Adam Tadeusz Baron
pseudonim: Andrzej Barski; Antoni Bambetel; ur. 26.09.1924 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 17.03.1977 we Wrocławiu – lekarz, nauczyciel akademicki, poeta, publicysta, kierownik literacki teatru, kapitan Wojska Polskiego.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Adam Tadeusz Baron |
| Data i miejsce urodzenia | 26.09.1924, Lwów |
| Data i miejsce śmierci | 17.03.1977, Wrocław |
| Zawód | lekarz, pracownik akademicki, poeta, publicysta, kierownik literacki teatru, wojskowy |
Adam Baron w gabinecie lekarskim przeprowadza wywiad z pacjentką na łamach "Wieczoru" w 1956 r.
Nota prasowa o Adamie Baronie
Adam Baron w gabinecie lekarskim przeprowadza wywiad z pacjentką na łamach "Wieczoru" w 1956 r.
Adam Tadeusz Baron był synem Benedykta i Marii z d. Buch. We Lwowie uczęszczał do VIII Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego. W czasie II wojny światowej uczestniczył w walkach partyzanckich na Lubelszczyźnie w oddziałach Armii Ludowej. Potem był „adiutantem dyżurnym” generała Michała Roli-Żymierskiego. Po wojnie najpierw rozpoczął studia dyplomatyczno-konsularne w Warszawie, a potem studiował medycynę we Wrocławiu. Pod wpływem prof. Ludwika Hirszfelda, pierwszego dziekana Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Wrocławskiego, zdecydował się na specjalizację ginekologiczną. Studia medyczne ukończył w 1953 r. Już w czasie studiów był działaczem młodzieżowym, organizował pierwsze koła Polskiego Czerwonego Krzyża na Dolnym Śląsku. Równocześnie uczestniczył w studenckim ruchu artystycznym. Był współtwórcą efemerycznych teatrzyków Zielony Gacek (z Andrzejem Waligórskim i Bogusławem Danielewskim), Zez oraz Delirium. A.B. był autorem tekstu głośnego w 1955 r. przeboju Gwiazdy nad Wrocławiem (muz. Jerzy Olejnik), śpiewanego przez Janusza Gniatkowskiego, także urodzonego we Lwowie. Refren piosenki brzmiał następująco:
Wrocławskie gwiazdy znad ratusza
Sypnęły srebrem w oczy nam,
Padają cienie od wykuszy.
Starego miasta spływa czar.
Wrocławskie lampy – miejskie gwiazdy
Migocą jak w czarownym śnie
Zapamiętałem światło każdej,
Bo w nich odgadłem oczy twe. [Nasza piosenka. Wrocławskie gwiazdy, „Panorama” 1955, nr 20, s. 14].
A.B. był jednym z inicjatorów utworzenia w 1955 r. Studia Pantomimy przy Teatrze Polskim we Wrocławiu. Od 1956 do 1 kwietnia 1963 r. był kierownikiem literackim Wrocławskiego Teatru Pantomimy Henryka Tomaszewskiego i redaktorem programów teatralnych. Z okazji jubileuszu dziesięciolecia tego teatru opublikował w miesięczniku „Teatr” wspomnienie, w którym pisał:
Nie bardzo siwy jest ten jubileusz. Dziesięć lat to znowu nie tak dużo, ale w ciągu tego okresu powstał jeden z najcenniejszych polskich teatrów „eksportowych”, powstała jedna z najpoważniejszych placówek pantomimy w historii tej gałęzi sztuki na świecie […] To właśnie zespół Pantomimy sprawił, że mieszkańcy Londynu czytali dwumetrowe litery, jakimi wydrukowano nazwę „WROCŁAW”. To dzięki jego sztuce Polska przyszła do polonii angielskiej, amerykańskiej czy izraelskiej, ze swoim romantyzmem, czarem, barwą, muzyką i tańcem. [A. Baron, Mój teatr ukochany. Z okazji jubileuszu Wrocławskiego Teatru Pantomimy, „Teatr” 1967, nr 7, s. 13].
Pod pseudonimem Andrzej Barski pisał słuchowiska radiowe i widowiska telewizyjne, współdziałał w redagowaniu czterech almanachów i zbiorów poezji, opublikował wiele wierszy i piosenek, także tłumaczonych z języków obcych (rosyjskiego, niemieckiego, włoskiego i angielskiego). Pod pseudonimem Antoni Bambetel tworzył audycje Radia Wrocław w ramach „Studia 202”, założonego i prowadzonego przez Andrzeja Waligórskiego. Od października 1957 r. do lipca roku następnego roku nadawano tam program autorstwa A.B. Jóźku i Miśku. Bohaterami byli Jóźku Sztybutela z Zamarstynowa i Miśku Paniaga urodzony na Łyczakowie. Po raz pierwszy wystąpili 13 października 1957 r., przedstawiając się jako repatrianci ze Lwowa. W dialogach posługiwali się lwowskim bałakiem. Była to pierwsza powojenna audycja, która bezpośrednio nawiązywała do lwowskich batiarów Szczepka i Tońka. Słuchaczami występów wrocławskich Jóźka i Miśka byli przede wszystkim dawni mieszkańcy Lwowa osiedleni na Dolnym Śląsku i do nich przede wszystkim kierowana była audycja. Przedstawiono w Radiu Wrocław 50 dialogów, a niektóre nawet na żywo podczas programów rozrywkowych urządzanych w Hali Ludowej we Wrocławiu.
