako 12-latek wziął udział w obronie Lwowa, pomagał załodze pociągu pancernego „Pepetrójka”, którego główną obsadę stanowili kolejarze. Po wojnie wrócił do regularnej edukacji, ukończył Szkołę Podstawową im. Św. Józefa, prowadzona przez Braci Szkolnych. Uczył się w V Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie (1920-1928). W czasie nauki gimnazjalnej śpiewał jako solista w szkolnym chórze. 8 czerwca 1920 r. wstąpił do harcerstwa, a 3 maja 1921 r. złożył przyrzeczenie harcerskie. Działał w dwóch drużynach harcerskich: 25 Lwowskiej Drużynie Harcerzy im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego i w 3 Lwowskiej Drużynie Harcerskiej im. Dionizego Czachowskiego. Był zastępowym „Czajek”, „Lisów”, „Lwów” i „Żubrów”. Pełnił funkcje pisarza drużyny, trębacza, bibliotekarza, uczestniczył w kursie zastępowych oraz w kursie instruktorskim. W 1925 r. zaczął samodzielnie prowadzić drużynę harcerską. Przez podległych sobie harcerzy był nazywany Napoleonem. Od lutego 1928 r. do września 1929 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową i był w szkole podoficerskiej przy 44. pułku piechoty Strzelców Lwowskich we Lwowie. W latach 1929-1932 przebywał na kursie unitarnym w Różanie i w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie. W sierpniu 1932 r. uzyskał patent oficerski i stopień podporucznika. Przydział do służby otrzymał do 19. pułku piechoty Odsieczy Lwowa, gdzie służył aż do kampanii wrześniowej. W 1935 r. został awansowany na porucznika. Po powrocie do Lwowa kontynuował działalność harcerską. Został przybocznym Komendy Hufców Harcerzy, otrzymał stopień harcerza Rzeczpospolitej, a 10 maja 1939 r. nadano mu stopień podharcmistrza. Przed wojną ukończył kurs przygotowujący do egzaminów do Wyższej Szkoły Wojennej w Rembertowie.

Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej. Wraz z żołnierzami 19. pułku piechoty ze Lwowa został włączony w skład armii „Pomorze”. Był dowódcą II kompanii ciężkich karabinów maszynowych. Brał udział w bitwie o Płock. Bohatersko odznaczył się podczas obrony sztabu generała Kutrzeby w Puszczy Kampinoskiej. Podczas odwrotu z Kampinosu został ranny i dostał się do niemieckiej niewoli, z której zdołał zbiec 30 września 1939 r. Wrócił do Lwowa, gdzie jako podharcmistrz wszedł w skład Harcerskiej Organizacji Niepodległościowo-Wojskowej, która przyjęła nazwę Szare Szeregi. Dowodził batalionem harcerskim Szarych Szeregów. Pracował w fabryce pieczywa „Merkury” we Lwowie. W 1940 r. poślubił Helenę Pawłowską (zm. 1962), która również była harcerką. Razem z innymi lwowskimi harcerzami został aresztowany przez NKWD i przebywał w więzieniu Brygidki, skąd zbiegł wraz z grupą instruktorów harcerskich 30 czerwca 1941 r. Po zajęciu Lwowa przez Niemców pracował w miejscowym Zarządzie Domów i działał w konspiracji. W latach 1941-1944 był komendantem Inspektoratu Północ Armii Krajowej (AK), zorganizował jego struktury liczące blisko 1700 osób i został awansowany do stopnia kapitana. Siedziba Inspektoratu znajdowała się najpierw w Sokalu, a potem w Kamionce Strumiłowej. Na przełomie czerwca i lipca 1944 r. został zmuszony do zlikwidowania Inspektoratu Północ. Przez Komendę Okręgu Lwów AK został wyznaczony na dowódcę zgrupowania Bóbrka w Inspektoracie Południe. Organizował m.in. odbiór zrzutów lotniczych. W czasie akcji „Burza” dowodził obroną wsi Siemieniówka przed oddziałami SS-Galizien i UPA. Wkrótce jego oddział został rozwiązany (26 lipca 1944). Po zajęciu Lwowa przez wojska radzieckie A.F. przeszedł do podziemia. Do sierpnia 1945 r. działał w organizacji NIE we Lwowie, był dowódcą i pracował jako mistrz ciesielski. Zagrożony dekonspiracją przeniósł się na teren Rzeszowszczyzny, gdzie działał w strukturach WiN, rozbudowywał m.in. obwód Kolbuszowa. Był zastępcą Fryderyka Stauba, komendanta III pułku zapasowego I Brygady Kadrowej V Dywizji Lwowskiej (Eksterytorialny Lwowski Okręg Zrzeszenia WiN) z siedzibą kolejno w Katowicach, Bytomiu, we Wrocławiu. Jednocześnie pracował w Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie (X 1945 - IX 1946) i Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych w Rzeszowie. Działał również w Komendzie Chorągwi Rzeszowskiej.

