Alfred Jahn

ur. 22.04.1915 r. we Lwowie, geograf, geomorfolog, badacz polarny, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, zm. 1.04.1999 r. we Wrocławiu.

Imię i nazwisko	Alfred Jahn
Data i miejsce urodzenia	22.04.1915, Lwów
Data i miejsce śmierci	1.04.1999, Wrocław
Zawód	geograf, geomorfolog, badacz polarny, pracownik akademicki

Biografia

Był synem Fryderyka i Heleny. Absolwent Szkoły Powszechnej oraz Gimnazjum nr V im. St. Żółkiewskiego we Lwowie. W 1933 r. podjął studia geograficzne na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Jako wolny słuchacz studiował także biologię i geologię. W 1937 r. wziął udział w wyprawie na Grenlandię, którą kierował Aleksander Kosiba. Na podstawie zebranych tam materiałów w 1939 r. opublikował pracę, będącą podstawą jego doktoratu. Jednocześnie pracował w Instytucie Geografii UJK. W czasie okupacji niemieckiej, aby uniknąć wywózki a także znaleźć źródło dochodu zatrudnił się w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. R. Weigla. Wiosną 1944 r., ze względu na zbliżającą się Armię Czerwoną oraz ostatnie tygodnie ciąży żony, rodzina postanowiła przeprowadzić się w spokojniejsze rejony. Planu przeniesienia się do Jasła jednak nie udało się zrealizować. W sierpniu 1944 r. Jahn planował rozpoczęcie pracy na ponownie otwartym Uniwersytecie, w Instytucie Geograficznym, jednak równocześnie otrzymał decyzję o konieczności zgłoszenia się do jednostki wojskowej. Jahn otrzymał skierowanie do tymczasowego punktu zbornego przy ul. Janowskiej we Lwowie. Został z niego zwolniony prawdopodobnie z powodu podejrzenia gruźlicy. Zimą 1944 r. rozpoczął pracę dla Urzędu Geologicznego. Wiosną 1945 r. był dwukrotnie aresztowany przez NKWD. To zdarzenie oraz wyjazdy przyjaciół i współpracowników przyspieszyło decyzję rodziny o wyjeździe ze Lwowa.

Po powrocie do domu [z przesłuchania, przyp. JHH], podjęliśmy decyzję o zapisaniu się na listę repatriantów Zrobiłem to z ciężkim sercem, jak wszyscy przyzwoici Lwowianie, lecz kierowała mną więcej odpowiedzialność za przyszłość rodziny niż strach o własny los. [...]. Spakowałem nasz skromny dobytek, z szaf porobiłem skrzynie, do której trafiły książki z mojej stosunkowo pokaźnej biblioteki. Przyznano nam pół bydlęcego wagonu [...]. Jechaliśmy dwie doby na północ.

Jahn objął Katedrę Geografii UMCS w Lublinie jednocześnie ucząc w Liceum Rolniczym w Lublinie.  W 1946 r. habilitował się w Poznaniu. W listopadzie 1949 r. przeniósł się do Wrocławia gdzie został Kierownikiem Zakładu Geografii Fizycznej a później Zakładu Geomorfologii.

Decyzja moja była jednoznaczna. Czyżewski [prof. Julian Czyżewski], chciał mnie koniecznie widzieć we Wrocławiu. Był dziekanem Wydziału, z wielkim trudem gromadził lwowskich ludzi we Wrocławiu, cała właściwie tamtejsza geografia była lwowska [...]. Przyjechałem więc do Wrocławia, aby się rozejrzeć wśród tych, którzy mnie zapraszają [...]. W listopadzie 1949 r., specjalnie wynajętym wagonem, z całym moim dobytkiem, z żoną i dwiema córkami, ojcem i siostrą jechałem do Wrocławia.

W latach 1952-1954 był prodziekanem Wydziału Nauk Przyrodniczych UWr.  W 1958 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Od 1960 r. był dyrektorem Instytutu Geograficznego. W 1959 r. otrzymał funkcję prorektora. W latach 1962 - 1968 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Wrocławskiego. W czasie strajków studenckich w marcu 1968 r. uznał prawo studentów do podjęcia strajku za co został pozbawiony funkcji.  Był autorem ponad 30 prac naukowych.

Od 1980 r. był Przewodniczącym Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej oraz zaangażowany w odbudowę Cmentarza Łyczakowskiego.

Uhonorowany doktoratem Honoris Causa UWr (1985), oraz UMCS (1987). 27.01.1999 r. doktorat Honoris Causa zdedydował się przyznać mu również Uniwersytet im. Iwana Franki we Lwowie. Tytuł odebrała żona, już po śmierci A. Jahna.

