Amelia Dician
ur. 25.05.1903 w Przemyślu, zm. 6.06.1988 we Wrocławiu – historyczka, nauczycielka, bibliotekarka, działaczka społeczna.
{{{zdjecie}}} | |
---|---|
Imię i nazwisko | Amelia Dician |
Data i miejsce urodzenia | 25.05.1903, Przemyśl |
Data i miejsce śmierci | 6.06.1988, Wrocław |
Zawód | historyczka, nauczycielka, bibliotekarka |
Rodzicami Amelii byli Maurycy Dician i Sabina z Laksów. Ojciec był złotnikiem, jednak małżeństwo po kilku latach się rozeszło i Amelia zamieszkała z matką w Krakowcu (pow. Jaworów), gdzie jej dziadek był urzędnikiem miejskim. Ukończyła tam szkołę powszechną. Wybuch wojny w 1914 r. przerwał jej edukację. Po wojnie uczęszczała do III klasy gimnazjum prywatnego Anny Rączalskiej w Przemyślu, następnie od kl. IV do Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Olgi Filippi we Lwowie. Klasy VII i VIII ukończyła w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi tamże. Zdała maturę w 1924 r. i podjęła studia w zakresie historii i etnologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza, specjalizując się w historii oświaty i szkolnictwa. Dyplom magistra filozofii w zakresie historii otrzymała w 1929 r. W roku szkolnym 1929/30 była nauczycielką kontraktową w Państwowym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Chełmie Lubelskim. Od lutego do kwietnia 1934 była tymczasowo zatrudniona w Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Tłumaczu. W l. 30. XX w. utrzymywała siebie i matkę (zmarłą w 1942 r.) głównie z lekcji prywatnych i prac dorywczych. Jednocześnie pod kierunkiem prof. Stanisława Łempickiego pisała pracę doktorską pt. Kulturalna działalność kardynała Bernarda Maciejowskiego na tle jego życia. W 1932 r. otrzymała tytuł doktora filozofii z zakresu historii. Fragment jej pracy doktorskiej ukazał się drukiem w „Collectanea Theologica” w 1934 r.
Od 1937 pracowała w Miejskim Komitecie Opieki Pozaszkolnej w charakterze kierowniczki ogniska przy Szkole Powszechnej im. J. Sobieskiego we Lwowie oraz jako wychowawczyni na półkoloniach dla dzieci bezrobotnych. Między listopadem 1939 r. a kwietniem 1940 r. była wychowawczynią w Domu Dziecka nr 3 we Lwowie. 13 kwietnia 1940 r. została deportowana do Kazachstanu. Pracowała w sowchozie w polu, potem w różnych zakładach produkcyjnych (Miasokombinacie, Rajpromkombinacie, szwalni, cegielni, trykotarni) w miejscowości Ajagur (Ajagus) w obwodzie semipałatyńskim w Kazachstanie. Od 1 września 1944 r. do kwietnia 1946 r. była nauczycielką w tamtejszej szkole polskiej. Udzielała się też społecznie jako Sekretarz Komisji Opieki Społecznej przy miejscowym kole Związku Patriotów Polskich.
W czerwcu 1946 wróciła do Polski i w połowie października 1946 r. rozpoczęła pracę w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (dalej: BZNiO). Początkowo, podobnie jak wszyscy wówczas zatrudnieni, zajmowała się rozpakowywaniem i katalogowaniem przywiezionych ze Lwowa książek pod kierownictwem Franciszka Pajączkowskiego i pod fachowym okiem Ossolińczyków lwowskich. Zespół liczył wówczas 14 bibliotekarzy, 8 stypendystów i 6 pracowników technicznych; wielu jego członków pozostało w Ossolineum na dłużej i kształciło nowe pokolenia bibliotekarzy. Oprócz Amelii Dician, która wówczas skatalogowała 986 jednostek, należeli do niego m.in. Adam Fastnacht, Jadwiga Turska, Maria Wolszczanowa, Wanda German, Stefania Tatkowska, Wanda Tukanowicz.
Między grudniem 1946 a październikiem 1947 r. uczestniczyła w kursie zorganizowanym przez Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, po którym uzyskała tytuł bibliotekarza I kategorii w państwowej służbie bibliotecznej. Od maja 1947 r. rozpoczęła pracę w Dziale Rękopisów, początkowo przy wypakowywaniu i porządkowaniu zbiorów. Opiekowała się także magazynem i Czytelnią Rękopisów, którą otwarto 1 maja 1948, posiadającą 8 miejsc i starannie dobrany księgozbiór podręczny.
W 1948 r. A.D. ukończyła ogólnopolski kurs bibliotekarski dla kierowników a w 1950 r. Ogólnopolski Kurs Rękopiśmienniczy w Bibliotece Jagiellońskiej. Przez cały okres pracy w Ossolineum intensywnie się dokształcała i awansowała, przechodząc wszystkie stopnie biblioteczne do kustosza dyplomowanego. Doskonaliła też znajomość języków: niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego, które przydawały jej się przy opracowywaniu rękopisów. W 1948 r. dołączyła do zespołu opracowującego pod kierownictwem dr Jadwigi Turskiej, Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, t. 1 i 2 (1948–1949; Indeks do Inwentarza... 1962). Jak napisał Edward Trzyna, jej wieloletni współpracownik: „We wszystkich tych żmudnych czynnościach związanych z porządkowaniem i opracowywaniem rękopisów do obydwu tomów Inwentarza obok dr Jadwigi Turskiej, zasłużyła się najbardziej dr Amelia Dician”. Współpracowała także z prof. Tadeuszem Mikulskim przy organizacji wystawy „Literatura polska w autografach BZNiO we Wrocławiu”. Odnajdowała w skrzyniach lwowskich i odkładała najciekawsze rękopisy literackie. Wystawę otwarto 1 października w pomieszczeniach uniwersyteckich na Szajnochy 10. Trwała miesiąc, prezentowała 137 autografów 66 autorów polskich. Prezentowano literaturę staropolską od Łukasza Opalińskiego do Franciszka Dionizego Kniaźnina, romantyzm z rękopisami Fredry, Ujejskiego, a przede wszystkim z autografem Pana Tadeusza Mickiewicza oraz rękopisy z przełomu XIX i XX w. od Adama Asnyka do Leopolda Staffa. Wystawa zwracała uwagę na wartość zbiorów Ossolineum i inaugurowała jego działalność we Wrocławiu.