Obok działalności literackiej i artystycznej, A.B. aktywnie pracował jako lekarz, był adiunktem I Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych wrocławskiej Akademii Medycznej i nauczycielem akademickim. Ogłosił blisko 50 prac naukowych. Był współzałożycielem lekarskiego Automobilklubu Dolnośląskiego i Polskiego Związku Motorowego. Propagował powołanie „patroli schweitzerowskich” celem niesienia pomocy w krajach dotkniętych klęskami żywiołowymi lub wojną.
A.B. łączył pracę lekarza z pisaniem i w sierpniu 1966 r. był jednym z uczestników I Międzynarodowego Kongresu Lekarzy-Pisarzy zorganizowanego na Węgrzech w Debreczynie. Tak po latach opisywano jego udział w Kongresie:
Jeden z nich tylko, właśnie dr Adam Baron, zawiózł ze sobą na Węgry w teczce referat o polskich lekarzach-pisarzach po II wojnie światowej, który przyjęty został z dużym uznaniem, a wysunięta później w dyskusji koncepcja stworzenia Międzynarodowej Unii Lekarzy-Pisarzy, stała się po dwóch latach w Lucernie faktem dokonanym. Mimo nieobecności na tym kongresie przedstawicieli Polski, dr Adam Baron uznany został dożywotnim przewodniczącym, założycielem tej organizacji (dr Jerzy Lutowski, obecny prezes Unii Polskich Pisarzy-Medyków, jest członkiem Komisji Wnioskowej w organizacji międzynarodowej). Ostatni, czwarty już kongres Union Mondiale des Ecrivains-Medicins odbył się w czerwcu br. w Atenach. Polskę reprezentowali na nim doktorzy: Jerzy Lutowski i Adam Baron. Ten ostatni tylko dzięki temu, że uczestnicząc w sympozjum naukowym we Florencji otrzymał nieoczekiwanie honorarium w lirach za wygłoszony referat, które wystarczyło na to, by wracać do kraju przez... Grecję i wziąć udział w kongresie. [(c), Pióro i medycyna, „Panorama” 1971, nr 30, s. 12.].
W październiku 1973 r. zorganizowano w Warszawie Kongres Światowej Organizacji Unii Pisarzy-Lekarzy, a wydana publikacja Lekarz i pokój została zredagowana m.in. przez A.B.
Żoną A.B. była aktorka teatralna i filmowa Marlena Milwiw (ur. w 1931 r. we Lwowie), związana z Wrocławskim Teatrem Pantomimy, Teatrem Rozmaitości oraz Wrocławskim Teatrem Współczesnym. Synem A.B. jest Piotr Milwiw-Baron (ur.1961), saksofonista jazzowy, a wnukami muzycy: Aleksander Milwiw-Baron (ur. 1983, członek zespołu Afromental) i Adam Milwiw-Baron (muzyk, producent muzyczny, absolwent wydziału jazzu i muzyki rozrywkowej Akademii Muzycznej w Katowicach).
A.B. został odznaczony: Krzyżem Walecznych; Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski; Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1973 r. jako oficer rezerwy został awansowany do stopnia kapitana.
Pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.
Bibliografia podmiotowa
Baron A., Mój teatr ukochany. Z okazji jubileuszu Wrocławskiego Teatru Pantomimy, „Teatr” 1967, nr 7, s. 12-13.
Barski A., Pierwszy teatr pantomimy w Polsce, „Rocznik Wrocławski” 1958, t. 2, s. 380-386.
Lekarz i pokój. XVIII Kongres Światowej Unii Pisarzy-Lekarzy, Warszawa 3-6 października 1973 r., kom. red. A. Baron i in., Warszawa 1974.
My Wrocławianie, longplay Polskich Nagrań 1980, dwie piosenki z tekstem A.B.: Wrocławskie gwiazdy oraz Zloty deszcz
Bambetel A. [właśc. Baron A.], Chińska restauracja w Warszawie, [w:] Jakubowska U., Mit lwowskiego batiara, Warszawa 1998, 331-334.
Bibliografia przedmiotowa
Adam Baron (1924-1977), „Rocznik Literacki” 1977 (druk 1980), s. 671-672.
Adam Baron, „Służba Zdrowia” 1977, nr 13.
Agnieszka, Medycyna i poezja, „Gazeta Robotnicza” 1966, nr 33.
(c), Pióro i medycyna, „Panorama” 1971, nr 30, s. 12.
Domańska L., Walka z konfliktem RH. Zwiedzamy Instytut im. Hirszfelda we Wrocławiu, „Wieczór” 1956, nr 43, s. 2.
Hera J., Henryk Tomaszewski i jego teatr, Warszawa 1983
Jakubowska U., Mit lwowskiego batiara, Warszawa 1998.
Seiffert-Nauka I., Dawny dialekt miejski Lwowa, Cz. 1, Gramatyka, Wrocław 1992.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, t. 2, Warszawa 1994, s. 23-24.
https://encyklopediateatru.pl/osoby/19516/andrzej-barski
Autor hasła
Barbara Maresz