W 1993 r. otrzymał tytuł honorowego obywatela Wrocławia. Upamiętnia go również tablica umieszczona przy rotundzie Panoramy Racławickiej. Od 2006 r. jest patronem ulicy na Marszowicach, 18.12.2015 r. odsłonięto tablicę pamiątkową umieszczoną w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego w Gmachu Głównym, przy sali nr 320, w której od 1949 r. do 1999 r. zajęcia prowadził prof. A. Jahn. Był inicjatorem budowy Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie w 1957 r. Upamiętniają go tam nazwy toponimiczne: góra Jahna (Jahnfjellet) 635 m n.p.m. oraz przełęcz Jahna (Jahnskardet). Jego żoną była Maria Szaynowska, również geograf.

Zmarł nagle 1.04.1999 r. we Wrocławiu. Jest pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca przy ul. Odona Bujwida we Wrocławiu. Podczas akademickiego pożegnania zmarłego, prof. Roman Duda, ówczesny rektor UWr powiedział:

Alfred Jahn przyszedł na świat na początku I wojny światowej we Lwowie, tam przeżył szczęśliwe dzieciństwo i założył rodzinę, tam ukształtował się jako człowiek, tam dokonał wyboru drogi życiowej i dojrzewał jako badacz - student, asystent i adiunkt Uniwersytetu Jana Kazimierza. Kochał Lwów miłością bezgraniczną, jakiej przykłady zna tylko tamto miasto i był mu semper fidelis. Opuszczenie Lwowa było dlań tragedią i choć od 1949 roku zapuścił korzenie we Wrocławiu i Wrocławiowi oddał wszystkie swoje siły i cały swój talent - serce miał rozdarte i za Lwowem zawsze tęsknił.

Bibliografia podmiotowa

Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego sygn. AUW 186/31; AUW 6/2, s. 789.

Zdjęcie: AUW AUW.6/4, str. 5 zdj. 2

Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Dział rękopisów sygn.:

Akc. 73/86, Sprawozdanie Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej w latach 1980-1985 pod redakcją Alfreda Jahna

Akc. 8/91, Alfred Jahn, „Kraj biały czy zielony”, Autograf. K. 171.

Akc. 9/91, Alfred Jahn: „Z Kleparowa w świat szeroki”, Autograf. Teczka 1.

Jahn A., Z Kleparowa w świat szeroki, Wrocław, 1991

Jahn, Alfred (1915-1999).

Jahn A., Wieczna zmarzlina krain polarnych, Lwów, 1939

Jahn A., Rozwój boczny dolin subsekwentnych, Warszawa 1946

Jahn A.,Stratygrafia czwartorzędu w dorzeczu Bugu, Kraków, 1946

Jahn A., O niektórych formach gleb strukturalnych Grenlandii Zachodniej, Warszawa 1946

Jahn A., Przyczynek do znajomości stożków usypiskowych w krajach polarnych, Warszawa 1947

Jahn A., Badania nad strukturą i temperaturą gleb w Zachodniej Grenlandii, Kraków 1948

Jahn A., Kraj biały czy zielony, Warszawa, 1956

Jahn A., Alaska, Warszawa 1966

Jahn A., Grenlandia,Warszawa 1969

Jahn A., Lód i zlodowacenia, Warszawa 1971

Jahn A., Zagadnienia strefy peryglacjalnej, Warszawa 1971

Jahn A., Klub Polarny i jego dzieje, Toruń 1989

Jahn A., Władysława Wojtowicza listy z Syberii, Warszawa 1989

Jahn A., Masyw Śnieżnika, Warszawa 1996

Bibliografia podmiotowa

Suleja W., Dolnośląski Marzec ‘68. Anatomia protestu, Warszawa 2006

Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945 – 2005, red. A. Chmielewski i inni, Wrocław 2007

Akademia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, red. A. Redzik, Kraków 2015

http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/3681/jahn.html [dostęp z 28.04.2023]

https://uni.wroc.pl/alfred-jahn-rektor-nieugiety/ [dostęp z 28.04.2023]

http://www.lwow.com.pl/weigl/jahn/kleparow.html [dostęp z 28.04.2023]

https://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/1,35771,19761632,masakra-studentow-byla-blisko-maciejewska-o-wroclawskim-marcu.html [dostęp z 28.04.2023]

https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/16307,Jahn-Alfred.html [dostęp z 28.04.2023]

https://www.kresowianie.info/artykuly,n990,kresowe_drogi_alfred_jahnz_kleparowa_do_wroclawia.html [dostęp z 17.04.2023]

Prof.dr hab. Alfred Jahn (22.04.1915-1.04.1999) w: Przegląd Uniwersytecki, R.5,  Nr 5 (38) maj 1999 https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/27822/edition/34423/content [dostęp z 17.04.2023]

Autor hasła

Joanna Hytrek-Hryciuk