W ciągu swojej pracy w Dziale Rękopisów A.D. zajmowała się głównie rękopisami literackimi i historycznymi, przeważnie dziewiętnastowiecznymi, z których wiele (jak np. papiery Tadeusza Rutowskiego, zbiór arcybiskupa ormiańskiego Józefa Teodorowicza) było w latach powojennych nieoficjalnie przewożonych przez duchownych, zwłaszcza dominikanów, ewakuujących się ze Lwowa. Jej autorstwa są też opisy papierów Gabrieli Zapolskiej, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Aleksandra Borkowskiego, Alfreda Wysockiego, Zygmunta Klemensiewicza, Jakuba Bojki i inne, które znalazły się w kolejnych tomach Inwentarza rękopisów: 3 (1966) – 466 pozycji; 4 (1972) - 175 pozycji, 5 (1975) - 38 pozycji. W latach 1951–1970 regularnie publikowała informacje o nowych nabytkach rękopiśmiennych w biuletynie „Ze Skarbca Kultury”. Po przejściu na emeryturę 11 lutego 1965 r. była zatrudniana na pół etatu (w l. 1969 i 1975) oraz na kilkumiesięcznych pracach zleconych.
Amelia Dician z zamiłowaniem oddawała się pracy społecznej na rzecz środowiska bibliotekarskiego. Była wspominana jako osoba uczynna, koleżeńska, zaangażowana w pomoc młodszym pracownikom, w pracy sumienna i obowiązkowa. Należała do Związku Nauczycielstwa Polskiego (członek Rady Zakładowej 1947–1955 i 1958–1960). Była członkiem lokalnych Zarządów Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Stowarzyszenia Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich i Pracowniczej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej; działała też w Lidze Kobiet. Od 1954 r. należała do PZPR, ale nie pełniła żadnych funkcji.
Za intensywną i sumienną pracę zawodową i społeczną została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi (1956).
Zmarła 6 czerwca 1988 r. i została pochowana na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu (27/343/1).
Bibliografia podmiotowa
Dician A., Kardynał Bernard Maciejowski jako opiekun uczonych i literatów, „Collectanea Theologica” 1934, R. 15, z. 3, s. 323-359.
Dician A., Wrażenia Tadeusza Wasilewskiego z podróży po Śląsku w 1820 roku, „Sobótka” 1949 [druk. 1950] R. 4 s. 204-208.
Dician A. [współaut.]: Materiały do 3 tomu Inwentarza rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, „Ze Skarbca Kultury” 1952 z. 2 (3) s. 1-120; 1954, z. 1 (6) s. 1-151; 1955 z. 2 (8) s. 9-159.
Dician A. [współaut.]: Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, t. 1-5, Wrocław 1948-1974. Indeks do Inwentarza [...] (t. I, II), Wrocław 1962.
Dician A., O nowych nabytkach w Dziale Rękopisów (O nowych nabytkach rękopiśmiennych), „Ze Skarbca Kultury” 1951 z. 1 s. 93-96; 1952 z. 1 (2) s. 129-131; 1953 z. 1 (4) s. 113-116; 1953 z. 2 (5) s. 69-71; 1955 z. 1 (7) s. 215-217; 1956 z. 1 (9) s. 131-133; 1957 z. 1 (10) s. 39-40; 1958 z. 2 (11) s. 10-12; 1961 z. 13 s. 245-348; 1962 z. 14 s. 118-120; 1963 z. 15 s. 291-294; 1970 z. 21 s. 191-208.
Dician A., Jerzy Borejsza [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa 1972 s. 81-82.
Bibliografia przedmiotowa
Archiwum ZNiO we Wrocławiu: Akta personalne, lit. D, nr 16.
Rkps ZNiO 17157/II s. 185 (wzmianki dot. wystawy 1947).
Rkps ZNiO 17144/II s. 113-115 (list do F. Pajączkowskiego ze sprawozdaniem z kursu dokształcającego, 1950).
Trzyna E., Amelia Dician (1903–1988), „Ze Skarbca Kultury” 1989 z. 48, s. 216-222.
Albin J., Zakład Narodowy imienia Ossolińskich w latach 1946–1953. Wrocław 1990, s. 104, 107-109, 113.
Kulesza H., Dician Amelia [w:] Słownik pracowników książki polskiej. Suplement IV, Warszawa 2016, s. 49-50.
Nie tylko książki. Ossolińskie kolekcje i ich opiekunowie. Pod red. M. Dworsatschka, Wrocław 2018, s. 47.
Autor hasła
Hanna Kulesza [październik 2022 r.]