W 1947 r. przeprowadził się z wraz z żoną i córką Barbarą (ur. 1946, zam. Morak) do Gliwic, gdzie przebywała już jego matka i siostra Delfina. Pracował w różnych zakładach, m.in.: Spółdzielni Chemikaliów, Centralnym Zarządzie Budowy Maszyn Ciężkich, Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych, Biurze Zbytu Węgla Kopalni Sośnica jako planista oraz Zarządzie Zieleni Miejskiej w Zabrzu jako planista. Działał w Hufcu Gliwice w latach 1947-1949 jako kierownik działu szkoleniowego. Przez władze komunistyczne został usunięty z organizacji jako element niewygodny dla nowego systemu. Reaktywował się po odwilży 1957 r., jako członek komendy wyjechał na dwa obozy. Był kierownikiem referatu szkoleniowego Hufca Gliwice Miasto. Po Akcji Letniej 1958 r. zrezygnował z czynnej działalności w ZHP. W 1964 r. poślubił Magdalenę z domu Machulik, księgową. W 1971 r. przeszedł na emeryturę. W latach 1978-1995 uczestniczył w działalności kręgu Wiarus. Był również aktywnym członkiem chóru przy Kościele garnizonowym w Gliwicach.

Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1943); Virtuti Militari 5. Klasy; Krzyżem Walecznych; Medalem Wojska (1948); Krzyżem Armii Krajowej (1982); Krzyżem za Zasługi dla ZHP; Odznaką Pamiątkową Akcji „Burza” (1994); Odznaką Weterana Walk o Niepodległość (1995); Orderem Polonia Restitutia (1995).

Został pochowany na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Gliwicach przy ul. Kozielskiej.  Jego pogrzeb odbył się z honorami wojskowymi w asyście sztandarów Armii Krajowej i Hufca Ziemi Gliwickiej.

Bibliografia przedmiotowa

40 pułk piechoty 5 DP AK Obwodu Przemyślany podczas Akcji Burzy, https://armiakrajowazgorzelec.blogspot.com/2018/06/40-puk-piechoty-5-dp-ak-obwodu.html [dostęp 3.11.2023]

Artur Feja, pseud. Lech, Bartek, Renata, Stach, Wir, Wirch, Wilk, Wojsław, https://baza.muzeum-ak.pl/zolnierz/28943/ [dostęp 5.11.2023]

Białkowska-Cichoń I., Artur Feja – żołnierz i harcerz niezłomny, [w:] Z dziejów harcerstwa w Gliwicach, Gliwice 2012, s. 223-238.

Feja Artur Julian, kapitan służby stałej piechoty, https://www.dws-xip.com/PW/bio/f8a.html [dostęp 5.11.2023]

Mazur G., Węgierski J., Konspiracja lwowska 1939-1945. Słownik biograficzny, Kraków 1997, s. 64-65.

Prus E., Rycerze żelaznej ostrogi: oddziały wojskowe ukraińskich nacjonalistów w okresie II wojny światowej. Wrocław 2000.

Wojtowicz A., Wojtowicz A., Kronika małej ojczyzny w Lwowskim Okręgu AK, NIE, WiN, Zielona Góra 1992.

https://baza.muzeum-ak.pl/zolnierz/28943/ [dostęp 5.11.2023]

Autor hasła

Marta Kasprowska-Jarczyk